Τάκης Γεννηματάς: Ξερολιθιάς & Κυπαρισσιού γωνία…

Γράφει ο δικηγόρος Παναγιώτης Δαγλαρίδης

 

Από την Παρασκευή, 30η Σεπτεμβρίου 2022, ο Παναγιώτης Γεννηματάς αναπαύεται στην οριστική του κατοικία, Ξερολιθιάς & Κυπαρισσιού γωνία, στις Θαλάμες της Μεσσηνιακής Μάνης. Δεκάδες φίλοι και συγγενείς τον ξεπροβοδίσαμε κάτω από τον αμείλικτο ήλιο του μανιάτικου μεσημεριού, που όμως δεν μπόρεσε να ζεστάνει το ψύχος που μάγκωνε τις καρδιές μας…

Τραγικά ξαφνικό, απέραντα οδυνηρό, αλλά αδήριτη πραγματικότητα είναι το γεγονός του θανάτου, ενός τόσο προσφιλούς και αγαπημένου προσώπου όπως ο Παναγιώτης Γεννηματάς. Ο δικός μας, πανάκριβος, Τάκης, που εκόσμησε και εσημάδεψε την ζωή συγγενών και φίλων, δεν είναι πιά κοντά μας. Ο Παναγιώτης-Λουκάς Νικολάου Γεννηματάς, γεννημένος στον Πειραιά το 1949, εμαθήτευσε στην πρότυπο Ιωννίδειο Σχολή και κατόπιν φοίτησε στη Νομική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έκαμε μεταπτυχιακές σπουδές στη Σχολή Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Μονάχου και ολοκλήρωσε τις πνευματικές του αναζητήσεις με ουσιαστική εντρύφηση, σε ένα διαφορετικό γνωστικό αντικείμενο, την μουσικολογία.

Για την μετέπειτα πολιτική διαδρομή του και παρουσία του στα πράγματα του τόπου, είναι ίσως άλλοι αρμοδιότεροι από μένα να μιλήσουν. Εγώ ως φίλος του, από 45ετία και πλέον με γνωριμία στο μακρινό, κρύο αλλά τόσο ζωντανό σε πραγματική κουλτούρα και πνευματικότητα, Μόναχο της Γερμανίας, αλλά και ως συνομιλητής του δια βίου και μέχρι του τέλους του, όχι μόνον στις ευχάριστες, αλλά και στις δυσάρεστες και καίριες στιγμές της ζωής του, θα προσπαθήσω να σκιαγραφήσω δι’ ολίγων, την ουσία και υπόσταση του εκδημήσαντος ανδρός.

Ο Τάκης Γεννηματάς υπήρξε, κατά τη γνώμη μου, αλλά και κατά την γνώμη όσων τον εγνώρισαν πραγματικά, ένας από τους πλέον πολυσχιδείς και βαθύτερους διανοούμενους της μεταπολιτευτικής Ελλάδας. Με στέρεα –παιδιόθεν εμπεδωμένη– εγκύκλια γνώση, εδόμησε τον πνευματικό του χαρακτήρα με καθημερινή εσωτερική πάλη και αγωνία και με συστηματική εμβάθυνση σε πολυποίκιλα πνευματικά θέματα, ώστε να αποκτήσει βαθιά γνώση της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας Ιστορίας, της κοινωνιολογίας και μεταγενέστερα της ελληνικής και διεθνούς οικονομίας. Ανέπτυξε, παράλληλα, γνήσια και όχι ψευδεπίγραφα καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα, ώστε άφοβα να μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας Ηomo Universallis.

Ο “πλούτος” του Παναγιώτη Γεννηματά

Ο Παναγιώτης Γεννηματάς δημιούργησε και οργάνωσε μία τεράστια ιδιωτική βιβλιοθήκη, η οποία αποτελείται από χιλιάδες τόμους, στα ελληνικά και σε άλλες γλώσσες, το περιεχόμενο των οποίων, όπως με ουσιαστική υπερηφάνεια διατείνετο ο ίδιος, το εγνώριζε όχι ως απλές αναφορές τίτλων, αλλά κατόπιν επιμόνου αναγνώσεως και μελέτης. Έχει προσφυώς λεχθεί, σε ασκηθείσα κριτική, σε κάποιο από τα πολλά πονήματά του, ότι «ο Παναγιώτης Γεννηματάς διαθέτει μία τρομοκρατική βιβλιογραφία» και με αυτή τη ρήση, προφανώς, υπονοείτο η πολλαπλότητα και η διαφορετικότητα των γνωμών και απόψεων που αναπτύσσονταν σε αυτά.

Υπήρξε άνθρωπος, ο οποίος στο πνευματικό μονοπάτι της ζωής του και με την πάροδο του χρόνου και τις εξελίξεις των καιρών, αντικατέστησε το του Καρτέσιου «cogito ergo sum» (σκέπτομαι άρα υπάρχω) με το «dubito de omnibus» δηλαδή «αμφιβάλλω περί των πάντων». Υπήρξε, εν κατακλείδι, ο Παναγιώτης ένας πνευματικός ογκόλιθος με οξεία και ενίοτε κυνική παρατηρητικότητα, αποστομωτική αυστηρότητα και με λόγο καίριο, σχεδόν επί παντός επιστητού. Κάτω, όμως, από αυτή την δομημένη με κόπους πνευματική αρματωσιά, κρυβόταν μία ευαίσθητη και κυρίως θλιμμένη ψυχή.

Είχε βαθειά ριζωμένη μελαγχολία για τα τεκταινόμενα, θλίψη και αγωνία για τα επερχόμενα, συνδυασμένη και με την δικαιολογημένη ανθρώπινη πικρία ότι δεν χρησιμοποιήθηκε και δεν αξιοποιήθηκε ανάλογα με την πραγματική του αξία, αλλά μόνον κατ’ εξαίρεση, το μεν πριν από πολλά χρόνια, από έναν διακριμένο, του πολιτικού χώρου του, το δε μεταγενέστερα, από την διαίσθηση και επιλογή ενός πολιτικού γίγαντα, στου οποίου τον χώρο δεν ανήκε…

“Ο μοναχικός Λύκος της Μάνης”

Στο πρόσωπο και στη συμπεριφορά του Τάκη βρήκε την καλλίτερη εφαρμογή το του Αριστοτέλη «έξεστι διακεκριμένοις μελαγχολικούς είναι». Όμως, αυτός ο μελαγχολικός και μονήρης άνθρωπος, “ο μοναχικός και αποτραβηγμένος Λύκος της Μάνης”, όπως αποκαλούσε τον εαυτό του, ο με έρωτα ανυπόκριτο, καθημερινός σύντροφος του βιβλίου, μπορούσε να γίνει ο πόλος έλξης, χαράς και κεφιού σε μία παρέα και να έχει ουσιαστική και όχι επιφανειακή επικοινωνία με τελείως διαφορετικούς ανθρώπους, από τον περισπούδαστο πολιτικό μέχρι τον γνήσια λαϊκό άνθρωπο. Και τούτο συνέβαινε διότι περιείχε μέσα του αυθεντικά τις πιο αντιθετικές όψεις της ζωής και της κοινωνίας.

Αγαπημένε φίλε, υπήρξες για μένα ο πνευματικός πατέρας και οδοδείχτης. Εάν στους γονείς μου οφείλω το “ζειν” σε εσένα οφείλω τις πιο σπάνιες στιγμές αυτού το οποίο μπορεί να χαρακτηριστεί ως “ευ ζειν”. Είχαμε καθημερινή, ανυπόκριτη και γνήσια επαφή, επαφή δύσκολη με αντιθέσεις και ενστάσεις μαθητού προς δάσκαλο, που ο ένας δεν χαριζόταν στον άλλο.

Όμως, πίσω και πάνω από όλα, υπήρξες ο δικός μου, ο φίλος της καρδιάς, ο επιστήθιος άνθρωπος για τα πιο αθώα και ένοχα μυστικά. Σου έλεγα, τον τελευταίο καιρό, ότι έχω σπουδάσει την “Ανωτάτη Γεννηματική Σχολή”, αλλά με διόρθωνες, λέγοντάς μου «την σπούδασες αλλά δεν την κατάλαβες ακόμη». Μου έλεγες να μην ασχολούμαι με τα επιφαινόμενα, αλλά να προσπαθώ και να δίνω σημασία στο πραγματικό έργο και στον δημιουργό και όχι στους επιφανειακούς εκτελεστές.

Πειραιάς-Αθήνα-Μόναχο-Αθήνα-Λουξεμβούργο-Αθήνα και επιστροφή στις ρίζες σου, στην αιώνια αγαπημένη σου, τη Μάνη. Μια ζωή με έντονα δημιουργική σκέψη, διορατικότητα και με κατάθεση ψυχής σε ό,τι ήταν σπουδαίο για την πατρίδα μας, γεγονός το οποίο οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν στην πραγματική του διάσταση. Εκλεπτυσμένος κοσμοπολίτης, αλλά και φανατικός ελληνολάτρης, για τις αληθινές αξίες του τόπου μας.

Η ζωή σου, αγαπημένε Τάκη, ήταν ένα φιλμ-νουάρ σε κιαροσκούρες αποχρώσεις. “Φιλμ Νουάρ” ήταν και ο τίτλος του τελευταίου βιβλίου, το οποίο, πριν από λίγες ημέρες, μου είχες συστήσει να διαβάσω. Εδώ κάπου θα πρέπει να τελειώσω. Εξάλλου έλεγες ότι τα πολλά λόγια καταντούν κίβδηλα και μωρολογία. Όμως, με ηδύτητα σημειώνω ότι στην τελευταία σου κατοικία, σε συνοδεύει, η αύρα της ανάμνησης των παλαιών καλών φίλων της “Germania strasse”, του Γεράσιμου, της Ελένης, του Χρήστου, της Αλεξάνδρας, του Γιώργου και του Γιάννη αλλά και του Μένιου, ο οποίος σε αγαπούσε και σε εκτιμούσε. Ήσουν ένα σημαντικό και πανάκριβο κομμάτι της ζωής όλων. Καλή σου νύχτα γλυκέ μας πρίγκηπα. Τα υπόλοιπα, ευτυχώς ή δυστυχώς, είναι η σιωπή.