Ρεκόρ θανάτων από φωτιές έφεραν οι φτώχεια, πανδημία και μοναξιά

Ρεκόρ θανάτων από πυρκαγιές σε οικίες σημειώνεται από πέρσι, ενώ από το φθινόπωρο και μετά τα πράγματα πάνε ακόμα χειρότερα. Έχουμε μέσα στο πρώτο δίμηνο του 2022 ήδη 25 νεκρούς, δηλαδή όσους είχαμε ολόκληρο το 2014. Αν σε αυτούς προσθέσουμε και τους 51 που πέθαναν σε πυρκαγιές από τον Οκτώβρη μέχρι το Δεκέμβρη, αυτός ο χειμώνας δεν έχει ακόμη τελειώσει και έχουμε ήδη 75 θανάτους. Ολοι τους ήταν άνθρωποι που απλά θέλησαν να ζεσταθούν.

Αν και σε κάποιες περιπτώσεις έχουμε ως αίτιο κάποιο ξεχασμένο τσιγάρο, οι περισσότερες πυρκαγιές που οδηγούν στο ρεκόρ θανάτων, οφείλονται σε φτηνά ή κακοσυντηρημένα θερμαντικά μέσα, αλλά και στη μοναξιά των ηλικιωμένων. Το συμπέρασμα ότι οι θάνατοι αυξήθηκαν εξαιτίας της καραντίνας, αλλά και της ανόδου των τιμών της ενέργειας μετά το φθινόπωρο, συνάγεται έμμεσα από τους αριθμούς. Στη χώρα μας κατά κανόνα είχαμε πολύ λιγότερους θανάτους από πυρκαγιές σε σπίτια.

Αυτό το χειμώνα, όπως πάντα, οι θάνατοι άρχισαν από ορεινές περιοχές και από τη Βόρειο Ελλάδα, αλλά γρήγορα σημειώθηκαν και σε νοτιότερες ή πιο πεδινές περιοχές, καθώς ο χειμώνας “μπήκε” παντού. Φέτος το χειμώνα, χάθηκαν μέχρι στιγμής 76 άνθρωποι, δηλαδή 51 από τον Οκτώβρη του 2021 και άλλοι 25 από την 1η Ιανουαρίου μέχρι και τις 10 Μαρτίου του 2022.  Οι αριθμοί είναι πρωτοφανείς. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Πυροσβεστικής, που την ευχαριστούμε για την άμεση ανταπόκρισή της, καταγράφονται οι θάνατοι κατ΄ έτος. Πρώτο ρεκόρ θανάτων ήταν το 2020 με 65 θανάτους και το επόμενο ρεκόρ θανάτων ήταν του 2021 με 88.

Άγνωστο πόσο περισσότερο θα επιδεινωθεί η κατάσταση μέχρι να βγει ο χειμώνας, καθώς με τον πόλεμο στην Ουκρανία αυξάνονται κάθετα οι ήδη από το φθινόπωρο δυσθεώρητες τιμές ενέργειες. Ένας λόγος που το κακό άρχισε από το 2020 είναι η καραντίνα καθαυτή σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση. Πολλοί δεν γνωρίζουν μια καθημερινή συνήθεια των ηλικιωμένων που δεν έχουν χρήματα για θέρμανση, να αναζητούν ζεστασιά στο καφενείο ή στο μαγειρείο της γειτονιάς. Εκεί με μικρό αντίτιμο εξασφαλίζουν για πολλή ώρα συντροφιά, ενημέρωση και ζεστασιά. Αλλά και οι εργαζόμενοι μπορούσαν να κάνουν οικονομία στη θέρμανση, επειδή είχαν θέρμανση στο χώρο εργασίας. Όμως αυτή η ρουτίνα “έσπασε” με την καραντίνα.

Μόνοι στο σπίτι

Ο κόσμος που άναβε μόνον για λίγη ώρα τα θερμαντικά σώματα στο σπίτι του, τώρα έπρεπε να τα ανάβει διαρκώς, γιατί ήταν διαρκώς “μέσα” ή πάντως δεν μπορούσε να καταφύγει στην εστίαση. Αυτό, μαζί με την οικονομική ανέχεια, είχε ως αποτέλεσμα να προκαλούνται θάνατοι από χρήση μέσων θέρμανσης που δεν είναι σε καλή κατάσταση, είτε επειδή π.χ. κάποιος δεν μπορεί να αγοράσει μια καινούργια και καλής ποιότητας ηλεκτρική κουβέρτα αλλά χρησιμοποιεί μια παλιά και προβληματική ή χρησιμοποιεί σόμπα υγραερίου χωρίς να είναι εξοικειωμένος με τους κινδύνους της ή εν γένει εισάγει στην οικία του ένα φθηνό μέσο θέρμανσης που δεν έχει ξαναχρησιμοποιήσει.

Φωτιές ξεκινούν και από τα τζάκια που δεν έχουν καθαριστεί οι καμινάδες τους, γιατί πολλοί δεν έχουν τα χρήματα να πληρώσουν ειδικό εχνίτη και η ηλικία τους δεν τους επιτρέπει πια να καθαρίσουν μόνοι τους την καμινάδα. Τα περισσότερα θύματα είναι ηλικιωμένοι που ζουν μόνοι και συχνά πρόκειται για άτομα με κινητικές δυσκολίες. Η πανδημία έχει αφήσει τους ηλικιωμένους πιο μόνους από ποτέ, όπως δείχνουν οι αριθμοί.

Η άγνοια σε κάποιες περιπτώσεις, ή η φτώχεια και η ανημποριά είναι η αιτία που δεν συντηρούνται σωστά πολλά θερμαντικά σώματα σωστά. Ακόμη δεν ξέρουμε πώς έχασε τη ζωή της η άτυχη μάνα με τα δύο της παιδιά στη μονοκατοικία στη Θεσσαλονίκη προ 15 ημερών. Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι η φωτιά που ξέσπασε στις 2 τη νύχτα, ήταν από σόμπα πέλετ. Οι σόμπες όπως και τα τζάκια ή κάθε θερμαντικό σώμα με “μπουρί” απαιτεί ειδική συντήρηση.

Και το τσιγάρο στο ρεκόρ θανάτων

Εξακολουθούν πάντως να σημειώνονται πολλές πυρκαγιές και από αναμμένο τσιγάρο, όπου ο ηλικιωμένος αποκοιμιέται με το τσιγάρο στο χέρι και “αρπάζει” η κουβέρτα. Τα περισσότερα θύματα υποκύπτουν στο μονοξείδιο του άνθρακα από την πυρκαγιά και πεθαίνουν προτού καούν, παρότι συχνά βρίσκονται απανθρακωμένα. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων δηλαδή οι άνθρωποι δεν καίγονται ζωντανοί.

Σε κάποιες πυρκαγιές έχει προηγηθεί διαρροή γκαζιού εξ αμελείας ή από βλάβη της συσκευής. Αν για παράδειγμα ο άνεμος από ένα ξαφνικό δυνατό ρεύμα ή το νερό σε μια ξεχασμένη κατσαρόλα που βράζει ξεχειλίσει και σβήσει τη φωτιά στο “γκάζι”, τότε το αέριο συνεχίζει να απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα. Ο ηλικιωμένος που ξέχασε το φαγητό αναμμένο και αποκοιμήθηκε, μεσημέρι ή βράδυ, δεν έχει κανένα παράθυρο ανοιχτό μέσα στην παγωνιά του χειμώνα. Οπότε η ατμόσφαιρα γίνεται πολύ γρήγορα τοξική και αν υπάρξει σπινθήρας, πχ. από ένα μικρό ασήμαντο βραχυκύκλωμα, ακολουθεί έκρηξη και πυρκαγιά.

Την τελευταία οκταετία είχαμε από 28 έως 32 θανάτους με εξαίρεση το 2017 που είχαμε 48. Οι θάνατοι επανήλθαν στους 32 και 37 εν συνεχεία, με μια νέα “έκρηξη” το 2020, που αποδίδεται στα μέτρα της πανδημίας. Πολλοί μπορεί τότε να άρχισαν και να χρησιμοποιούν το τζάκι τους για πρώτη φορά συστηματικά, χωρίς ίσως να ξέρουν ότι αν δεν καθαρίζουν κάθε χρόνο την καμινάδα, τα υπολείμματα προκαλούν πυρκαγιά. Άλλοι δοκίμασαν τα επικίνδυνα μαγκάλια.

Η μετανάστευση των νέων

Πιθανόν στους θανάτους μοναχικών ηλικιωμένων να έχει παίξει ρόλο και το γεγονός ότι έχουν μεταναστεύσει την τελευταία 20ετία πάνω από 530.000 άνδρες και γυναίκες μάχιμης ηλικίας που άφησαν πίσω τους γονείς, κάποιους από αυτούς πλέον αρκετά ηλικιωμένους. Έχει αυξηθεί δηλαδή εκπληκτικά ο αριθμός των ηλικιωμένων που τα παιδιά τους ζουν πλέον σε άλλες χώρες και τουλάχιστον 50.000 από αυτούς τους ηλικιωμένους βλέπουν το γιο ή την κόρη τους μια φορά στα δύο χρόνια ή και σπανιότερα, αφού αυτά μετανάστευσαν στις ΗΠΑ και στην Αυστραλία.

Παράλληλα, κάποιοι από αυτούς που έχουν ξενιτευτεί τα παιδιά τους, μπορεί όταν αυτά έφυγαν να ήταν υγιέστατοι, αλλά εν τω μεταξύ μπορεί και να χήρεψαν ή να παρουσίασαν άνοια ή άλλα χρόνια νοσήματα. Αυτό ασφαλώς δεν σημαίνει ότι 1.000.000 γονείς (μητέρες και πατεράδες των Ελλήνων μεταναστών) αφέθηκαν ολομόναχοι, καθώς συχνά ο μετανάστης έχει αδέλφια. Όχι όμως πάντα. Εξάλλου, συχνά ο ένας μετανάστης, ανοίγει το δρόμο για να πάει κοντά του και ο αδελφός ή η αδελφή του “εκεί στα ξένα”.

Αλλά και όταν παραμένει κάποιος αδελφός “στην πατρίδα”, δεν είναι πάντα βέβαιο ότι θα αναλάβει τη φροντίδα των ηλικιωμένων γονέων, είτε επειδή μπορεί και ο ίδιος να είναι οικονομικά ανίσχυρος ή να μένει σε μακρινή πόλη και οι γονείς στο χωριό. Το θέμα είναι ότι ανεξαρτήτως των αιτίων, φέτος ίσως πλησιάσουμε σε τριπλασιασμό των θανάτων σε σύγκριση με τις καλές χρονιές. Και η πλειοψηφία θα είναι μοναχικοί γέροντες και γερόντισσες.

Τί μπορούμε να κάνουμε για το ρεκόρ θανάτων

Η Πυροσβεστική τονίζει ότι το τζάκι, η ξυλόσομπα ή η σόμπα πετρελαίου ή πέλετ ενέχουν θανάσιμους κινδύνους εάν οι χρήστες τους δεν λαμβάνουν τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα, αν δεν κάνουν συντήρηση και αν δεν φροντίζουν να γίνεται σωστή καύση των υλικών. Οι πυροσβέστες επιμένουν στην εξαρχής σωστή τοποθέτηση των καπναγωγών (τα μπουριά) και στον ενδελεχή έλεγχο για να βεβαιώνεται ο τεχνίτης ότι δεν υπάρχουν τρύπες ή ρωγμές.

Από αυτές τις μικρές τρύπες μπορεί να εξέλθουν πυρακτωμένα σωματίδια και να προκληθεί πυρκαγιά ή να κατακλυσθεί το εσωτερικό του σπιτιού με αέρια καύσης όπως το διοξείδιο και μονοξείδιο του άνθρακα, που σε μεγάλη συγκέντρωση είναι θανατηφόρα. Επίσης η Πυροσβεστική τονίζει ότι τα μπουριά πρέπει να καθαρίζονται συχνά για να μην προκληθεί “αυτόματη”ανάφλεξη της συσσωρευμένης αιθάλης. Στα σημεία επαφής της καμινάδας με ξύλινη στέγη πρέπει να γίνεται ενισχυμένη μόνωση ώστε να μην “αρπάξει” η σκεπή.

Θα πρέπει να υπάρχει πάντα ένα προστατευτικό πλέγμα μπροστά στο τζάκι που να είναι κατασκευασμένο από άφλεκτα υλικά, ώστε να προστατεύει το σπίτι από την εκτόξευση πυρακτωμένου ξύλου. Όταν κάποιος ανάβει το τζάκι ή τη σόμπα (ξύλου ή πέλετ) δεν πρέπει να χρησιμοποιεί οινόπνευμα ή βενζίνη, γιατί η μεγάλη πτητικότητα αυτών των υγρών δημιουργεί άμεσα στον θάλαμο καύσης περιβάλλον εκρηκτικού μίγματος και το πλησίασμα γυμνής φλόγας για το άναμμα της φωτιάς θα προκαλέσει έκρηξη.

Συμπληρωματικές οδηγίες

Αλλά και όταν έχει ανάψει η σόμπα, δεν πρέπει να ρίχνει κανείς πολύ εύφλεκτα υγρά για την ενίσχυση και αναζωπύρωση της φωτιάς. Έχουν καταγραφεί πυρκαγιές, επειδή κάποιος έριξε εύφλεκτο υγρό, τρόμαξε όταν πετάχτηκε μεγάλη φλόγα, του ξέφυγε το υγρό από το χέρι, και τελικά κάηκε όλο το σπίτι. Για τις σόμπες υγραερίου πρέπει να τηρούνται σχολαστικά οι οδηγίες του κατασκευαστή και ο χώρος να αερίζεται, παρότι αυτό θα σημαίνει απώλεια θερμότητας.

Επίσης πρέπει να ελέγχονται οι ελαστικοί σωλήνες τροφοδοσίας, ώστε να μην έχουν τσακίσματα, αλλά και να μην συσσωρεύονται υπολείμματα καύσης και σκόνες. Οι σόμπες δεν πρέπει να μεταφέρονται αναμμένες από το ένα δωμάτιο στο άλλο και δεν πρέπει να είναι κοντά σε κάτι που μπορεί εύκολα να αρπάξει φωτιά, όπως οι κουρτίνες, τα ρούχα ή οι κουβέρτες. Δεν χρειάζεται να πεταχτεί φλόγα για να “αρπάξουν” αυτά τα υλικά. Τα εύφλεκτα υφάσματα, όταν εκτίθενται συνεχώς σε εκπομπή θερμότητας, μπορούν να αυτοαναφλεγούν.

Δεν πρέπει να στεγνώνονται ρούχα πάνω σε θερμάστρες, τόσο επειδή η υγρασία τους μπορεί να βραχυκυκλώσει τη συσκευή, όσο και επειδή “φυλακίζεται” η θερμότητα και η συσκευή μπορεί να “ανατιναχτεί”. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, μεσημεριανού ή νυχτερινού, τα τζάκια και οι θερμάστρες πρέπει να σβήνουν. Αυτό είναι δύσκολο να τηρηθεί μέσα στην παγωνιά της νύχτας, αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις, θα πρέπει οι χρήστες των μέσων θέρμανσης να έχουν μειώσει στο ελάχιστο δυνατόν την πιθανότητα κάτι να δυσλειτουργήσει. Τέλος, μπορούμε θεωρητικά όλοι να έχουμε το νου μας σε έναν μοναχικό γείτονα, είτε υπερήλικα είτε άτομο με κινητικά και άλλα προβλήματα.