Γιατί ο κορονοϊός θερίζει στην Ιταλία

Το Σάββατο 7 Μαρτίου μπήκα στο Tweeter και αντίκρισα μια συγκλονιστική εικόνα. Δεκάδες ιταλικά account εξέφραζαν την αγανάκτησή τους για το πλήθος των ανθρώπων στην Ιταλία που αδιαφορούσαν για τις υποδείξεις των αρχών κι έβγαιναν για βόλτα καθώς και για τις μεγάλες παρέες που κάθονταν ανέμελα στις καφετέριες. Εξέφραζαν συνάμα την αγανάκτησή τους και για όσους γέμιζαν τα εστιατόρια, για τις ουρές στα χιονοδρομικά κέντρα των ιταλικών Άλπεων και τα κατάμεστα παραθαλάσσια θέρετρα της Λιγουρίας.

Κάποιοι είχαν αναρτήσει δημοσίευμα που ανέφερε την περίπτωση ζευγαριού από το Κοντόνιο, την κωμόπολη έξω από το Μιλάνο, όπου αντιμετωπίστηκαν τα πρώτα κρούσματα. Είχαν αποδράσει από τον αποκλεισμό της πόλης και πήγαν στο Τρέντο για σκι. Και βεβαίως, στο Τρέντο νοσηλεύτηκαν για κορονοϊό. Πολλά ήταν τα βίντεο με γιατρούς και νοσηλευτές σε απόγνωση: «μείνετε στο σπίτι σας», έλεγαν σχεδόν δακρύζοντας, «αλλιώς θα πεθάνετε, ακόμη κι αν είστε νέοι και υγιείς, διότι τα νοσοκομεία θα γεμίσουν κόσμο και δεν θα μπορούν να σας περιθάλψουν».

Είχε περάσει σχεδόν ενάμισης μήνας από τότε που η κυβέρνηση είχε αναγγείλει την αναστολή των απ’ ευθείας πτήσεων από και προς την Κίνα και είχαν ληφθεί έκτακτα μέτρα. Η πρώτη περίπτωση Ιταλού ασθενούς καταγράφηκε στις 20 Φεβρουαρίου. Είχα μόλις μιλήσει με συγγενείς και φίλους στην Ιταλία και δεν μου είχαν μεταφέρει κανένα κλίμα ανησυχίας για τον κορονοϊό. Γιατί άραγε ο κόσμος έδειχνε τόση αδιαφορία;

Ένας πρώτος παράγοντας φαίνεται να είναι ότι η επιδημία ξεκίνησε από το Μιλάνο, την πρωτεύουσα της πλούσιας Λομβαρδίας, που μάλλον δυσκολεύτηκε πολύ να χωνέψει ότι ο ιός είχε ανατρέψει το παραδοσιακό, κομψό και μοδάτο lifestyle της. Σαν να επικρατούσε η πεποίθηση ότι το υψηλό ΑΕΠ μπορούσε να λειτουργήσει ως ασπίδα απέναντι στον ιό! Η απάντηση, όμως, που δίνουν οι φίλοι Ιταλοί δημοσιογράφοι είναι πιο σύνθετη και αφορά σοβαρά προβλήματα πληροφόρησης. Όχι έλλειμμα, αλλά το αντίθετο: υπερβολική πληροφόρηση, που –όπως επαναλάμβανε συχνά ο Ουμπέρτο Έκο– είχε ακριβώς τα αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Κινδυνολογία και υψηλοί τόνοι

Ήδη από τα πρώτα κρούσματα στη Γουχάν, οι ιταλικές τηλεοράσεις, περιλαμβανομένης και της δημόσιας RAI, υιοθέτησαν αμέσως εκείνο που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε “ελληνικό μοντέλο”: επίμονη παρακολούθηση του φαινομένου, συνεχής παρουσία λοιμωξιολόγων στο στούντιο, υψηλοί τόνοι, κινδυνολογία, εντυπωσιασμός. Ένα μοντέλο που δεν συνηθίζεται στις ιταλικές τηλεοράσεις. Κάποιοι απλώς κουράστηκαν κι έκαναν ζάπινγκ, αρκετοί όμως ενεργοποίησαν το γνωστό ιταλικό πνεύμα αντιλογίας και αποφάσισαν να κάνουν ακριβώς το αντίθετο απ’ ό,τι έλεγαν τα κανάλια.

Αυτή την τελευταία αντίδραση επηρέασε κι ένας σημαντικός πολιτικός παράγοντας. Στα τελευταία χρόνια η Ιταλία ζει την “αντιμνημονιακή” της περίοδο, όπως έγινε εμφανές στις εκλογές του 2018, με την αλματώδη άνοδο δύο κομμάτων διαμαρτυρίας, της Λέγκας του Σαλβίνι και του “Κινήματος 5 Αστέρων” του Μπέπε Γκρίλο. Οι Ιταλοί βρίσκονται σε φάση έντονης αμφισβήτησης όχι μόνον των media, αλλά και των κομμάτων, του πολιτικού τους συστήματος, της Ευρωζώνης και των πολιτικών λιτότητας.

Είναι μια αμφισβήτηση που εκφράζεται με τρόπο διαφορετικό απ’ ό,τι εκφράστηκε στην Ελλάδα. Ο Ιταλός προτιμά να χλευάζει, να επιδεικνύει αδιαφορία, απειθαρχία και περιφρόνηση, αναμένοντας την ώρα να τιμωρήσει τους πολιτικούς στην κάλπη. Σε αυτό το κλίμα, ήταν εύκολο να αναπτυχθεί σχεδόν αυθόρμητα ένα πνεύμα διαδεδομένης απαξίωσης του συναγερμού για τον ιό, καθώς προερχόταν από μέσα ενημέρωσης τα οποία το κοινό θεωρεί αναξιόπιστα και συστημικά. Συνεισέφεραν όμως σημαντικά και οι αδέξιοι χειρισμοί του επικεφαλής του γραφείου Τύπου της ιταλικής πρωθυπουργίας.

Χρησιμοποιείται πολιτικά ο κορονοϊός

Ο Ρόκο Καζαλίνο είναι πρώην παίκτης του ιταλικού Big Brother, ο οποίος κατάφερε να κερδίσει τη συμπάθεια του Μπέπε Γκρίλο και να αναδειχθεί στην ιεραρχία του “Κινήματος 5 Αστέρων”. Ο Καζαλίνο δεν έχει ιδέα από επικοινωνία, αλλά έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του: η αγαπημένη του ενασχόληση είναι να υβρίζει και να εκβιάζει τους δημοσιογράφους, στους οποίους ενίοτε διοχετεύει ψευδείς ειδήσεις.

Η αλαζονεία της άγνοιας οδήγησε τον υπεύθυνο επικοινωνίας της ιταλικής πρωθυπουργίας να θεωρήσει πολύ καλή ιδέα να χρησιμοποιηθεί πολιτικά ο κορονοϊός. Ξεκίνησαν έτσι οι ειρωνείες για τον περιφερειάρχη Λομβαρδίας (της Λέγκας) που κυκλοφόρησε βίντεο ενώ φορούσε μάσκα και τα άστοχα σχόλια για τις δημαγωγικές τοποθετήσεις του Σαλβίνι –«Τον ιό τον φέρνουν οι λαθρομετανάστες». Παράλληλα, ο επικοινωνιολόγος-τηλεαστέρας προσπάθησε να προστατεύσει τον Τζουζέπε Κόντε, περιορίζοντας στο ελάχιστο τις δημόσιες δηλώσεις του για το θέμα.

Ως αποτέλεσμα αυτής τη ευφυούς στρατηγικής για την αντιμετώπιση του κορονοϊού, η κυβέρνηση εμφανίστηκε να υποβαθμίζει το πρόβλημα. Παράλληλα δημιουργήθηκε κατά κάποιον τρόπο η εντύπωση ότι όποιος ακολουθούσε τις υποδείξεις των αρχών ήταν οπαδός της κυβέρνησης, ενώ όποιος αδιαφορούσε έδειχνε πως ήταν “εξεγερμένος” οπαδός της δεξιάς αντιπολίτευσης.

«Διώξτε τον Καζαλίνο, αλλιώς η κυβέρνηση δεν θα γίνει ποτέ αξιόπιστη» τιτλοφόρησε το οργισμένο άρθρο του σε ενημερωτική ιστοσελίδα ο Πεπίνο Καλνταρόλα, πρώην διευθυντής της ιστορικής κομμουνιστικής εφημερίδας L’ Unità. Ας σημειωθεί ότι σε αναλογία με τον πληθυσμό, ο ιός είχε σκοτώσει περισσότερους στην Ιταλία παρά στην Κίνα. Ο δημοσιογράφος σχολιάζει ότι αυτό θα σήμαινε σύγκρουση του Δημοκρατικού Κόμματος με τον Γκρίλο. Ποιος ξέρει αν οι σύντροφοι του Καλνταρόλα στην κυβέρνηση θα το τολμήσουν, στη δίνη της επιδημίας.