Pride: Καπιταλισμός στα χρώματα του Ουράνιου Τόξου

Ολόκληρος ο Μήνας του Ιουνίου έχει καθιερωθεί ως Pride Month (Μήνας Υπερηφάνειας) ήδη από την Αμερική του 1999. Ποια ήταν όμως η απαρχή; Το πρώτο Pride δεν ήτανε παρέλαση, αλλά πορεία. Δεν ήτανε γιορτή, αλλά εξέγερση.

Νέα Υόρκη, 28 Ιουνίου του 1969: Στο Stonewall Inn, ένα γκέι μπαρ, στη 1:20 π.μ. του Σαββάτου, τέσσερις αστυνομικοί με πολιτικά και σκούρα κοστούμια έφτασαν στη διπλή πόρτα και ανακοίνωσαν: “Αστυνομία! Καταλαμβάνουμε το μαγαζί!”. Σε αντίθεση με τις συνήθεις επιδρομές, οι πελάτες αντιστάθηκαν στη σύλληψη, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί αντιπαράθεση. Συγκεντρώθηκε πλήθος κόσμου, η ένταση κλιμακώθηκε βίαια, καθώς ο θαμώνες πετούσαν αντικείμενα στην αστυνομία. Οι ταραχές συνεχίστηκαν για αρκετές νύχτες. Έτσι, 27 Ιουνίου του 1970 γίνεται η πρώτη πορεία-φόρος τιμής στα γεγονότα του προηγούμενου χρόνου. Και από κει ξεκινά η ιστορία του Pride.

Κι ενώ τα χρόνια πέρασαν, οι αγώνες της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας εξαπλώθηκαν, τα δικαιώματα αυξήθηκαν και οι Pride παρελάσεις εδραιώθηκαν στον (δυτικό) κόσμο. Πράγματι, δεν υπάρχει τίποτα πιο όμορφο από όταν η υπερηφάνεια γίνεται γιορτή. Αλλά το πρόβλημα δεν βρίσκεται εκεί. Το πρόβλημα βρίσκεται στο γεγονός ότι με το πέρασμα του χρόνου ένα κοινωνικό κίνημα, βασισμένο σε θυσίες και αγώνες, έχει πλέον καταστεί συστημικό εργαλείο.

Η εργαλειοποίηση του Pride

Είναι εντυπωσιακό πως τα τελευταία χρόνια οι πολιτικές τοποθετήσεις των εταιρειών αλλάζουν εν μία νυκτί. Με το που καταφθάσει ο Ιούνιος, ξαφνικά όλα τα logo βάφονται στα χρώματα του Ουράνιου Τόξου, οι διαφημίσεις παρουσιάζουν ευχαρίστως ομόφυλα ζευγάρια και τα slogan αρχίζουν να φωνάζουν «Η αγάπη είναι αγάπη» και «Είμαστε μαζί σας».

Πρόκειται για την νεοφιλελεύθερη τάση που έχει καταφέρει να μετατρέψει την σεξουαλική ταυτότητα και την ταυτότητα φύλου σε εργαλείο marketing, και μάλιστα πολύ αποτελεσματικό… Χιλιάδες πολυεθνικές εταιρείες και κολοσσοί “πήδηξαν” στο τρένο της ΛΟΑΤΚΙ περηφάνειας, με παραδείγματα όπως η Vodka Absolut, τα – βεβαρυμμένα με πληθώρα ηθικών σκανδάλων – Primark, τα Target, η Apple, η Nike, αλλά και τα Jumbo, η Vodafone, η Orbit και άλλα πολλά μεγάλα ονόματα, που θα μας πάρει πάνω από μία σελίδα για να τα απαριθμήσουμε.

Κι όμως δεν είναι η πρώτη φορά που τα κοινωνικά κινήματα γίνονται μέρος της οικονομίας της αγοράς (βλ. αναρίθμητα μπλουζάκια Che Guevara, λουλούδια και ροζ μπλούζες για την ημέρα της Γυναίκας, καλαμάκια από μπαμπού και “πράσινα προϊόντα”…). Πρόκειται για έναν “κινηματικό καπιταλισμό” ή “καπιταλισμό του κινήματος”. Εδώ οι άνθρωποι συμμετέχουν στην πολιτική με το να παίρνουν σκόπιμες, πολιτικά υποκινούμενες καταναλωτικές αποφάσεις και όχι με το να οργανώνονται πολιτικά, να οικοδομούν δύναμη στο κίνημα, ή να επιδιώκουν άλλες μορφές παραδοσιακής άμεσης δράσης. Κι εδώ βρίσκεται η ευφυία του συστήματος…

Το ροζ ξέπλυμα (pinkwashing)

Κι όμως, η εργαλειοποίηση της ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητας δεν φτάνει μόνο μέχρις εκεί. Το σύνθημα του φετινού Pride είναι: «Ένας νόμος δεν αρκεί». Πράγματι, ένας νόμος δεν αρκεί ούτε για να θεωρήσουμε πως έχει επέλθει η ισότητα, αλλά ούτε και για να πειστούμε πως βάφτηκε “ροζ” η μακροχρόνια “μπλε” ιστορία της Νέας Δημοκρατίας…

Τι είναι όμως το λεγόμενο pinkwashing; Ο όρος αναφέρεται στη χρήση της υποστήριξης για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ από οργανισμούς ή κυβερνήσεις με στόχο να αποκρύψουν ή να αποσπάσουν την προσοχή από άλλες, πιο προβληματικές πρακτικές τους. Κι ενώ λοιπόν το μακρινό 1982 η ΝΔ καταψήφιζε τις μεταρρυθμίσεις του οικογενειακού δικαίου, το –όχι τόσο μακρινό–2015, καταψήφιζε το Σύμφωνο Συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια (με την εξαίρεση μεμονωμένων βουλευτών της που το υπερψήφισαν, μεταξύ των οποίων και του σημερινού πρωθυπουργού) το 2017 καταψήφιζε το Νόμο για την ταυτότητα φύλου και έρχεται το 2024 και προσφέρει απλόχερα την ισότητα στον γάμο. Και ίσως είναι τυχαίο πως η ψήφιση του νόμου έλαβε χώρα λίγες μόνο μέρες αφού συν-εκλήθη η Εξεταστική Επιτροπή για το δυστύχημα στα Τέμπη, ίσως και όχι…

Οι τακτικές αυτές είναι γνωστές και διαδεδομένες και όχι μόνο στην χώρα μας. Το Ισραήλ αποτελεί σε διεθνές επίπεδο το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα pink washing. Οι προσπάθειες του Ισραήλ για “ροζ ξέπλυμα” ξεκίνησαν με την εκστρατεία “Brand Israel” στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η οποία περιλάμβανε την προώθηση του Τελ Αβίβ ως μια ζωντανή, φιλική προς τους ομοφυλόφιλους πόλη για την προσέλκυση τουρισμού και τη βελτίωση της διεθνούς εικόνας του. Αυτή η αφήγηση έχει ως στόχο να αναδείξει την υποστήριξη του Ισραήλ στα δικαιώματα των LGBTQ+, επισκιάζοντας παράλληλα τη μεταχείριση των Παλαιστινίων και τις συνεχιζόμενες συγκρούσεις στην περιοχή.

Οι πρακτικές αυτές συνεχίζονται και εν όψει των νέων εξελίξεων στην Λωρίδα της Γάζας, μετά τον Οκτώβριο του 2023. Κι παρότι στρατιώτες του Ισραήλ κουνάνε σημαίες ουράνιο τόξο που αναγράφουν «Στο όνομα της αγάπης» και προωθούν την “ανθρωπιά”, o παλαιστινιακός “άλλος” μάλλον δεν ταιριάζει στους ορισμούς του Ισραήλ για τον άνθρωπο. Κι ενώ την τακτική αυτή το Ισραήλ θέτει το δόλωμα για να τσιμπήσει ο δήθεν φιλελεύθερος δυτικός κόσμος για τις καλές προθέσεις του, ο gay-friendly στρατός  του διαπράττει μία γενοκτονία…

To pride είναι πράγματι μία γιορτή και ένας λόγος να είμαστε ικανοποιημένοι με ότι έχει πετύχει το ΛΟΑΤΚΙ+Κίνημα μέχρι στιγμής. Ωστόσο δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε και δεν πρέπει να ξεχνάμε πως πρέπει πολλά ακόμα να γίνουν. Επίσης δεν πρέπει να παραβλέπουμε το πιο σημαντικό: Πως τα κοινωνικά κινήματα δεν είναι ανεξάρτητα, ούτε ξέχωρα το ένα από το άλλο. Εμπλέκονται και αλληλεξαρτώνται, προχωράνε δίπλα και παράλληλα το ένα με το άλλο, όπως τα χρώματα του ουράνιου τόξου…