Με αφορμή την Χαλκίδα – Ο κόσμος το ‘χει τούμπανο και εμείς κρυφό καμάρι!

Χρησιμοποιούμε σχεδόν καθημερινά τη λέξη διαφθορά για να αποδώσουμε διάφορες ιδιότητες σε μια μεγάλη γκάμα καταστάσεων ή πραγμάτων πχ διεφθαρμένη κοινωνία ή διεφθαρμένη κυβέρνηση κλπ ή για να αποδώσουμε μια μομφή ή για να εκφράσουμε την απαξία που αποδίδουμε σε ένα πρόσωπο ή σε μια κατάσταση, αλλά όταν ζητάμε από κάποιον να αιτιολογήσει τον ισχυρισμό του τι είναι διαφθορά απαντά με γενικότητες ή ηθικολογίες, γιατί είναι μια έννοια, που εξαρτάται από πολλές παραμέτρους.

Τον πιο καταλυτικό όμως ορισμό τον εισέπραξα, όταν σα δικαστής ρώτησα ένα μάρτυρα εάν από τη σύγκρουση είχε ζημίες το μηχανάκι του και μου απάντησε, ότι ήταν τελείως… διεφθαρμένο. Συνεπώς χωρίς να τεθούν συγκεκριμένοι γενικοί κανόνες προσδιορισμού της έννοιας της διαφθοράς, που σαφώς θα ποικίλουν κατά εποχή, πεδίο ή μορφωτικό επίπεδο, θα αρκεστούμε να εξετάσουμε μόνο τους τομείς που βάση των σημερινών δεδομένων και των κανόνων που υπάρχουν μπορούμε να ανιχνεύσουμε και ενδεχομένως να μετρήσουμε τη διαφθορά συγκριτικά με προηγούμενες μετρήσεις στη χώρα μας.

Τα στοιχεία για την διαφθορά

Στοιχεία υπάρχουν μόνο για τον δημόσιο τομέα, θα μπορούσε δε κάποιος να τα αναζητήσει ηλεκτρονικά από τις ετήσιες εκθέσεις των ετών 2004-2016 του Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης [ΓΕΔΔ], που ήταν όλες αναρτημένες στο διαδίκτυο, αλλά η προηγούμενη διοίκηση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας, στην οποία συγχωνεύτηκε ο ΓΕΔΔ, τις κατέβασε και έτσι έσβησε την ιστορία μιας περιόδου πολέμου κατά της διαφθοράς και κακοδιοίκησης, από τη μελέτη της οποίας μπορούσαν να προκύψουν χρήσιμα συμπεράσματα για την καταπολέμησή της.

Η σύγκριση όμως του επιπέδου της διαφθοράς με άλλες χώρες είναι επισφαλής, επειδή μπορεί να γίνει μόνο κατά προσέγγιση λόγω των ανομοιογενών συνθηκών. Ακόμα και οι μετρήσεις της Διεθνούς Διαφάνειας δεν γίνονται βάση στοιχείων, αλλά βάση της αντιλήψεως [perception] που έχουν οι ερωτώμενοι για τη διαφθορά για συγκεκριμένους τομείς, μέθοδος που ειδικώς για τη χώρα μας δεν είναι αξιόπιστη, επειδή όλοι μιλούν με γενικότητες και από αόριστες πληροφορίες προσωποποιούν καταστάσεις. Με βάση τα ανωτέρω πιστεύω, ότι το επίπεδο της διαφθοράς του δημοσίου τομέα της χώρα μας δεν διαφέρει κατά πολύ σε σχέση με τις νότιες χώρες της ΕΕ, σαφώς όμως είναι καλύτερο από τις Βαλκανικές.

Στην 60η θέση παγκοσμίως

Σε κάθε περίπτωση όμως ο πίνακας της Διεθνούς Διαφάνειας είναι πολύ χρήσιμο εργαλείο, που λαμβάνεται διεθνώς πολύ σοβαρά υπόψη για τις επενδύσεις. Η χώρα μας μόνο με την ίδρυση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας [ΕΑΔ], που δημιούργησε ελπίδες και προσδοκίες στο κόσμο, ανέβηκε επτά θέσεις στον πίνακα της κατάταξης των κρατών από την 67η θέση στην 60η με 146 χώρες παγκόσμια, που χαιρετίστηκε ιδιαίτερα από τον πρωθυπουργό και τον υπουργό Δικαιοσύνης. Ελπίζω όμως να ανεβούμε και άλλο όταν ο θεσμός αρχίσει να παράγει αναγνωρίσιμα ουσιαστικά και όχι στατιστικά αποτελέσματα στον πόλεμο κατά της διαφθοράς.

Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια το ζήτημα της διαφθοράς του δημόσιου τομέα είχε τεθεί από τα αρμόδια όργανα κατά μεγάλο μέρος κάτω από το χαλί και υπήρχαν φήμες για διαφθορά σε κάποιους δημόσιους οργανισμούς που μετά από έλεγχο δεν επαληθεύτηκαν. Δεν θα ασχοληθώ με το θέμα αυτό γιατί κατά καιρούς έχει διερευνηθεί από τη Βουλή, αλλά μετά λύπης μου παρατηρώ, ότι οσάκις οι μηχανισμοί ελέγχου και η Δικαιοσύνη εμπλέκονται με την πολιτική υφίστανται σοβαρή φθορά του κύρους και της αξιοπιστίας τους.

Σύμφωνα με τον διεθνώς αναγνωρισμένο ορισμό της Διεθνούς Τράπεζας «διαφθορά είναι η χρήση του δημοσίου αξιώματος προς όφελος του ιδίου ή τρίτου». Στη χώρα μας θεωρούμε ότι ο απασχολούμενος στον δημόσιο τομέα κατέχει δημόσιο αξίωμα και συνεπώς ελέγχεται για πράξεις διαφθοράς. Ο δημόσιος τομέας οριζόταν από τον Ν.3094/2002, αλλά πλέον ορίζεται διευρυμένος από το άρθρο 83 Ν.4622/2019. Δεν υπάρχουν όμως στοιχεία παρά μόνο φήμες και εικασίες, επειδή δε γίνονται συστηματικοί έλεγχοι, ούτε ανακοινώνεται τίποτα συγκεκριμένο με το πρόσχημα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων.

Πώς αντιμετωπίζεται η διαφθορά

Για την καταπολέμηση της διαφθοράς απαιτείται η λειτουργία των καταλλήλων ελεγκτικών μηχανισμών παράλληλα με την ταχεία και αποτελεσματική λειτουργία της Δικαιοσύνης για τη πρόληψη και καταστολή των φαινόμενων αυτών, αλλά και η ενεργή συμπαράσταση ολόκληρης της κοινωνίας, που απαιτεί εξωστρέφεια εκ μέρους των ελεγκτικών μηχανισμών. Συνεπώς, τα ενδεδειγμένα μέτρα πρέπει να έχουν τρεις στόχους, την πρόληψη, την καταστολή και την εκπαίδευση των πολιτών.

Από λόγους αρχής δεν σχολιάζω τις υποθέσεις, για τις οποίες έχει επιληφθεί η Δικαιοσύνη, όπως τη περίπτωση της ΔΟΥ Χαλκίδας, που εάν αληθεύουν οι φήμες για άλλες περιπτώσεις λόγω μεγέθους αποτελεί μόνο τη κορφή του παγόβουνου. Παρατηρώ, ότι η αποκάλυψη του κυκλώματος της Χαλκίδας έγινε από την Αστυνομία και όχι από μηχανισμό ελέγχου. Εξάλλου εφόσον οι ΔΟΥ υπάγονται στην ΑΑΔΕ, που είναι ανεξάρτητη αρχή και δεν υπόκειται σε έλεγχο από άλλα όργανα ελέγχου και επιθεώρησης, έπρεπε να αναπτύξει αξιόπιστο σύστημα εσωτερικού ελέγχου για την αποφυγή περιπτώσεων διαφθοράς και κακοδιοίκησης.

Σύμφωνα με πληροφορίες ΜΜΕ σε εσωτερικό έλεγχο της ΑΑΔΕ βρέθηκαν 40 περιπτώσεις, στις οποίες δεν δικαιολογείται η αύξηση της περιουσίας υπολόγων χωρίς όμως να έχει γίνει γνωστή η συνέχεια. Μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου, διατάχθηκε εκτεταμένος έλεγχος, που προκάλεσε την δημόσια αντίδραση των συνδικαλιστών. Σε κάθε περίπτωση υπάρχει ευθύνη επιλογής των προϊσταμένων των υπηρεσιών του ΔΤ, που τοποθετούνται με απευθείας ανάθεση και όχι με Απόφαση υπηρεσιακού συμβουλίου με αξιοκρατικά κριτήρια.