Η Ελλάδα στο ντιβάνι των κοινωνικών δικτύων

Άνοιξα το yahoo μου, το οποίο πριν από την αλληλογραφία μου παρουσιάζει ειδήσεις με πρώτη το εξής: «O Σωτήρης Σκάντζικας, ο ανιψιός του “Ζάχου Δόγκανου” (Γιάννη Μπέζου) στην αγαπημένη σειρά του ΑΝΤ1 “Εκείνες κι εγώ”, περιγράφει μέσω Facebook τη δική του οδυνηρή εμπειρία ψυχολογικής και λεκτικής βίας που έχει υποστεί στον χώρο του θεάτρου. «Μου πέταξε στην πρόβα πάνω μου αναμμένο τσιγάρο, να σιγουρευτεί όπως είπε ότι είμαι τόσο κακός ηθοποιός που δεν ανταποκρίνομαι σε κανέναν αυτοσχεδιασμό. Σκηνοθέτης, πρώτο όνομα τότε…»

Είναι προφανές ότι η Σοφία Μπεκατώρου άνοιξε το “Κουτί της Πανδώρας” και πολύ καλά έκανε, γιατί έσπασε την πληγή της σιωπής για να βγει το “πύον” από τα εσωτερικά τραύματα της κοινωνίας μας. Γιατί πέρα από την ενθάρρυνση της καταγγελίας σεξουαλικής βίας, άρχισαν να αναβλύζουν καταγγελίες για την κατάχρηση εξουσίας, για εκβιαστικές καταστάσεις στα πανεπιστήμια, για κακοδιαχείριση, ενώ δεν μένει εκτός και ο ιδιωτικός τομέας.

Με δυο λόγια, διαφαίνεται ότι θα γίνει το έλα να δεις. Θα ακουστούν όψιμες καταγγελίες, σοβαρές καταγγελίες, αλλά και ότι να’ναι. Το πουλόβερ άρχισε να ξηλώνεται. Μάλλον πρόκειται για την έναρξη μιας διαδικασίας μαζικής ψυχανάλυσης, με την έννοια της αφήγησης ανομολόγητων παθών στα κοινωνικά δίκτυα. Αν προσθέσουμε και την επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση που περιλαμβάνει ισχυρά στοιχεία απόπειρας ταυτοτικής αυτογνωσίας, ενδεχομένως, αυτή η διαδικασία αναψηλάφησης του ιστορικού παρελθόντος μπορεί να προσλάβει διαστάσεις εθνικής ψυχανάλυσης.

Το επιστημονικώς ενδιαφέρον είναι πως αυτή η άναρχη (ξέσπασμα;) μαζική ψυχανάλυση, επιτελείται στα κοινωνικά δίκτυα χωρίς ψυχαναλυτή, χωρίς γκουρού δηλαδή, κάτι που μπορεί αποδειχθεί επικίνδυνο ή να οδηγήσει σε ανεξερεύνητες περιοχές του συλλογικού υποσυνείδητου με λυτρωτικό τρόπο.

Lockdown και “ψυχανάλυση”

Η απομόνωση ή εγκλεισμός για πολλούς, γνωστότερος ως πολιτικά ουδέτερο Ιockdown, κατέγραψε -στον πρώτο του γύρο- άνοδο της ενδο-οικογενειακής βίας, αύξηση στην κατανάλωση αλκοόλ, αντικαταθλιπτικών και ναρκωτικών, αλλά μόχλευσε και μια ενδοσκόπηση των ατόμων, ένα προβληματισμό για την ζωή και τις αξίες της.

Ενώ βρισκόμαστε στον δεύτερο γύρο του εγκλεισμού και μας απειλεί ένα τρίτο κύμα της πανδημίας, πολλοί άνθρωποι καταφεύγουν στην αγορά pet-συντροφιάς, οι νεότεροι παίρνουν αποστάσεις από τα τεκταινόμενα και ξεχνιούνται στο master chef και στο Netflix. Όμως, στα ενδότερα του εαυτού συντελούνται διεργασίες. Η απομόνωση έχει αρχίσει να κουράζει όσους εργάζονται στο σπίτι, αλλά και τους μεγαλύτερους, τους ψύχραιμους, τους φοβισμένους από τον ιό.

Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εάν η καταγγελία της Μπεκατώρου οφείλεται στον εγκλεισμό, αλλά εκείνο που είναι βέβαιο είναι πως ξεσκέπασε την υποκρισία που κρύβεται συχνά πίσω από κάθε εξουσία και πυροδότησε αλυσιδωτές αντιδράσεις που ξεπερνούν τον τραγικό βιασμό γυναικών και ανηλίκων και ακουμπάνε το επίσης δραματικό ζήτημα της διαφθοράς. Πάντως εάν η απόφαση της Μπεκατώρου να προβεί στην καταγγελία ήταν αποτέλεσμα της ενδοσκόπησης που προκαλεί το lockdown, τότε έχουμε μια παράπλευρη θετική επενέργεια του κορονοϊού στο κοινωνικό σώμα.

Βέβαια, όπως φάνηκε από τις μέχρι τώρα καταγγελίες, εκτός από τις σοβαρές, μπορεί να έχουμε “μεταλλάξεις” όπου κάθε πικραμένος να αρχίσει να γράφει στα κοινωνικά δίκτυα το μακρύ του και το κοντό του. Δηλαδή, μέσα στο κλίμα που δημιουργείται, μπορεί μια αυστηρή παρατήρηση ενός προϊσταμένου προς ένα υπάλληλο να οδηγήσει σε επικίνδυνες ατραπούς.

Τι είναι παρενόχληση;

Πριν μερικά χρόνια στο Λονδίνο, τα απογευματινά free press που μοιράζονταν στις στάσεις του μετρό, είχαν τακτικές καταγγελίες από 75άρες πρώην γκρούπις πως στα νιάτα τους είχαν παρενοχληθεί ή βιαστεί στα νιάτα τους από διάφορους επιτυχημένους ροκ σταρ. Υπήρξαν και αγωγές για πολλά λεφτά… Τότε λοιπόν κυκλοφόρησε μια εφαρμογή που έγινε δημοφιλής ανάμεσα στους νέους, η οποία συνίστατο σε ένα συνυποσχετικό για ένα one night stand, έτσι ώστε εκ των υστέρων να μην υπάρχουν παρατράγουδα.

Κάπου εδώ, μια και άνοιξε επιτέλους στη χώρα μας η συζήτηση περί σεξουαλικής παρενόχλησης, είναι σκόπιμο να ξανασκεφτούμε ως κοινωνία τις συντεταγμένες της. Για παράδειγμα, δυο άνθρωποι μπορεί να βρεθούν σε κατάσταση φλερτ και ένας εκ των δύο να αποπειραθεί να φιλήσει το άλλο πρόσωπο, αφού το “θέλεις να τα φτιάξουμε” είναι της εποχής των 60ς και αφορούσε ηλικίες Δημοτικού. Αυτό είναι παρενόχληση; Φυσικά, αν το άλλο πρόσωπο απωθήσει, τότε το άλλο πρέπει να σταματήσει. Αλλά αυτές οι καταστάσεις είναι λεπτές. Συχνά ακολουθεί και μια δεύτερη προσπάθεια που μπορεί να είναι προβληματική, αλλά και ευγενική…

Το ζήτημα του φλερτ ή ακόμη και του πειράγματος με υπονοούμενα είναι μέσα στο ερωτικό παιγνίδι, το οποίο βρίσκεται ούτως ή άλλως σε κρίση, καθώς ο έρωτας και ο ερωτισμός, έχουν διολισθήσει στο επίπεδο του σεξ και στο free porn. Τις προάλλες, έπεσα στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ σε μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη του παιδοψυχίατρου Δημήτρη Καραγιάννη, ο οποίος υποστήριζε πως πρέπει να εξηγηθεί στα μικρά παιδιά η σεξουαλική παρενόχληση από μεγάλους και να δοθούν συμβουλές αντίδρασης. Έδωσε δε ιδιαίτερη σημασία στην ανάγκη να διασωθεί η έννοια του έρωτα!