Τα “Σκόιλ Ελικικού” και η χαμένη τιμή της επαγγελματικής κατάρτισης

Γράφει ο Περικλής Τζοβλάς* – 

Η συζήτηση για τους σολοικισμούς που αλιεύτηκαν στο εκπαιδευτικό υλικό του voucher, ο σάλος που ξέσπασε και η άτακτη – σχεδόν ενοχική – απόσυρση του προγράμματος από την κυβέρνηση, αποδεικνύει για άλλη μία φορά ότι στην Ελλάδα η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση περιβάλλεται με τόσο μεγάλο “λεκτικό σεβασμό”, όση ακριβώς πραγματική περιφρόνηση! Τι στ’ αλήθεια περιείχε η προκήρυξη του Voucher;

Ένα πρόγραμμα κατάρτισης προκηρύχθηκε –βιαστικά (;)– για να επιδοτηθούν οι επιστήμονες μέσω χρημάτων του ΕΣΠΑ. Τετρακόσια (400) περίπου Πιστοποιημένα Κέντρα Δια Βίου Μάθησης (ΚΕΔΙΒΙΜ) επιπέδου 1 και 2 κλήθηκαν να παρέχουν υπηρεσίες ως φορείς κατάρτισης. Τα ΚΕΔΙΒΙΜ θα αναλάμβαναν: να ενημερώσουν τους ωφελούμενους, να συλλέξουν τα δικαιολογητικά και τα στοιχεία τους, να τα καταχωρήσουν στην ΕΡΓΑΝΗ μέσω μιας αρκετά σύνθετης διαδικασίας, να εποπτεύσουν την τηλεκατάρτιση, κλπ κλπ.

Τα ΚΕΔΙΒΙΜ πιστοποιούνται και επαναπιστοποιούνται κάθε δύο χρόνια, μέσω ενός συστήματος που έχει ξεκινήσει από το μακρινό 1994 και επικαιροποιείται διαρκώς μέχρι σήμερα.Υπεύθυνος για την Πιστοποίηση των ΚΕΔΙΒΙΜ ήταν μέχρι πρόσφατα ο ΕΟΠΠΕΠ (πρώην ΕΚΕΠΙΣ) και τώρα πλέον η Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης (με την αρωγή του ΕΟΠΠΕΠ ως προς τα κτιριολογικά στοιχεία των κέντρων).

Οι ωφελούμενοι του προγράμματος ήταν ένας μεγάλος αριθμός επιστημόνων– Ελ. Επαγγελματιών. Προβλέπονταν 10 αντικείμενα κατάρτισης, για ελεύθερη επιλογή από τους επιστήμονες, ανεξαρτήτως κλάδου. Από αυτά μόνο ένα αφορούσε σε Βασικές Δεξιότητες Πληροφορικής. Tα υπόλοιπα 9 αφορούσαν σε αντικείμενα όπως: Project Management, Ηλεκτρονικό Εμπόριο, Social Media Marketing, Δημόσιοι Ηλεκτρονικοί Διαγωνισμοί, GDPR, Τηλεργασία & Τηλεδιάσκεψη, Smart Buildings, Ψηφιακές Εκπαιδευτικές Τεχνικές, κλπ.

Προγράμματα αντικειμενικώς ενδιαφέροντα, με καμία σχέση με τον απαξιωτικό ισχυρισμό ότι «στόχευαν να εκπαιδεύσουν ανθρώπους με πανεπιστημιακές σπουδές… να πατούν το κουμπί του υπολογιστή!». Στην προκήρυξη του voucher –πέρα από τα ΚΕΔΙΒΙΜ– εμπλεκόταν και μια άλλη κατηγορία: οι Πάροχοι Τηλεκατάρτισης που όφειλαν να διαθέτουν εν λειτουργία Ολοκληρωμένα Συστήματα Τηλεκατάρτισης (ΟΣΚΤ) – Τηλεπλατφόρμες, που θα εμπεριείχαν ήδη έτοιμα προς χρήση τουλάχιστον 7 από τα 10 προβλεπόμενα αντικείμενα, με εκπαιδευτικό υλικό που θα συμμορφώνονταν με αυστηρά διεθνή πρότυπα όπως τα SCORM και AICC για τη φορητότητα εκπαιδευτικού περιεχομένου, τα Section 508 και EN 301 549 για την προσβασιμότητα του περιεχομένου και αρκετά άλλα.

Οι Τηλεπλατφόρμες θα έπρεπε να δηλώσουν την συμμετοχή τους εντός… τριών (3) ημερών: από την Παρασκευή 3/4 έως τα μεσάνυχτα της Κυριακής 5/4! Μέσω μίας τριμελούς επιτροπής αξιολόγησης, εγκρίθηκαν τελικώς επτά (7) ΟΣΚΤ (πλατφόρμες), σε περίπου ένα 24ωρο. Από την άλλη πλευρά τα 400 ΚΕΔΙΒΙΜ που συμμετείχαν στον διαγωνισμό ήταν υποχρεωμένα να συνεργαστούν αποκλειστικά με τις εγκεκριμένες αυτές πλατφόρμες.

Πού “στράβωσε” το θέμα με το voucher

Το να εκπαιδεύονται δια βίου οι επιστήμονες –ακόμη και αυτοί που έχουν μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς τίτλους– δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρείται κακό και κατακριτέο, το αντίθετο μάλιστα. Ωστόσο, κάποιοι από τους επιστημονικούς φορείς στάθηκαν εξ αρχής εχθρικά απέναντι στο voucher. Επιδίωξαν να λάβουν τα μέλη τους απ’ ευθείας την επιδότηση 600 ευρώ (κατά προτίμηση 800 ευρώ, όπως και οι εργαζόμενοι σε αναστολή εργασίας) χωρίς να χρειαστεί να παρακολουθήσουν κανένα απολύτως πρόγραμμα.

Γι’ αυτό οι φορείς επιδίωξαν με δηλώσεις τους να απαξιώσουν εκ των προτέρων την εκπαιδευτική διαδικασία (πριν ακόμη δουν το φως της δημοσιότητας οι σολοικισμοί στο εκπαιδευτικό υλικό) υποστηρίζοντας ότι «είναι υποτιμητικό να προσπαθείς να μάθεις κομπιούτερ σε επιστήμονες με μεταπτυχιακά», αν και –όπως είπαμε– κάθε άλλο παρά περί αυτού επρόκειτο.

Είναι άγνωστο επίσης αν οι συλλογικοί αυτοί φορείς ρώτησαν την γνώμη των μελών τους πριν κατακεραυνώσουν εκ των προτέρων το πρόγραμμα. Η στάση των συλλόγων, δημιούργησε ένα αρχικό αρνητικό κλίμα. Ωστόσο οι επιστήμονες ανταποκρίθηκαν και συγκεντρώθηκαν περίπου 160.000 αιτήσεις πριν διακοπεί κακήν κακώς το πρόγραμμα. Πολλοί από αυτούς πρόλαβαν και ολοκλήρωσαν την εκπαίδευση, ενώ τα σοβαρά παράπονα δεν ξεπέρασαν το 2%-3%, τουλάχιστον στον φορέα που εργάζομαι.

Τι δεν μάθαμε περί της αμφιλεγόμενης κατάρτισης

Η «κόλαση» άνοιξε μόλις αποκαλύφθηκαν στα social media σολοικισμοί από το εκπαιδευτικό υλικό της τηλεεκπαίδευσης. Αν και βεβαίως, δεν μάθαμε ποτέ αν:

α) οι φράσεις αυτές ήταν μεμονωμένες ή κάλυπταν όλο το εκπαιδευτικό υλικό; Το ότι κυκλοφόρησαν μόνο 5-6 τέτοιες φράσεις, μας κάνει να πιστεύουμε ότι ήταν ένα σχετικά περιορισμένο φαινόμενο.

β) σε ποια πλατφόρμα από τις 7 παρουσιάστηκαν αυτά τα λάθη; Ήταν όλες οι πλατφόρμες προβληματικές; Σε πόσα αντικείμενα κατάρτισης εμφανίζονταν;

Από εκεί και πέρα δεν χρειαζόταν και πολύ για να βρεθεί η αφορμή για σκληρή αντιπολίτευση.  Η οποία προχώρησε και σε ισχυρισμούς περί συγκοινωνούντων επιχειρηματικών δοχείων ανάμεσα στους παρόχους πλατφόρμας, επιλεκτικές συγγένειες του Υπουργείου με συγκεκριμένες πλατφόρμες κλπ κλπ.

Έτσι η κυβέρνηση – λειτουργώντας ενοχικά και μη θέλοντας προφανώς να αναλώσει το πολιτικό κεφάλαιο που συσσώρευσε κατά την διάρκεια της κρίσης του κορωνοϊού – απέσυρε κακήν κακώς το πρόγραμμα. Κατηγορώντας αδιακρίτως δικαίους και αδίκους, τσουβαλιάζοντας τα ΚΕΔΙΒΙΜ με τις Πλατφόρμες, ως να είχαν όλοι το ίδιο μερίδιο ευθύνης. Και ακυρώνοντας τις υπουργικές αποφάσεις του voucher, χωρίς καμία μνεία για αποζημίωση των ΚΕΔΙΒΙΜ για όλη την δουλειά και τα έξοδα που έκαναν, χωρίς να ευθύνονται για τις αστοχίες.

Το Μέτζη του Νέουκτη και… των “μονοπωλίων”

Σε όλο τον κόσμο η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση είναι μια σοβαρή υπόθεση: η ανάγκη για καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό και για διαρκή επιμόρφωση πάνω στις αλλαγές της επιστήμης και της τεχνολογίας, έχουν οδηγήσει σε συστήματα σύνθετα, αξιόπιστα και αποτελεσματικά. Στην Ελλάδα η επαγγελματική κατάρτιση έχει ακολουθήσει κι αυτή το… the greek way.

Στην μία πλευρά, στο επίπεδο της παραγωγής ανώτατων στελεχών επαγγελματικής εκπαίδευσης, η Ελλάδα τα πάει καλά: πανεπιστημιακές σχολές που προσφέρουν προπτυχιακά και μεταπτυχιακά στην Εκπαίδευση Ενηλίκων (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, ΕΑΠ, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου) και δεκάδες εξειδικευμένα σεμινάρια, προετοιμάζουν ένα ανθρώπινο δυναμικό που στελεχώνει την επαγγελματική εκπαίδευση με επιστημονικές γνώσεις υψηλού επιπέδου.

Στην άλλη πλευρά όμως, στο επίπεδο της εφαρμογής, αρχίζουν τα παρατράγουδα: Από τα τέλη της δεκαετίας του 80 μέχρι σήμερα υπήρχαν πάντοτε διαδικασίες αδιαφανείς: Δημόσιοι διαγωνισμοί με έωλα κριτήρια που καταργούνταν στο Συμβούλιο της Επικρατείας, αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των ΚΕΚ που σχεδόν ποτέ δεν εφαρμόστηκε, απευθείας αναθέσεις στους λεγόμενους «ενδιάμεσους φορείς διαχείρισης» που με τον μανδύα του «κοινωνικού φορέα» αναλάμβαναν να διαχειριστούν μεγάλα προγράμματα και στην συνέχεια τα μοίραζαν χωρίς καμία διαφάνεια (αυτή η πρακτική ξεκίνησε κυρίως επί ΣΥΡΙΖΑ και συνεχίζει).

Απέναντι σε τέτοιες διαδικασίες, το μοντέλο του voucher ήταν ίσως η πιο διαφανής και κοινωνικά ελεγχόμενη διαδικασία, συνεπής με φιλελεύθερες οικονομικές αρχές: Πράγματι, αντί να αναθέτεις ένα έργο στα ΚΕΚ, δίνεις στον ωφελούμενο ένα κουπόνι (voucher) να το εξαργυρώσει στον φορέα που ο ίδιος θεωρεί πιο αξιόπιστο. Είναι δηλαδή αυτό που λέμε «οι ωφελούμενοι ψηφίζουν με… τα πόδια» και πηγαίνουν μόνοι τους στον φορέα που προτιμούν. Γι’ αυτό φορείς κατάρτισης που έχουν παρουσία και οντότητα στην αγορά, που έχουν προσωπικό και υποδομές, δέχονται τελικά ένα μεγάλο τμήμα των ωφελούμενων με voucher.

Ο μεγάλος πειρασμός

Όμως ήταν πάντοτε μεγάλος ο πειρασμός να “κλείσει” αυτή η ανοιχτή διαδικασία, ώστε να κατευθύνονται τα voucher –με ελεγχόμενο τρόπο και όχι μέσω της αγοράς– αποκλειστικά προς συγκεκριμένους φορείς. Είναι γνωστά τα ευτράπελα που ακούγονται από παλιότερα voucher ανέργων, όπου πριν καν ανακοινωθούν οι ωφελούμενοι είχε φτάσει στα κινητά τους τηλέφωνα… διαφημιστικό μήνυμα συγκεκριμένων ΚΕΚ. Στο συγκεκριμένο VOUCHER των επιστημόνων, το shortcut που επιλέχθηκε ήταν το εξής:

• Διαχωρισμός των ΚΕΔΙΒΙΜ από τις πλατφόρμες
• ΚΕΔΙΒΙΜ που αξιολογούνται κάθε δύο χρόνια και πλατφόρμες που αξιολογούνται σε μία ημέρα!
• Επιβολή στα ΚΕΔΙΒΙΜ να συνεργαστούν μόνο με αυτές τις πλατφόρμες.
• 400 ΚΕΔΙΒΙΜ θα έκαναν όλη τη δουλειά και θα μοιράζονταν 300 ευρώ * 180.000 ωφελούμενους = 54.000.000 / 400 ΚΕΔΙΒΙΜ = 135.000 ευρώ/ΚΕΔΙΒΙΜ κατά μέσο όρο.
• 7 πλατφόρμες θα έπαιρναν «έτοιμους» τους ωφελούμενους που θα είχαν μαζέψει τα ΚΕΔΙΒΙΜ και θα αμείβονταν με 120 ευρώ * 180.000 ωφελούμενους = 21.600.000 ευρώ / 7 πλατφόρμες = 3.085.000 ευρώ για κάθε πλατφόρμα.
• Ας θυμίσουμε ότι από τα 470 ευρώ αντιστοιχούσαν 300 ευρώ στα ΚΕΔΙΒΙΜ, 120 ευρώ στην πλατφόρμα και 50 ευρώ για προαιρετική πιστοποίηση (αν δεν την επιθυμούσαν οι ωφελούμενοι, το ποσό ΔΕΝ θα εκταμιεύονταν).

Τι θα μπορούσε να γίνει τώρα; Μια ανατρεπτική πρόταση:  Εκτός από τα παρατράγουδα με τις πλατφόρμες, το εξ’ αρχής λάθος του voucher ήταν ότι τέθηκε ως προϋπόθεση για την επιδότηση των επιστημόνων. Αυτό πλέον «έφυγε από την μέση», καθώς οι επιστήμονες θα επιδοτηθούν με 600 ευρώ και μάλιστα μέσω… των αιτήσεων για το voucher που είχαν υποβάλλει τα ΚΕΔΙΒΙΜ! (ΚΥΑ 16604/3224/27-04-2020).

Όμως, ο μεγάλος αριθμός συμμετοχών που συγκέντρωσε το πρόγραμμα δείχνει ότι υπάρχει και μια πραγματική ζήτηση για επιμόρφωση σε ορισμένα αντικείμενα. Θα μπορούσε τώρα πλέον να επαναπροκηρυχθεί το πρόγραμμα, με προτεραιότητα σε όσους είχαν ήδη κάνει αίτηση και επιθυμούν να το ολοκληρώσουν, αλλά και με νέους ενδιαφερόμενους, μέχρι συμπληρώσεως του αριθμού που προβλεπόταν εξαρχής. Όσοι ολοκλήρωσαν ή θα ολοκληρώσουν το πρόγραμμα θα επιδοτηθούν επιπλέον: για την παρακολούθηση του προγράμματος αυτή την φορά και όχι πλέον για στήριξη των επιχειρήσεών τους.

Και βεβαίως με πραγματικό έλεγχο του εκπαιδευτικού υλικού και δυνατότητα να παρέχουν υπηρεσίες και άλλοι φορείς τηλεεκπαίδευσης πέραν από τους ήδη επιλεγμένους. Με τον τρόπο αυτό οι επιστήμονες θα λάβουν από χρήματα του ΕΣΠΑ μία επιπλέον χρηματοδότηση με ταυτόχρονη πραγματική εκπαιδευτική τους ωφέλεια, αλλά και τα ΚΕΔΙΒΙΜ – που δεν είχαν ευθύνη για όλο το μπέρδεμα– θα αμειφθούν για τις υπηρεσίες που έχουν ήδη παράσχει.

---

*Ο Περικλής Τζοβλάς είναι Διευθυντής Κατάρτισης στο ΙΕΚ PRAXIS