Ο κοινωνικός λογαριασμός του Brexit – Τι προβλέπεται για Έλληνες φοιτητές και εργαζόμενους

Αν σε κάτι συγκλίνουν ΕΕ και Ηνωμένο Βασίλειο είναι η ανελαστικότητά τους που εμποδίζει μέχρι τώρα την επίτευξη συμφωνίας για τους όρους του Brexit. Μικρή σημασία έχει ότι ο επικεφαλής διαπραγματευτής της ΕΕ αρνείται να κάνει οποιαδήποτε πρόβλεψη για την έκβαση του σκληρού αυτού μπραντεφέρ.

Τα τρία βασικά “αγκάθια” είναι οι όροι ανταγωνισμού, η πρόσβαση αλιέων της ΕΕ στα βρετανικά ύδατα και ο τρόπος ελέγχου της εφαρμογής της όποιας συμφωνίας. Η ΕΕ ζητάει ουσιαστικά από το Λονδίνο να δεσμεύεται επ’ άπειρον από τους κανόνες που η ίδια θα καθορίζει. Ο Μπόρις Τζόνσον έχει επαναλάβει σε όλους τους τόνους ότι η Βρετανία στις 31 Δεκεμβρίου θα αποχωρήσει αμετάκλητα από την ΕΕ, πιθανότατα χωρίς να δώσουν τα χέρια με τις Βρυξέλλες.

Οι διαπραγματευτές του Λονδίνου εξακολουθούν να προσπαθούν να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ των δύο πλευρών, αλλά «ο τερματισμός της μεταβατικής περιόδου χωρίς μια τέτοια συμφωνία παραμένει το πιθανότερο αποτέλεσμα», δήλωσε και ο εκπρόσωπος του Βρετανού πρωθυπουργού. Με συμφωνία ή χωρίς, το Brexit πυροδοτεί εξελίξεις σε μία δέσμη θεμάτων, που επηρεάζουν και την Ελλάδα. Οι επιπτώσεις είναι αναπόφευκτες και εκτιμάται ότι θα επιβαρύνουν σχεδόν πολλούς τομείς της οικονομίας, με αιχμή τις εξαγωγές, τον τουρισμό και τον χρηματοπιστωτικό κλάδο.

Η διατάραξη της νομισματικής ισοτιμίας με την ισχυροποίηση του ευρώ έναντι της στερλίνας καθιστά τα ελληνικά εξαγώγιμα προϊόντα πιο ακριβά και άρα λιγότερο ανταγωνιστικά. Οι ελληνικές εξαγωγές προς το Ηνωμένο Βασίλειο φτάνουν σε ετήσια βάση τα 2,5 δισ. ευρώ, αντιστοιχώντας στο 1,4% του ΑΕΠ και αφορούν κυρίως τρόφιμα, φρέσκα και τυποποιημένα.

Η έξοδος της Βρετανίας από την ΕΕ επηρεάζει, όμως, και τις ζωές δεκάδων χιλιάδων ελληνικών οικογενειών, επειδή πολλοί Έλληνες φοιτητές επιλέγουν κάθε χρόνο τα βρετανικά πανεπιστήμια κυρίως για μεταπτυχιακές σπουδές. Η Βρετανία αποτελεί διαχρονικά ακαδημαϊκό πόλο έλξης. Ενδεικτικό είναι ότι οι Έλληνες απόφοιτοι βρετανικών ανώτατων ιδρυμάτων ξεπερνούν τους 300.000.

Εκτόξευση διδάκτρων

Μόνο για το ακαδημαϊκό έτος 2018-19 σχεδόν 10.000 Έλληνες φοιτούσαν στα βρετανικά πανεπιστήμια. Έτσι, αποτελούν την πέμπτη μεγαλύτερη ομάδα φοιτητών στο Ηνωμένο Βασίλειο που προέρχονται από κράτη-μέλη της ΕΕ και την ενδέκατη μεταξύ όλων των χωρών του κόσμου. Παράλληλα, περίπου 40.000 Έλληνες διδάσκουν ή εργάζονται σε βρετανικά πανεπιστήμια, ενώ 165.000 Έλληνες φοιτητές παρακολουθούν βρετανικά προγράμματα σπουδών στην Ελλάδα.

Οι φοιτητές που θα εγγραφούν σε βρετανικά πανεπιστήμια το επόμενο ακαδημαϊκό έτος και μετά (2021 και μετά), θα έρθουν αντιμέτωποι με σημαντική αύξηση των διδάκτρων. Θα χρειαστεί να καταβάλλουν τα δίδακτρα των διεθνών φοιτητών, τα οποία ανέρχονται σ’ ένα μέσο όρο (ανάλογα με το πανεπιστήμιο και το πτυχίο) 16.500 ευρώ το χρόνο.

Όσοι, όμως, είναι ήδη εγγεγραμμένοι και παρακολουθούν πανεπιστημιακό πρόγραμμα πριν το τέλος Δεκεμβρίου 2020 έχουν εξασφαλίσει τα ίδια δίδακτρα που πληρώνουν και οι Βρετανοί συμφοιτητές τους. Αυτό δεν θα αλλάξει για όσο καιρό διαρκέσουν οι σπουδές τους. Για όσους δηλαδή έχουν ήδη ξεκινήσει σπουδές πριν την καταλυτική ημερομηνία του Brexit  δεν αλλάζει τίποτε. Ό,τι ισχύει μέχρι τώρα θα συνεχίσει να ισχύει μέχρι το πέρας των σπουδών τους.

Ένα, όμως, ακόμα προνόμιο που χάνεται για τους Έλληνες φοιτητές από το 2021 και μετά είναι τα βρετανικά κρατικά φοιτητικά δάνεια για την πληρωμή διδάκτρων. Με απόφαση της υπουργού Δημοσίων Πανεπιστημίων Μισέλ Ντόνλαν αποφασίστηκε ότι από το ακαδημαϊκό έτος 2021-2022 φοιτητές από την ΕΕ και την Ελβετία δεν δικαιούνται πλέον το φοιτητικό δάνειο για την κάλυψη των διδάκτρων σε βρετανικά πανεπιστήμια.

Μέχρι σήμερα, τα φοιτητικά δάνεια χορηγούνταν από το υπουργείο Παιδείας σε φοιτητές, η αίτηση των οποίων έχει εγκριθεί από βρετανικό πανεπιστήμιο. Το ύψος του δανείου ήταν τέτοιο ώστε αυτό να μπορεί να καλύψει ακριβώς το κόστος των διδάκτρων του συγκεκριμένου πανεπιστημίου και ανερχόταν το πολύ σε 9.000 στερλίνες ετησίως. Αυτό σημαίνει ότι δυνητικά δύο αδέλφια μπορούν να πληρώσουν διαφορετικά δίδακτρα, αναλόγως αν το ένα έχει εγγραφεί πριν το τέλος Δεκεμβρίου και το άλλο μετά.

Εξαιρέσεις στον μετα-brexit κανόνα

Υπάρχουν, ωστόσο, βρετανικά πανεπιστήμια, τα οποία προσφέρουν σε φοιτητές από χώρες-μέλη της ΕΕ προγράμματα σπουδών με έκπτωση στα δίδακτρα και μετά τη λήξη της μεταβατικής περιόδου του Brexit. Πρόκειται για κίνηση μεμονωμένων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, ώστε να μην θα μειωθεί σημαντικά η ροή φοιτητών από το εξωτερικό. Σύμφωνα με κυβερνητικές εκτιμήσεις στο Λονδίνο, πάντως, οι εγγραφές Ευρωπαίων φοιτητών στα βρετανικά πανεπιστήμια αναμένεται να μειωθούν κατά 20%.

Τα δίδακτρα, όμως, δεν είναι το μόνο που αλλάζει. Οι Έλληνες φοιτητές θα εντάσσονται στο καθεστώς φοιτητικής βίζας. Πρόκειται για ένα νέο μηχανισμό που ονομάζεται Student Route, τον οποίο πρέπει να ακολουθήσουν οι πολίτες κράτους-μέλους της ΕΕ που θα φτάσουν στο Ηνωμένο Βασίλειο για σπουδές μετά την 1η Ιανουαρίου 2021. Δεν είναι ιδιαίτερα περίπλοκη διαδικασία, αλλά είναι μία ακόμα γραφειοκρατική επιβάρυνση που δεν υπήρχε στο παρελθόν.

Φαίνεται ότι για τους Έλληνες που ζουν και δραστηριοποιούνται στη Βρετανία εδώ και χρόνια δεν αλλάζει το σημερινό καθεστώς. Αντιθέτως, τα πράγματα περιπλέκονται ιδιαίτερα για όσους θα προσπαθήσουν να εργαστούν στη Βρετανία από το 2021 και μετά. Σε περίπτωση που κάποιος δεν διαθέτει το περίφημο pre settled status, δηλαδή το καθεστώς της άδειας προσωρινής παραμονής, η μετανάστευση στην Βρετανία μετατρέπεται σε ηράκλειο άθλο, επειδή θα υπόκειται στη νέα μεταναστευτική πολιτική του Λονδίνου.

Σύστημα μοριοδότησης

Αυτή προβλέπει ένα σύστημα μοριοδότησης (“πόιντ σίστεμ”) για τους μετανάστες, αντίστοιχο με αυτό της Αυστραλίας. Οι ενδιαφερόμενοι μοριοδοτούνται με βάση τις δεξιότητες, τις γνώσεις, τις σπουδές και την εμπειρία τους. Αυτό σημαίνει ότι η στρόφιγγα των ευκαιριών κλείνει, ειδικά για τους ανειδίκευτους εργάτες, ενώ περιορίζονται οι ευκαιρίες και για τους υπόλοιπους. Στους χαμηλής ειδίκευσης εργαζομένους, ακόμα και αν τα καταφέρουν να εξασφαλίσουν βίζα, ενδέχεται να χορηγείται βίζα εργασίας διάρκειας μονάχα 12 μηνών.

Το σύστημα πόντων για τους μετανάστες περιλαμβάνει μία κατηγορία βίζας για ειδικευμένο εργατικό δυναμικό. Για να έχει κάποιος δικαίωμα αίτησης γι’ αυτή τη βίζα, πρέπει να αποδείξει ότι κάποιος εργοδότης, εγκεκριμένος από το υπουργείο Εσωτερικών (Home Office), του προσφέρει θέση εργασίας, για να εργαστεί στο απαιτούμενο επίπεδο εξειδίκευσης. Ο μισθός που θα λαμβάνει από τον εργοδότη οφείλει να ανέρχεται τουλάχιστον στο κατώτατο όριο μισθών (συνήθως 26.500 στερλίνες ετησίως ή τον αγοραίο μισθό για την συγκεκριμένη εργασία, όποιο από τα δύο είναι υψηλότερο).

Ένας ακόμα όρος είναι η γνώση της αγγλικής γλώσσας. Πρέπει πλέον κάποιος να μιλάει αγγλικά στο ενδιάμεσο επίπεδο Β1 (στην κλίμακα του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς για τις γλώσσες). Ακόμα, όμως, και στην περίπτωση που κάποιος πληροί όλα τα παραπάνω και αποφασίσει να αναζητήσει την τύχη του στην Βρετανία θα χρειαστεί να έχει ένα εξασφαλισμένο εισόδημα 25.000-30.000 στερλίνες, αλλά και να δώσει έξι μήνες μπροστά νοίκι, ώστε να εξασφαλίσει την στέγασή του. Σε πολλές περιπτώσεις θα κληθεί ο ενοικιαστής να αποδείξει ότι ήδη εργάζεται κάπου, από όπου έχει τρεις μήνες σταθερές απολαβές.  Επίσης, οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να περνούν κάποιους ελέγχους, όπως έλεγχο του ποινικού μητρώου τους.

Ενδιαφέρον για ελληνικά ακίνητα

Μία ενδιαφέρουσα και απροσδόκητη παράμετρος του Brexit που σχετίζεται με την Ελλάδα είναι το αυξανόμενο ενδιαφέρον Βρετανών για ελληνικά ακίνητα. Όπως είναι φυσικό, μετά την εφαρμογή του Brexit οι αγοραστές από την Βρετανία θα θεωρούνται πλέον υπήκοοι τρίτων χωρών. Και αυτό σημαίνει πως η ελεύθερη διακίνηση γι’ αυτούς δεν θα είναι ελεύθερη. Κάποιοι από τους Βρετανούς που δραστηριοποιούνται επαγγελματικά σε πολλές χώρες της ΕΕ στρέφονται προς την απόκτηση της ελληνικής Golden Visa. Πρώτη στη λίστα τους είναι Ισπανία και δεύτερη η Κύπρος, ενώ σε ισχυρό παίκτη αναδεικνύεται και η Πορτογαλία.

Μια άλλη ευχάριστη έκπληξη από την διαφαινόμενη πτώση της στερλίνας σε σχέση με το ευρώ είναι ότι θα μειώσει το κόστος της διαβίωσης για Έλληνες μετανάστες. Το οικονομικό όφελος θα είναι ανάλογο με το επίπεδο στο οποίο θα σταθεροποιηθεί η ισοτιμία των δύο νομισμάτων. Το όφελος από μια πτώση της στερλίνας κατά 10% περίπου μπορεί να εξοικονομήσει 2.000-3.000 ευρώ ετησίως για κάθε φοιτητή.

Αντιθέτως, η πτώση της στερλίνας έναντι του ευρώ θα ακριβύνει αισθητά τις διακοπές των Βρετανών στο εξωτερικό και άρα αναμένεται να μειωθεί η ροή τουριστών από το Ηνωμένο Βασίλειο στην Ελλάδα. Αλλάζουν επίσης οι όροι για τη νοσηλεία, καθώς δεν θα υπάρχει η τωρινή συνεργασία του ελληνικού υπουργείου Υγείας με το βρετανικό.

Δυσκολίες θα υπάρξουν και για όσους Έλληνες διαθέτουν τραπεζικό λογαριασμό στη Βρετανία. Από την 1η Ιανουαρίου, οι βρετανικές τράπεζες θα χρειαστούν συγκεκριμένες άδειες για κάθε χώρα, προκειμένου να συνεχίσουν να παρέχουν ορισμένα προϊόντα. Ήδη, ορισμένες τράπεζες σταμάτησαν να προσφέρουν κάποιες υπηρεσίες. Υπάλληλοι αναφέρουν ότι τα στεγαστικά δάνεια, οι πιστωτικές κάρτες και οι λογαριασμοί ταμιευτηρίου αποσύρονται.