Η νομική αντιμετώπιση των πλαστών έργων τέχνης

Από λόγους αρχής δεν ασχολούμαι με εκκρεμείς υποθέσεις ενώπιον της δικαιοσύνης. Ιστορικά και μόνο για την κατανόηση του θέματος αναφέρομαι στην υπόθεση, που έδωσε την αφορμή για το άρθρο, στηριζόμενος μόνο σε δημοσιογραφικές πληροφορίες: Λογιστής κατάγγειλε επιχειρηματία, ότι του απόσπασε με απάτη 300.000 ευρώ για τη πώληση χρυσού, που αποδείχθηκε μη γνήσιος και στη συνέχεια για την εξόφληση της απαίτησης του πρόσφερε πλαστούς πίνακες μεγάλης αξίας διάσημων ζωγράφων, που βρίσκονταν στην κατοχή επωνύμου δικηγόρου, το όνομα του οποίου δεν έγινε γνωστό.

Σε αστυνομική έρευνα στο γραφείο του δικηγόρου βρέθηκαν 481 πίνακες ζωγραφικής, που, σύμφωνα με πραγματογνωμοσύνη, οι περισσότεροι είναι πλαστοί, χωρίς να προσδιορίζεται η αξία τους. Επίσης βρέθηκαν τέσσερα πιστόλια, ενώ κατείχε άδεια οπλοφορίας μόνο για ένα. Τα άτομα συνελήφθησαν, αλλά με ομοφωνία δικαστή και εισαγγελέα αφέθηκαν ελεύθεροι χωρίς περιοριστικούς όρους. Δεν γνωρίζω, αν τους απαγγέλθηκαν και ποιες κατηγορίες και κατά πόσο αυτές ευσταθούν.

Προφανώς ή η οικονομική διαφορά, που συνιστά το αδίκημα της απάτης, διευθετήθηκε ή δεν προσάχθηκαν επαρκή αποδεικτικά στοιχεία για τη στοιχειοθέτηση της, ενώ για το αδίκημα της παράνομης οπλοκατοχής δεν προβλέπεται προσωρινή κράτηση. Γεννά όμως απορίες πως ένα πιστόλι, που είχε κατασχεθεί από την Αστυνομία στα Χανιά το 1992, βρέθηκε στα χέρια του δικηγόρου και αποτελεί “οικογενειακό κειμήλιο”, όπως δήλωσε ο ίδιος, ισχυρισμός που δεν καθιστά νόμιμη την οπλοκατοχή. Νομίζω, ότι η δικαιοσύνη σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να δίνει κάποιες πληροφορίες για τις αποφάσεις της, για να διασκεδάσει τις εντυπώσεις της κοινής γνώμης ότι οι επώνυμοι τυγχάνουν διαφορετικής δικαστικής μεταχείρισης.

Οι ποινές για πλαστογραφία έργων τέχνης

Για τα έργα τέχνης και κυρίως για τους πίνακες ζωγραφικής, πλαστός θεωρείται ο πίνακας που δημιουργήθηκε από άλλον ζωγράφο και όχι από αυτόν στον οποίον αποδίδεται η δημιουργία του, με σκοπό, με τη χρήση του, να παραπλανήσει άλλον ότι είναι δημιούργημα του συγκεκριμένου ζωγράφου, είτε ο πίνακας είναι ενυπόγραφος, είτε όχι. Η πλαστογραφία των έργων τέχνης αποτελεί αδίκημα, που προβλέπεται από το άρθρο 216ΠΚ και τιμωρείται με ποινή φυλάκισης μέχρι και δέκα ετών κάθειρξη αναλόγως με το συνολικό όφελος ή τη συνολική ζημία, που αν υπερβαίνει τις 120.000 ευρώ θεωρείται κακούργημα.

Με την ίδια ποινή τιμωρείται και όποιος για τον παραπάνω σκοπό εν γνώσει χρησιμοποιεί το πλαστό έργο τέχνης. Τα πιστοποιητικά γνησιότητας έργου τέχνης εφόσον είναι πλαστά συνιστούν πλαστογραφία εγγράφου με νομική αντιμετώπιση αναλόγως του οφέλους ή της ζημίας. Η απλή κατοχή πλαστού έργου τέχνης, ακόμα και εν γνώσει της πλαστότητας, δεν συνιστά το αδίκημα της πλαστογραφίας, ενδεχόμενα όμως άλλα αδικήματα κατά περίσταση.

Στο ερώτημα αν αποτελεί αδίκημα, το αδίκημα της πλαστογραφίας, όταν κάποιος αντιγράφει άλλους πίνακες ζωγραφικής ή δημιουργεί πίνακες κατά μίμηση του τρόπου ζωγραφικής άλλου ζωγράφου, χωρίς όμως να αποδίδει την πατρότητα σε άλλον ζωγράφο (Ecole), με την υπογραφή του άλλου ή χωρίς αυτή, η απάντηση είναι ότι δεν αποτελεί πλαστογραφία, αλλά ενδεχόμενα άλλα αδικήματα, όπως κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας, οπότε ο πραγματικός δημιουργός ή οι κληρονόμοι μπορούν να προσφύγουν δικαστικά.

Η αξία των πλαστών πινάκων

Η πλαστογραφία είναι αδίκημα που διώκεται αυτεπάγγελτα και οι πλαστοί πίνακες αποτελούν προϊόντα αδικήματος, που πρέπει να κατάσχονται, ακόμα και αν το αδίκημα της πλαστογραφίας έχει παραγραφεί, εκτός εάν δεν θεωρούνται πλαστοί σύμφωνα με τα παραπάνω, οπότε πρέπει να επιστρέφονται στον ιδιοκτήτη. Για την τύχη των πλαστών πινάκων, που έχουν κατασχεθεί, αποφασίζει το δικαστήριο με απόφαση ή με βούλευμα.

Πολλές φορές, οι πλαστοί πίνακες έχουν αισθητική αξία και μπορεί και οικονομική. Φυσικά, εφόσον είναι προϊόντα εγκλήματος δεν μπορούν να επιστραφούν στον ιδιοκτήτη, ούτε όμως να πωληθούν και το αντίτιμο να εισέλθει στο δημόσιο ταμείο, οπότε αντί να καταστραφούν, η μόνη λύση που απομένει, που απαιτεί νομοθετική ρύθμιση, θα ήταν αφού σημανθούν οι πίνακες ως πλαστοί, ώστε να μη μπορούν να πωληθούν, να διατεθούν σε δημόσια κτίρια προς στολισμό.

Οι πίνακες διάσημων ζωγράφων, αφού πρώτα πιστοποιηθεί η γνησιότητά τους, πωλούνται σε δημοπρασίες από γνωστούς οίκους σε μυθώδη ποσά, αλλά υπάρχει ένα διεθνές και τοπικό παραεμπόριο αντικειμένων τέχνης, πολλές φορές με τη μορφή εγκληματικής οργάνωσης, που διακινεί κλεμμένα ή πλαστά έργα τέχνης σε μανιώδεις συλλέκτες ή νεόπλουτους, που συμβουλεύονται διαφόρους ειδικούς για τις αγορές, κυρίως, πινάκων σε τιμές ευκαιρίας.

Κυκλοφορεί πληθώρα πλαστών πινάκων, που συνοδεύονται από πλαστά πιστοποιητικά γνησιότητας, που κάποτε αποκαλύπτονται και επακολουθούν δικαστικές διαδικασίες με ποινικές καταδίκες. Σύνηθες φαινόμενο είναι οι κλοπές από ιδιωτικές συλλογές ή από μουσεία, όπως πρόσφατα από το Μουσείο του Λούβρου ή από την Εθνική μας Πινακοθήκη, ενώ αρκετές φορές οι κλεμμένοι πίνακες ανευρίσκονται ακόμα μετά τη πάροδο πολλών ετών.