Τι λέει και τι κάνει η Κομισιόν για τον καρκίνο λόγω αλκoόλ

Η Κομισιόν τόνισε ότι είναι από τις κύριες αιτίες πρόωρων θανάτων και μη αναστρέψιμων νόσων. Στην Στρατηγική δεν μνημονεύονται συγκεκριμένες νόσοι, άρα ούτε και ο καρκίνος. Η Κομισιόν δεσμεύτηκε να παρακολουθεί τις κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες, σε συνδυασμό με τα μέτρα που λαμβάνουν τα Κράτη-Μέλη, να προτείνει ορθές πρακτικές και να συνδράμει στην ευαισθητοποίηση του κοινού. Δέχτηκε κριτική, όμως, διότι μετά το 2012 και παρά τις εκκλήσεις των Κρατών-Μελών και του Ευρωκοινοβουλίου, δεν παρουσίασε νέα Στρατηγική.

Έπρεπε να περάσουν αρκετά χρόνια για να αναληφθεί εκ νέου δράση για το αλκοόλ, αυτή τη φορά από τη σκοπιά της πρόληψης του καρκίνου. Ο λόγος για το “Ευρωπαϊκό Πλάνο για να Νικήσει η Ευρώπη τον Καρκίνο”. Το Πλάνο παρουσιάστηκε το Φεβρουάριο του 2021. Χαιρετίστηκε από όλους τους φορείς, συμπεριλαμβανομένου του Ευρωκοινοβουλίου, που, σε επίρρωση των ισχυρισμών, δημοσίευσε δραματικά στοιχεία. Ένα εξ’ αυτών ήταν πως τα περιστατικά καρκίνου στην Ευρώπη αντιστοιχούν στο ένα τέταρτο των περιστατικών παγκοσμίως, τη στιγμή που ο πληθυσμός της Ευρώπης είναι το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Ζοφερή η πρόγνωση

Το 2020, 2.700.000 άνθρωποι διαγνώστηκαν με καρκίνο, εκ των οποίων οι μισοί (1.300.000) έχασαν τη ζωή τους. Η πρόγνωση για το μέλλον είναι ζοφερή. Αναμένεται αύξηση των περιστατικών μέχρι το 2035, τουλάχιστον κατά 25%. Ο καρκίνος θα γίνει η πρώτη αιτία θανάτου στην ΕΕ. Η απάντηση της Κομισιόν ήταν ένα καινοτόμο, ανθρωποκεντρικό, φιλόδοξο Πλάνο. Για την υλοποίησή του, δεσμεύτηκαν 4 δισ. ευρώ, ποσό εντυπωσιακό, αν και μικρό σε σύγκριση με το ετήσιο κόστος του καρκίνου στην ΕΕ, που ανέρχεται σε 100 δισ. ευρώ.

Το Πλάνο επιχειρεί ολιστική προσέγγιση του καρκίνου, δηλαδή προβλέπει δράσεις για την πρόληψη, διάγνωση, θεραπεία και επιβίωση των ασθενών. Ειδικά για την πρόληψη, οι στατιστικές δείχνουν ότι το 40% των περιστατικών καρκίνου θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί. Με αυτή την έννοια, η πρόληψη είναι πιο αποτελεσματική από τη θεραπεία. Η σωστή πρόληψη επιτυγχάνεται με ενημέρωση του κοινού και την αποφυγή των παραγόντων κινδύνου, όπως κάπνισμα, «επιβλαβής» κατανάλωση αλκοόλ, παχυσαρκία και έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, έκθεση στη μόλυνση, σε καρκινογόνες ουσίες, σε ακτινοβολία και μόλυνση από ιούς, όπως ο HIV.

Δεδομένου ότι η Ευρώπη κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ στην κατανάλωση αλκοόλ, θα ήταν σκόπιμο να γνωρίζουν οι Ευρωπαίοι ότι το αλκοόλ προκαλεί καρκίνο. Η Κομισιόν έχει δώσει στη δημοσιότητα στατιστικά στοιχεία, όπως για παράδειγμα ότι το 2016, ο καρκίνος ήταν η νούμερο ένα αιτία θανάτων από αλκοόλ, σε ποσοστό 29%. Ακολουθεί η κύρωση ήπατος (20%), τα καρδιακά νοσήματα (19%) και οι σωματικές βλάβες (18%).

Μέτρα για την κατανάλωση αλκοόλ

Χωρίς να εξηγήσει πότε η κατανάλωση αλκοόλ είναι «επιβλαβής», η Κομισιόν έθεσε σαν στόχο τη μείωσή της κατά 10%, τουλάχιστον, έως το 2025. Ο στόχος είναι φιλόδοξος, αν σκεφτεί κανείς ότι μεταξύ 2010 και 2016 η κατανάλωση μειώθηκε μόλις 1,5%. Ειδικότερα, η Κομισιόν δεσμεύτηκε για τα εξής:

• Να προστατευτούν οι πολίτες και κυρίως οι νέοι από τις διαφημίσεις, με την πιστή εφαρμογή της Οδηγίας για τις Οπτικοακουστικές Υπηρεσίες στα πλαίσια «αυτο-ρύθμισης» των Κρατών- Μελών.
• Να μειωθεί η δυνατότητα πρόσβασης σε αλκοολούχα προϊόντα για το ευρύ κοινό, μέσω της αναθεώρησης της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τον ειδικό φόρο κατανάλωσης και τις διασυνοριακές αγορές αλκοόλ από ιδιώτες.
• Να ενημερωθεί το κοινό μέσω της υποχρεωτικής αναγραφής στην ετικέτα των μπουκαλιών των συστατικών των ποτών και των διατροφικών τους ιδιοτήτων, καθώς και των επιπτώσεων του αλκοόλ στην υγεία. Για το σκοπό αυτό η Κομισιόν δεσμεύτηκε να παρουσιάσει δύο σχετικές νομοθετικές προτάσεις, το αργότερο έως το 2022 και το 2023 αντίστοιχα.

Μέχρι σήμερα, η Κομισιόν δεν παρουσίασε τις προαναφερθείσες νομοθετικές προτάσεις και δεν θα το κάνει σύντομα, δεδομένου ότι η νομοθετική δραστηριότητα των ευρωπαϊκών οργάνων σταματάει στις 26 Απριλίου 2024, λόγω ευρωεκλογών και λήξης της θητείας της Κομισιόν. Ωστόσο, η Κομισιόν ανακοίνωσε την πρόθεσή της να αναθεωρήσει την Οδηγία του Συμβουλίου 92/84/ΕΟΚ για “την εναρμόνιση της διάρθρωσης του ειδικού φόρου κατανάλωσης” και την Οδηγία 92/83/ΕΟΚ για “την προσέγγιση των συντελεστών των ειδικών φόρων κατανάλωσης στην αλκοόλη και τα αλκοολούχα ποτά” και πραγματοποίησε δημόσια διαβούλευση από τον Απρίλιο έως τον Ιούλιο 2022.

Σχετικά με τις πληροφορίες στην ετικέτα των αλκοολούχων προϊόντων, η Κομισιόν δεσμεύτηκε να τροποποιήσει τον Κανονισμό 1169/2011 για «την παροχή πληροφοριών για τα τρόφιμα στους καταναλωτές». Ο Κανονισμός απαλλάσσει τα ποτά με περιεκτικότητα αιθυλικής αλκοόλης άνω του 1,2% κατ’ όγκον από την υποχρέωση αναγραφής των συστατικών και της διατροφικής δήλωσης. Ακόμα περισσότερο, απαλλάσσει όλα τα οινοπνευματώδη ποτά από την υποχρεωτική αναγραφή ενδείξεων για την προστασία της υγείας, ενώ τέτοια υποχρέωση έχουν, για παράδειγμα, τα προϊόντα που εμπεριέχουν καφεΐνη ή υποκατάστατα ζάχαρης.

Ωστόσο, σε μελέτη της Κομισιόν, που, σημειωτέον, δημοσιεύτηκε το 2017, αντί του 2014, όπως προβλέπεται στον Κανονισμό, αναφέρεται κατηγορηματικά ότι η εξαίρεση των αλκοολούχων ποτών από τις υποχρεώσεις που θέτει ο Κανονισμός είναι αδικαιολόγητη. Υπό την πίεση αυτή, οι επαγγελματίες του κλάδου υποσχέθηκαν να «αυτοδεσμευτούν» και να παρέχουν πληροφορίες στους καταναλωτές, είτε με τις συσκευασίες, είτε με άλλους τρόπους, όπως το διαδίκτυο (2018).

Η “αυτορρύθμιση” δεν αποδείχτηκε αποτελεσματική. Δύο χρόνια αργότερα, η Κομισιόν ανακοίνωσε ότι θα τροποποιήσει τον Κανονισμό 1169/2011, στα πλαίσια μιας άλλης σημαντικής πρωτοβουλίας, που λέγεται “Στρατηγική από τη Φάρμα στο Πιρούνι” (Farm to Fork Strategy, Μάϊος 2020). Με διπλή βάση, τη Στρατηγική για τα τρόφιμα και το Πλάνο για τον Καρκίνο, διενεργήθηκε τον Ιούνιο-Ιούλιο 2021, προκαταρκτική έκθεση αντικτύπου για τις ενδείξεις στη συσκευασία των τροφίμων, μεταξύ αυτών και στα αλκοολούχα ποτά.

Ακολούθησαν εκπόνηση ανεξάρτητης μελέτης, δημόσια διαβούλευση, επαφές με επιχειρήσεις και ενώσεις επιχειρήσεων, επιστημονική γνωμοδότηση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ασφάλειας Τροφίμων – EFSA (Απρίλιος 2022) και τέσσερις Εκθέσεις του Κοινού Ερευνητικού Κέντρου- JRC (Σεπτέμβριος 2022). Επιπλέον το εκτελεστικό όργανο της Κομισιόν, HADEA, ξεκίνησε μελέτη για «την εκτίμηση της αποτελεσματικότητας των πληροφοριών για την υγεία στα αλκοολούχα ποτά» (Απρίλιος 2023). Εν αναμονή των επόμενων κινήσεων…