Influencer: Αγάπα τους ακόλουθους φοβού την εφορία

Στην “δαγκάνα” της ΑΑΔΕ έπεσε γνωστός Έλληνας influencer, ο οποίος φοροδιέφευγε συστηματικά. Σύμφωνα με τον επικεφαλής της ΑΑΔΕ, στο κυνήγι του μαύρου χρήματος των Ελλήνων influencer έχει επιστρατευτεί αλγόριθμος και ειδική ομάδα που παρακολουθεί εκτενώς το διαδίκτυο «για πωλήσεις και συμπεριφορές», όπως ανέφερε.

Τα μάτια της εφορίας, λοιπόν, είναι πάνω και από τους influencer, που ίσως θα μπορούσαμε να πούμε πως έκαναν επάγγελμα το χόμπι τους. Πλέον για τους influencer υπάρχουν ακόμα και πανεπιστήμια στο εξωτερικό, όπου οι φοιτητές θα σπουδάζουν πώς θα μπορούν να βγάζουν λεφτά χρησιμοποιώντας το TikTok και άλλα μέσα όπου αναρτούν βίντεο ή κείμενα. Στην πραγματικότητα, οι influencers δεν είναι ουσιαστικά τίποτα άλλο από ψηφιακοί διαφημιστές.

Οι κλασικοί διαφημιστές των παλαιότερων εποχών τελείωναν τμήμα marketing σε ΑΕΙ και βεβαίως έπαιρναν πτυχίο, με αντικείμενο το πώς θα επηρεάζουν τον κόσμο, ώστε να έχει συγκεκριμένη αγοραστική συμπεριφορά. Το πανεπιστήμιο Duke, έχει εισαγάγει ειδικότητα για την “Δημιουργία Παγκόσμιου Κοινού” (Building Global Audiences). Οι φοιτητές μεταξύ τους το λένε απλώς “μάθημα TikTok”.

Αντικείμενο της “επιστήμης” αυτής εν προκειμένω, είναι να μάθει ο σπουδαστής να δημιουργεί διαδικτυακό περιεχόμενο και να αποκτά “κοινό” ή “ακολούθους”, να διαχειρίζεται την εικόνα του, να διαπραγματεύεται συνεργασίες και φυσικά να βγάζει χρήματα με τις δημοσιεύσεις του. Τουτέστιν, να γίνεται influencer ή επηρεάζων, ή επηρεαστής όπως θα μπορούσε να αποδοθεί μονολεκτικά “ο ασκών επιρροή”, εκείνος που επηρεάζει και επιδρά πάνω σε ομάδες πολλών άλλων ανθρώπων.

Σε αυτό το νέο μάθημα οι σπουδαστές τραβούν βίντεο σαν του TikTok. Το μάθημα είναι δημιούργημα του καθηγητή Αaron Dinin, ο οποίος μέχρι τώρα δίδασκε το παλιομοδίτικο και γνωστό τοις πάσι μάρκετινγκ. Όπως έχει εξηγήσει στο πρακτορείο Bloomberg, έδωσε αγώνα για να πείσει το πανεπιστήμιό του να καθιερώσει τέτοιο πρόγραμμα με την αντίστοιχη έδρα. Όπως είπε «οι παλαιότερες γενιές αισθάνονται ότι το να είσαι influencer είναι μια επιφανειακή τάση της Γενιάς Ζ. Αλλά αυτές οι πλατφόρμες είναι κατ’ εικόνα και καθ΄ ομοίωση του πραγματικού κόσμου γύρω μας. Υπάρχουν σε αυτές πολλές επιχειρηματικές ευκαιρίες», είχε πει.

Η γενιά Ζ

Οι έρευνες δείχνουν ότι οι inlfuencers έχουν πολλαπλασιαστεί και έχουν φτάσει ως αγορά τα 14 δισ. δολάρια τζίρο, κάτι στο οποίο έπαιξε σίγουρα ρόλο και η πανδημία με τις καραντίνες της, χωρίς όμως αυτός να είναι και ο μοναδικός παράγοντας. Η γενιά του ΄60 δυσκολεύεται να παρακολουθήσει το όλο ζήτημα, αλλά αυτό ουδόλως ενδιαφέρει τη γενιά Ζ και τις επόμενες.

Εδώ να επεξηγήσουμε ότι ως γενιά Ζ νοείται η δημογραφική ομάδα που διαδέχεται τη γενιά Y (των Millennials). Οι περισσότεροι δημογράφοι και ερευνητές θέτουν ως αφετηρία της γενιάς Ζ όσους γεννήθηκαν από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 έως τις αρχές της δεκαετίας του 2010. Προς το παρόν δεν υπάρχει ομοφωνία όσον αφορά τα έτη γεννήσεων που προσδιορίζουν το τέλος αυτής της γενιάς.

Όχι ότι υπάρχει ομοφωνία και για τις προηγούμενες, που ήταν οι Millennials ή οι Υ και οι οποίοι ακολούθησαν τους Χ. Όσον αφορά την γενιά Υ, την ορίζουν ως τη δημογραφική ομάδα που γεννήθηκε στη δεκαετία του 1980 έως και το 1995 και είναι τα παιδιά των baby boomers ή της γενιάς Χ.  Η γενιά Υ είναι – ή ίσως ήταν  – απόλυτα εξοικειωμένη με τα κινητά και το διαδίκτυο, καθώς και με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Για να γυρίσουμε στη γενιά Ζ περί ης ο λόγος, αφορά εκείνους που γεννήθηκαν το πολύ μέχρι το 2010 και που “παιδιά” τους είναι η γενιά Α, δηλαδή όσοι γεννήθηκαν μετά το 2010 και είναι το πολύ 12 ετών σήμερα. Η γενιά Ζ είναι δημογραφικά οι άνθρωποι που ανατράφηκαν διαδικτυακά και με το κινητό στο μαξιλάρι σχεδόν εκ γενετής. Δεν έχουν απαραιτήτως επαρκείς γνώσεις για την δύναμη του διαδικτύου, αλλά ζουν με αυτό μέρα νύχτα. Οι Αμερικανοί πιστεύουν ότι αυτή η γενιά ενδιαφέρεται πολύ περισσότερο για το χρήμα, ενώ διαβάζει ελάχιστα βιβλία – το τελευταίο πάντως δεν είναι αποκλειστικά αμερικανική διαπίστωση.

Αυτό που κάνουν σήμερα οι influencers είναι ουσιαστικά διαφήμιση μέσω διαδικτύου. Όμως συχνά η επιρροή τους είναι πολύ ευρύτερη του προϊόντος που διαφημίζουν και ουσιαστικά δημιουργούν πρότυπα και συμπεριφορές. Η άσκηση τόσο πλατιάς επιρροής άλλοτε ήταν καρπός κάποιας αριστείας σε ένα συγκεκριμένο τομέα ή πάντως αποτέλεσμα κάποιου σημαντικού επιτεύγματος.

Από τους καθοδηγητές στους influencers

Το δημόσιο πρόσωπο καταξιωνόταν π.χ. ως δημοσιογράφος χάρη στην εξαιρετική πέννα ή την ευθυκρισία του, και αναγνωριζόταν από το κοινό για το ταλέντο στην γραφή ή την πολιτική ορθότητά του. Συχνά γινόταν άτομο με επιρροή και ένας δημοσιογράφος που είχε πολύ καλές πηγές και “έβγαζε” μυστικά που δεν ήξεραν οι άλλοι συνάδελφοί του, χωρίς απαραιτήτως να είναι “πρώτη πέννα”. Όμως είχε το κοινό του. Κάποτε οι άνθρωποι έπαιρναν εφημερίδες για να διαβάσουν ουσιαστικά μόνο μια στήλη της ή το άρθρο εκείνου που εκτιμούσαν.

Επίσης επιρροή ασκούσαν πάντα και οι ακαδημαϊκοί και εν γένει οι επιστήμονες. Γίνονταν δημόσια πρόσωπα και αποκτούσαν επιρροή αν είχαν να επιδείξουν ένα σημαντικό έργο. Αυτοί προβάλλονταν και αν, εν συνεχεία, αρέσκονταν στην  δημοσιότητα, γίνονταν σταδιακά άνθρωποι με επιρροή στο δημόσιο βίο, χωρίς απαραιτήτως το αντικείμενό τους να είναι η πολιτική ή οι κοινωνικές επιστήμες. Ήταν η εποχή που ακόμα ο κόσμος ενοχλείτο όταν κάποιος είχε άποψη επί παντός του επιστητού χωρίς να έχει κάποια ειδική γνώση. Μάλιστα πολλοί τους λέγαμε “μαϊντανούς”, επειδή εμφανίζονταν συνεχώς σε ποικίλες τηλεοπτικές εκπομπές, χωρίς καμία διάκριση για το θέμα στο οποίο θα αναφέρονταν. Αρκεί να έβγαιναν στο γυαλί.

Ασφαλώς επιρροή ασκούσαν ανέκαθεν και οι ηθοποιοί ή οι τραγουδιστές, επειδή απλώς ήταν διάσημοι, παρότι η εξαιρετική ηθοποιία ή η καταπληκτική φωνή ή η εντυπωσιακή μουσική σύνθεση, δεν συνεπάγεται ότι οι καλλιτέχνες ως προσωπικότητες είχαν κάποιο λόγο να ασκούν επιρροή π.χ. στην πολιτική ή στο ποια κρέμα θα βάλει κάποιος. Και οι πολιτικοί, ασφαλώς ασκούσαν και ασκούν επιρροή. Αυτοί “εκπίπτουν” κατά κανόνα μόνον όταν το επιλέξουν οι ίδιοι να αποτραβηχθούν ή όταν κάνουν κάτι εξαιρετικά απογοητευτικό. Ενίοτε, μάλιστα, κάνουν κάτι απίστευτα θλιβερό κι όμως η γνώμη τους εξακολουθεί να μετράει.

Το ταλέντο της επιρροής

Όπως άλλοτε, έτσι και σήμερα, το ποιος αξίζει πράγματι να ασκεί επιρροή και να αποκτά “προσωπικό κοινό” χάρη σε αντικειμενικές αρετές, δεν έχει καμία σχέση ρεαλιστικά με το ποιος εντέλει την ασκεί, ποιος έχει “κοινό” ή “ακολούθους”. Κάποιος μπορεί να ασκεί επιρροή – ακόμα και αν ο κόσμος δεν συναισθάνεται ότι επηρεάζεται – επειδή απλά το πρόσωπό του εμφανίζεται συχνά σε τηλεοπτικά “πορτο-παράθυρα” ή ανεβάζει αρκετά “πιασιάρικα” βίντεο στις διάφορες πλατφόρμες, ή απλώς…προκαλεί.

Στο δια ταύτα, influencer γίνεται σήμερα κάποιος χωρίς να διαπρέπει σε τίποτα απολύτως. Στις γυναίκες, ατυχώς, παρά τους αγώνες του φύλου μας για ισότητα, η άσκηση επιρροής πάει πακέτο με το μπικίνι. Στους άνδρες με το πόσο προβοκατόρικα σχόλια κάνουν ή αναστάτωση μπορούν να προκαλέσουν. Όμως, όπως είπαμε, αυτές οι λεπτομέρειες ουδόλως αφορούν στις γενιές Ζ και Α η δε γενιά του ΄60 και του ΄70 που ίσως μελαγχολεί, καλό είναι να θυμάται ότι όλες αυτές οι γενιές είναι παιδιά και εγγόνια της και… διαπρέπουν στον κόσμο που εκείνη δημιούργησε.

Μέχρι και το 1980 η “μαύρη διαφήμιση” ήταν παράνομη, ενώ πια σήμερα αποτελεί καθεστώς. Δηλαδή παλιά έπρεπε να φαίνεται ότι μια δημοσίευση είχε διαφημιστική αφετηρία και στόχο. Επίσης αν κάποια σταρ διαφήμιζε π.χ. ένα σαπούνι ή μια κρέμα, μπορούσε να γίνει έλεγχος στην οικία της και αν δεν διαπιστωνόταν ότι όντως χρησιμοποιούσε αυτό το σαπούνι ή την κρέμα, πλήρωνε πρόστιμο. Σήμερα δεν ισχύει πια τίποτα από αυτά. Γιατί; Μάλλον γιατί η γενιά του ’60 επέτρεψε να μη θεωρείται υποτιμητικό να είσαι “ακόλουθος” και άφησε τα πρότυπα να θεριεύουν ψηφιακά. Επειδή, απλά, απέτυχε να δημιουργήσει πρότυπα με σάρκα και οστά…