Η “χρυσή νεολαία” στο Ιράν των μουλάδων

Αυτές τις ημέρες το Ιράν κλυδωνίζεται από αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις που έχουν ήδη κοστίσει αρκετές ανθρώπινες ζωές. Πολλές οι αναλύσεις στα δυτικά Μίντια, αλλά ένα περιστατικό που συνέβη πριν τρία χρόνια ίσως φωτίζει πιο καθαρά το κοινωνικό τοπίο στη χώρα των μουλάδων. Η εντύπωση που επικρατεί είναι ότι πρόκειται για ένα μονολιθικό σκοταδιστικό καθεστώς. Κάτω από την επιφάνεια, όμως, η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική.

Τότε, λοιπόν, μία 20χρονη κοπέλα βρήκε τραγικό θάνατο σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Ένα τέτοιο γεγονός συνήθως προκαλεί θλίψη και σοκ στην κοινή γνώμη. Ο θάνατος, όμως, της προνομιούχας Παριβάς Ακμπαρζαντέχ προκάλεσε αντιδράσεις χαιρεκακίας και θυμού, οι οποίες μπορεί να σόκαραν τους οικείους της, αλλά συνάμα ανέδειξαν το κλίμα ταξικού μίσους που επικρατούσε και επικρατεί στην ιρανική κοινωνία.

Το εν λόγω τροχαίο ατύχημα ανέδειξε τον εκφυλισμό της ισλαμικής επανάστασης του 1979. Υπενθυμίζουμε ότι τότε οι λαϊκές τάξεις με πρωτεργάτες του μουλάδες είχαν ανατρέψει το καθεστώς του Σάχη. Πίσω από τη θρησκευτική πρόσοψη της επανάστασης, καταλυτικό ήταν το κοινωνικό της περιεχόμενο. Τότε, οι πολλοί διεκδίκησαν μερίδιο από την ευημερία που απολάμβαναν οι λίγοι εκλεκτοί του καθεστώτος. Τριάντα οκτώ χρόνια μετά, οι λαϊκές μάζες παραμένουν στο περιθώριο, ενώ μία νέα τάξη όχι μόνο έχει επιβάλει την κυριαρχία της, αλλά και συχνά επιδεικνύει ξεδιάντροπα τα πλούτη της.

Η κίτρινη Πόρσε

Ήταν 5:00′ το πρωί όταν η κίτρινη αγωνιστική Πόρσε διέσχιζε με ιλιγγιώδη ταχύτητα τη λεωφόρο Shariati στην Τεχεράνη. Οι φτωχοί που ζουν στα γύρω στενά είχαν συνηθίσει τα τελευταία χρόνια να βλέπουν πολυτελή αυτοκίνητα να σκίζουν την ησυχία της νύχτας. Τα αυτοκίνητά αυτά έχουν γίνει σύμβολα της αυξανόμενης κοινωνικής ανισότητας στο Ιράν.

Σύμφωνα με τον Economist η Πόρσε πουλούσε περισσότερα αυτοκίνητα στην Τεχεράνη από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη πόλη της Μέσης Ανατολής! Αυτό είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό αν σκεφτεί κανείς ότι οι ιδιοκτήτες πρέπει να πληρώσουν φόρο 140%. Έτσι, μια Porsche, όπως το Boxster GTS που καταστράφηκε στο δυστύχημα από 75.000 δολάρια που κόστιζε στις ΗΠΑ, στο Ιράν κόστιζε 178.000.

Το μοιραίο αυτοκίνητο ανήκε στον Μοχάμαντ Χουσέιν Ραμπάνι Σιραζί. Ο άτυχος νέος ήταν εγγονός του Αγιατολάχ Ραμπάνι Σιραζί, ο οποίος ήταν συνεργάτης του Αγιατολάχ Χομεϊνί, του ηγέτη της ιρανικής επανάστασης το 1979. Πίσω από το τιμόνι καθόταν η νεαρή συνοδός που έχασε τον έλεγχο του αυτοκινήτου, ανέβηκε το πεζοδρόμιο και χτύπησε ένα δέντρο. Η Παριβάς Ακμπαρζαντέχ σκοτώθηκε ακαριαία, ενώ και ο ιδιοκτήτης του αυτοκινήτου υπέκυψε λίγες ώρες αργότερα.

Ταξικό μίσος

Οι εικόνες από τα συντρίμμια του σπορ αυτοκινήτου σ’ έναν από τους πιο γνωστούς δρόμους της Τεχεράνης κυκλοφόρησαν στα Μίντια και σχεδόν αμέσως αποκαλύφθηκαν οι ταυτότητες των δύο θυμάτων. Στο Ιράν, όπου τα κρατικά ΜΜΕ καταγγέλλουν την αυξανόμενη κοινωνική ανισότητα, αλλά σχεδόν πάντα παραλείπουν τις συγκεκριμένες αναφορές, το δυστύχημα προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων.

Οι διαδικτυακοί ακόλουθοι της νεκρής κοπέλας αυξήθηκαν από 20.000 σε 40.000 μέσα σε λίγες μόλις μέρες και κάτω από τις φωτογραφίες τα περισσότερα σχόλια συνοψίζονται στο «έπαθε αυτό που της άξιζε». «Καλά ξεκουμπίδια» έγραψε κάποιος κάτω από μια φωτογραφία της Παριβάς. «Αυτό το κορίτσι έριξε φωτιά στους φυσιολογικούς ανθρώπους, τώρα έριξε φωτιά στον εαυτό της». «Θα έπρεπε να ξέρεις ότι αυτή η μέρα θα ερχόταν αφού βγήκες έξω έτσι», σημείωσε μία χρήστης με το όνομα Σάρα. «Έπαθες αυτό που σου άξιζε», πρόσθεσε μία τρίτη. «Δόξα τω Θεώ ακόμη και όταν δεν υπάρχει δικαιοσύνη στη διανομή του πλούτου, υπάρχει δικαιοσύνη στο θάνατο», έγραψε ένας χρήστης στο Facebook. «Αγαπώ τη δικαιοσύνη του Θεού όταν οι πλούσιοι και οι νέοι πεθαίνουν μαζί με τους απελπισμένους φτωχούς ανθρώπους που δεν έχουν καμία ελπίδα στη ζωή», σχολίασε κάποιος άλλος.

Η οικογένειά του Μοχάμαντ Χουσέιν Ραμπάνι Σιραζί αρνήθηκε ότι το αυτοκίνητο ήταν δικό του, λέγοντας στην εφημερίδα Haft-e Sobh ότι ο νεαρός δεν είχε στην κατοχή του ούτε ποδήλατο. Η οικογένεια υπενθύμισε, μάλιστα, στους αναγνώστες ότι ο παππούς του νεαρού, επίσης, πέθανε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα το 1982, αν και κάτω από πολύ διαφορετικές συνθήκες: ήταν κυνηγημένος από τρομοκράτες και χαρακτηρίστηκε μάρτυρας, ένας τιμητικός τίτλος για εκείνους που έχασαν τη ζωή τους υπερασπιζόμενοι την υπόθεση της επανάστασης.

Παρά τις επίσημες διαβεβαιώσεις της οικογένειας για τον λιτό βίο του εγγονού Σιραζί, το πολυτελές αμάξι, η συνοδός του που δεν ήταν η γυναίκα με την οποία είχε αρραβωνιαστεί, αλλά και η πρότερη συμπεριφορά του δεν βοήθησαν ιδιαίτερα. Ο νεαρός Ραμπάνι Σιραζί, άλλωστε, ανήκε στη λεγόμενη νέα τάξη.

Αμύθητα πλούτη λόγω εμπάργκο

Δυτικές πηγές λένε πως κάποια στελέχη του καθεστώτος απέκτησαν αμύθητα πλούτη σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, διεξάγοντας λαθρεμπόριο που παρέκαμπτε το εμπάργκο. Τους είχε χορηγηθεί το δικαίωμα να πωλούν πετρέλαιο και να συναλλάσσονται με δολάρια και χρυσό. Τα στελέχη αυτά χρησιμοποιούσαν τις διασυνδέσεις τους και την ανοχή του κράτους για να πλουτίσουν. Ασχολήθηκαν με εισαγωγές και εξαγωγές προϊόντων που επισήμως δεν μπορούσαν ούτε να αγοραστούν ούτε να πωληθούν στη χώρα εξαιτίας των κυρώσεων.

Παρά τον εύκολο και γρήγορο πλουτισμό και τη συνακόλουθη διαφθορά, οι περισσότεροι από αυτούς συνέχισαν να διατηρούν τον ισλαμικό τρόπο ζωής, επιδεικνύοντας τις γενειάδες τους, ένα σημάδι πίστης προς το σύστημα. Δεν ισχύει το ίδιο, όμως, για τα παιδιά τους. Αυτά σπουδάζουν σε δυτικά πανεπιστήμια, ταξιδεύουν σε εξωτικούς προορισμούς και αγοράζουν επώνυμα ρούχα από διεθνείς οίκους μόδας στο Ντουμπάι και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Μένουν σε μονοκατοικίες με πισίνες, κάνουν πάρτι μέχρι το πρωί, λατρεύουν τα διαμάντια και οδηγούν πανάκριβα αυτοκίνητα σε μια χώρα όπου οι τιμές των προϊόντων καθημερινής χρήσης έχουν αυξηθεί πολύ.

Οι γόνοι των πρωτεργατών της ισλαμικής επανάστασης, όπως ο νεαρός Σιραζί, ανήκουν στα λεγόμενα πλούσια παιδιά της Τεχεράνης. Γι’ αυτούς δεν ισχύουν οι αυστηροί κανόνες που ισχύουν για τους άλλους πολίτες. Αντιδράσεις είχε προκαλέσει και η προβολή τους μέσω του Instagram με το hashtag #richkidsoftehran (#ταπλούσιαπαιδιάτηςτεχεράνης). Εκεί αναρτούσαν καθημερινά φωτογραφίες στις οποίες πόζαραν με τα μαγιό τους σε πολυτελείς βίλες. Νεαρές γυναίκες και άνδρες επιδείκνυαν τα πολυτελή αυτοκίνητά τους, τα ακριβά ρούχα τους, αλλά και κοσμήματα αξίας δεκάδων χιλιάδων ευρώ.

«Η επίδειξη πλούτου αφήνει μία πολύ κακή γεύση επειδή δεν ζούμε σε μια πλούσια χώρα. Δεν είμαστε όπως η Ελβετία ή το Μονακό. Οι τοίχοι της πόλης μας είναι γεμάτα από διαφημίσεις ανθρώπων που πωλούν τα νεφρά τους», έγραψε ένας δημοσιογράφος, αναφερόμενος στη συγκεκριμένη ομάδα νέων.

Οι φωτογραφίες που αναρτούσαν συστηματικά έφεραν σε δύσκολη θέση και τον ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο οποίος είχε καταφερθεί δριμύτατα εναντίον τους. Μετά το δυστύχημα, μάλιστα, αναγκάστηκε να παρέμβει για να καταλαγιάσει τα πνεύματα. Έσπευσε να καταδικάσει τις συνήθεις παραβιάσεις του κώδικα συμπεριφοράς και ντυσίματος, αλλά και να  κατακεραυνώσει τη «μεθυσμένη από τον πλούτο» νεολαία της χώρας. «Έχω ακούσει ότι οι νέοι και οι νέες της γενιάς του πλούτου, μιας γενιάς που έχει μεθύσει από τα χρήματά της, συχνά οδηγούν πολυτελή αυτοκίνητα και παρελαύνουν στους δρόμους, προκαλώντας χάος και ανασφάλεια».

Στην ουσία, πρόκειται για τη συνύπαρξη δύο διαφορετικών κόσμων. Το χάσμα μεταξύ φτωχών και πλουσίων αυξάνεται μέρα με τη μέρα. Η πλούσια τάξη στην Τεχεράνη δεν υπερβαίνει το 1% του πληθυσμού της και δρα απολύτως απαλλαγμένη από τους θρησκευτικούς κανόνες της χώρας. Χαρακτηριστικό της εύνοιας που απολαμβάνουν είναι ότι τη στιγμή που εκείνοι ζουν έναν έκλυτο και πολυτελές βίο, επτά νέοι καταδικάστηκαν σε μαστίγωση και φυλάκιση, επειδή χόρευαν ένα δυτικό τραγούδι.

Οι νέοι που δημιούργησαν τη σελίδα στο Instagram ισχυρίζονται πως θέλησαν να δείξουν ότι οι Δυτικοί έχουν παρεξηγήσει το Ιράν. Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι στο θεοκρατικό και απομονωμένο Ιράν, ο θρησκευτικός φανατισμός ισχύει για το υπόλοιπο 99%. Η αδικία αυτή έχει προκαλέσει κοινωνικό αναβρασμό.

Γι’ αυτό τον λόγο ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν αγιατολάχ Χαμενεΐ είχε αρχίσει να καλεί αρχιτέκτονες, αστυνομικούς και ψυχολόγους, ζητώντας τους να καταθέσουν προτάσεις με στόχο τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου στη χώρα. Στην πραγματικότητα, όμως, ελάχιστα έγιναν αυτά τα τρία χρόνια. Η συντριπτική πλειονότητα των πολιτών υποφέρει και ο πόνος αυτός μετατρέπεται σε οργή. Στα μάτια τους, ακόμα και ο θάνατος δύο νέων ανθρώπων φάνηκε σαν θεία δίκη. Να, λοιπόν, γιατί οι τωρινές αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία.