Η Novartis, οι δωροδοκίες και τα honoraria

Το ζήτημα του Μακεδονικού είναι το τελευταίο από τα πολλά γεγονότα που μεσολάβησαν από πέρυσι ώστε να ξεχαστεί ένα σκάνδαλο που σήμερα απειλεί να ανατρέψει το πολιτικό τοπίο. Τέτοιες μέρες πέρυσι, η Εισαγγελία Αθηνών «ξεσκόνιζε» τα αρχεία της Novartis, της ελβετικής φαρμακευτικής εταιρείας-μαμούθ  στην Αθήνα. Αιτία στάθηκε η απειλή του μάνατζερ της εταιρείας να αυτοκτονήσει κατά την διάρκεια έρευνας για υπόθεση δωροδοκίας εκ μέρους της εταιρείας.

Λίγους μήνες αργότερα, τον Απρίλιο, η αρμόδια εισαγγελέας Ελένη Ράικου αναγκάστηκε να παραιτηθεί μετά από δημοσίευμα εναντίον της. Η ίδια έκανε λόγο για προσπάθεια διεφθαρμένων κρατικών αξιωματούχων να την εξολοθρεύσουν ηθικά. Η υπόθεση προσέλαβε νέα διάσταση, όταν στις 7 Απριλίου 2017 ο υπουργός Δικαιοσύνης Σταύρος Κοντονής δήλωσε στο ότι η Novartis πιθανώς δωροδόκησε “χιλιάδες” κυβερνητικούς αξιωματούχους και γιατρούς για να προωθήσουν τα φάρμακά της.

H εταιρεία βρέθηκε σε θέση άμυνας. Ανακοίνωσε πως «δεσμεύεται από τα υψηλότερα πρότυπα δεοντολογικής επιχειρηματικής συμπεριφοράς και κανονιστικής συμμόρφωσης σε όλες τις πτυχές της δραστηριότητάς της και παίρνει εξαιρετικά σοβαρά κάθε ισχυρισμό περί παραπτώματος». Δεν θα μπορούσε να κάνει και αλλιώς καθώς ο φαρμακευτικός κολοσσός, που έχει έδρα τις ΗΠΑ, έχει ανοιχτά μέτωπα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Εδώ και χρόνια βρίσκεται στο στόχαστρο των αμερικανικών αρχών για υποθέσεις δωροδοκίας. Στο πλαίσιο αυτών των εκεί ερευνών για την ποινική αξιολόγηση των συγκεκριμένων στοιχείων που έχουν συλλέξει για τη Novartis, εντοπίστηκε και η ελληνική παράμετρος. Οι αμερικανικές αρχές ειδοποίησαν τις ελληνικές για τα ευρήματα. Μετά το σήμα, στα μέσα Δεκεμβρίου του 2016, ξεκινά η έρευνα των Εισαγγελέων Διαφθοράς, κατόπιν εντολής της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου. Ο ίδιος ο υπουργός Δικαιοσύνης Σταύρος Κοντονής της είχε διαβιβάσει φάκελο με καταγγελίες και σχετικά δημοσιεύματα.

Η έρευνα στην Ελλάδα

Η στενή συνεργασία των ελληνικών και αμερικανικών αρχών είχε ως αποτέλεσμα την συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων που προκύπτουν από τις καταθέσεις δύο υπό προστασία μαρτύρων, οι οποίοι θεωρούνται “κλειδιά”. Οι δύο μάρτυρες, που είναι στελέχη της εταιρίας στα τμήματα Πωλήσεων και Επικοινωνίας-Εταιρικής Ευθύνης, παρέδωσαν εκατοντάδες σελίδες με τα αρχεία των δωροδοκιών που πραγματοποίησε η Novartis στην ελληνική αγορά.

Στα έγγραφα περιέχονται στοιχεία για πολιτικά πρόσωπα, για στελέχη του κρατικού μηχανισμού, για γιατρούς και στελέχη νοσοκομείων. Αναφέρουν καταβολές χρηματικών ποσών σε 4.000 γιατρούς του δημόσιου τομέα αλλά και σε ιδιώτες, ώστε να συνταγογραφούν φάρμακα της εταιρείας και ευρύτερα να προωθούν αποφάσεις που ευνοούν τις πωλήσεις της Novartis. Στις 5 Φεβρουαρίου 2018, η εισαγγελέας κατά της διαφθοράς Ελένη Τουλουπάκη και οι επίκουροι εισαγγελείς Χρήστος Ντζούρας και Γιάννης Μανώλης παρέδωσαν μέρος της δικογραφίας στην εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ξένη Δημητρίου.

Το μεσημέρι της επομένης (Τρίτη) διαβιβάστηκε στη Βουλή η δικογραφία που εμπλέκει συνολικά 30 πρόσωπα, μεταξύ των οποίων και 10 Έλληνες πολιτικούς, δύο πρώην πρωθυπουργούς (Αντώνης Σαμαράς και Παναγιώτης Πικραμένος) και οκτώ πρώην υπουργούς (Γιάννης Στουρνάρας, Δημήτρης Αβραμόπουλος, Άδωνις Γεωργιάδης, Ευάγγελος Βενιζέλος, Ανδρέας Λυκουρέντζος, Μάριος Σαλμάς, Ανδρέας Λοβέρδος και Γιώργος Κουτρουμάνης).

Στοιχεία με αμερικανική σφραγίδα

Παράλληλα, στη Βουλή αποστέλλονται για διερεύνηση τυχόν ποινικών ευθυνών και αναφορές σε βάρος του νυν Παναγιώτη Κουρουμπλή, επειδή είχε διατελέσει υπουργός Υγείας το πρώτο διάστημα διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ. Επίσης, έχει ασκηθεί δίωξη και εναντίον ανώτατου στελέχους της Novartis για το αδίκημα της δωροδοκίας. Του έχει, μάλιστα, απαγορευθεί η έξοδος από τη χώρα. Κάποια από τα ονόματα που εμπλέκονται δηλώνουν ότι πρόκειται για πολιτική σκευωρία που εξυπηρετεί πολιτικές σκοπιμότητες της κυβέρνησης.

Ο Αντώνης Σαμαράς επέρριψε ευθύνες στον πρωθυπουργό, ανακοινώνοντας μάλιστα ότι θα του υποβάλει μήνυση. Ωστόσο, τα στοιχεία που έχουν οι ελληνικές εισαγγελικές αρχές έχουν προέλευση και τη «σφραγίδα» των αμερικανικών αρχών, που σημαίνει ότι δύσκολα μπορούν να αμφισβητηθούν και ως εκ τούτου να τεκμηριωθεί η κατηγορία ότι πρόκειται για κυβερνητική σκευωρία.

Για το μόνο που δικαιολογημένα μπορεί κανείς να ασκήσει κριτική στην κυβέρνηση είναι ότι επέλεξε να πυροδοτήσει τη “βόμβα”, όταν τη βόλευε πολιτικά. Επεδίωξε να βγει από τη δύσκολη θέση που είχε περιέλθει λόγω συλλαλητηρίου στο Μακεδονικό και τα κατάφερε, με την έννοια ότι επέτυχε να αλλάξει ριζικά την ατζέντα της επικαιρότητας.

Τα “ονοράρια”

Σύμφωνα με κύκλους από τον χώρο της υγείας, τα χρήματα που φέρονται να πήραν οι 4.000 γιατροί δεν είναι τίποτα άλλο από τα συνηθισμένα “ονοράρια” (honorum). Πρόκειται  για μικροποσά, που είναι μια τιμητική αποζημίωση για τη συμμετοχή ενός γιατρού σε διαλέξεις, χωρίς –όπως ισχυρίζονται οι ίδιοι κύκλοι– να έχουν αιτιώδη συνάφεια με τη συνταγογράφηση. Θεωρείται από μεγάλο μέρος του κλάδου ως μια νόμιμη και διαφανής πρακτική που την υιοθετούν όλες οι φαρμακευτικές εταιρείες το κόσμου, χωρίς να υπάρχει κάτι το επιλήψιμο. Τα “ονοράρια” αυτά μπορεί να κυμαίνονται από 1000 ευρώ μέχρι 3.000-4.000, εξαρτάται από το στάτους του ομιλητή.

Στο πλαίσιο αυτής της πρακτικής τυπικά κανένας γιατρός δεν κάνει προώθηση συγκεκριμένου ιατρικού προϊόντος. Μιλάει για την αναγκαιότητα μιας θεραπευτικής αγωγής και τον τρόπο που αυτή γίνεται. Αυτό βέβαια βοηθάει την εταιρεία, μέσω της πώλησης φαρμακευτικών σκευασμάτων που προτείνονται ως απαραίτητα για τη θεραπεία. Η φαρμακευτική εταιρεία, άλλωστε, αναγράφεται πάνω στο πρόγραμμα της εκάστοτε εκδήλωσης ως διοργανώτρια.

Σύμφωνα με τους ίδιους κύκλους, οι περιπτώσεις γιατρών που παίρνουν χρήματα ή δώρα για να γράφουνε συγκεκριμένα φάρμακα, εντάσσονται σε μια πρακτική που κυριαρχούσε πριν 20-25 χρόνια και αφορούσε κυρίως εταιρείες που δεν είχαν φάρμακα κύρους. Έτσι επιδίδονταν σε τέτοιου είδους περιθωριακή προώθηση. Κατά τα λεγόμενα των ίδιων κύκλων, είναι σπάνια περιστατικά που γιατροί παίρνουν χρήματα για να συνταγογραφήσουν ένα φάρμακο.

Το πράσινο φως για τις διώξεις

Αξιοσημείωτο είναι επίσης, ότι στο πλαίσιο της συνεργασίας της Εισαγγελίας Διαφθοράς με τις ΗΠΑ, πριν λίγες ημέρες βρέθηκε στη χώρας μας κλιμάκιο από στελέχη του FBI και των αμερικανικών εισαγγελικών αρχών, προκειμένου να έχουν συνεργασία με τις ελληνικές αρχές επί των νέων στοιχείων που έχουν βρεθεί στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα. Θεωρείται πως η ενημέρωση από το κλιμάκιο του FBI άναψε το πράσινο φως για τις διώξεις, χωρίς βέβαια να υποτιμάται η πολιτική σκοπιμότητα όσον αφορά το τάιμιν.
Πριν ένα χρόνο είχα αναφέρει ότι το σκάνδαλο NOVARTIS τόσο από οικονομικής όσο και από ηθικής πλευράς θα συγκλονίσει την ελληνική κοινωνία πολύ περισσότερο από το σκάνδαλο της Siemens» δήλωσε ο υπουργός Δικαιοσύνης, συμπληρώνοντας: «το σκάνδαλο με το φάρμακο είναι τεράστιο διότι, σε μία περίοδο κρίσης, υπήρχαν φαρμακευτικές εταιρείες που λειτουργούσαν με παράνομο τρόπο και με υπερκοστολογήσεις. Γι’ αυτό τον λόγο εκτοξεύτηκε η φαρμακευτική δαπάνη σε ποσοστά διπλάσιας Ο κ. Κοντονής ενημέρωσε ότι η εντολή του πρωθυπουργού είναι να κινηθούν και να ολοκληρωθούν άμεσα οι διαδικασίες που προβλέπονται από τον νόμο και τον κανονισμό της Βουλής. Ήδη ενημερώνονται τα πολιτικά κόμματα για να λάβουν θέση. Τέλος ερωτηθείς για τον πρόεδρο της NΟVARTIS Hellas, ενημέρωσε ότι δεν διώκεται, αλλά του έχει απαγορευτεί η έξοδος από τη χώρα. Εξέφρασε, μάλιστα, την ελπίδα να μείνει και να αντιμετωπίσει τις κατηγορίες.<

Στόχος το μαύρο χρήμα

Σύμφωνα με την εισαγγελική έρευνα, η ζημιά του δημοσίου από τις φερόμενες ως παράνομες πρακτικές της πολυεθνικής εταιρίας υπολογίζεται ότι φτάνει τα 3 δισεκατομμύρια ευρώ. Να τρέξουν να βρουν λαγούμι να κρυφτούν, προειδοποιεί τους εμπλεκόμενους ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας κ. Πολάκης, επισημαίνοντας ότι το ξέπλυμα μαύρου χρήματος δεν παραγράφεται.

Οι αρχές προσπαθούν να διερευνήσουν και να “κουμπώσουν” την κατηγορία για ξέπλυμα μαύρου χρήματος, καθώς σε ότι αφορά τους πολιτικούς τα αδικήματα της απιστίας και της δωροδοκίας έχουν ήδη παραγραφεί με βάση τον νόμο περί ευθύνης υπουργών. Στο πλαίσιο αυτό ξεσκονίζονται τραπεζικοί λογαριασμοί των ίδιων και των συγγενικών τους προσώπων στην Ελλάδα, αλλά κυρίως στο εξωτερικό, προκειμένου να βρουν μαύρο χρήμα, που μπορεί να είναι προϊόν δωροδοκίας. Στην περίπτωση που δεν βρεθεί μαύρο χρήμα, ακόμη και αν υπάρχουν αποδεδειγμένα αδικήματα, οι εμπλεκόμενοι δύσκολα θα καταδικαστούν.

Για τον αναπληρωτή υπουργό Υγείας κ. Πολάκη, το άνοιγμα της υπόθεσης Novartis από τη Δικαιοσύνη, “παρά τα χιλιάδες εμπόδια που μπήκαν από τους μηχανισμούς του προηγούμενου συστήματος” συνιστά τη ρήξη του αποστήματος. “Το γλέντι τώρα αρχίζει. Η Νέμεσις έφτασε” καταλήγει σε ανάρτηση που έκανε στον προσωπικό του λογαριασμό στο facebook.