Τρίτος νεκρός που αρνήθηκε διασωλήνωση – Ηθικό-νομικό ζήτημα

Ένας 55χρονμος ιδιοκτήτης πιτσαρίας και καφετέριας στον Αλμυρό Βόλου έχασε τελικά τη μάχη με τον κορονοϊό, καθώς μέχρι και την τελευταία στιγμή αρνείτο να νοσηλευθεί, αλλά και στο νοσοκομείο, αρνείτο τη διασωλήνωση. Πρόκειται για τον τρίτο που αρνήθηκε τη διασωλήνωση με αποτέλεσμα τον θάνατό του. Έχουν πεθάνει μέχρι στιγμής με τον ίδιο τρόπο μια 54χρονη στην Αθήνα και ένας 44χρονος στις Σέρρες, υποδιευθυντής του Μουσικού Σχολείου.

Ο θάνατός του επιχειρηματία στο Αχιλλοπούλειο νοσοκομείο του Βόλου, χαρακτηρίζεται από στενούς συγγενείς του ως αυτοκτονία. Ο 55χρονος ήταν ανεμβολίαστος επειδή –όπως λέει η κουνιάδα του– φοβόταν τις παρενέργειες του εμβολίου, αλλά φοβόταν και την ιατρική πράξη της διασωλήνωσης. Δεν γνωρίζουμε αν όντως έτσι έχουν τα πράγματα ή αν ήταν εν γένει αντιεμβολιαστής για άλλους λόγους, όπως οι άλλοι δύο νεκροί.

Ήταν υγιέστατος, επιμένουν οι συγγενείς του, δεν κάπνιζε και πρόσεχε την διατροφή του. Εντούτοις μπορεί να υπήρχε υποκείμενο νόσημα και να μην το γνώριζαν ούτε εκείνοι, ούτε και ο ίδιος. Ο 55χρονος ζούσε με τον πατέρα του και όταν κόλλησε, παρουσίασε πυρετό. Το οξυγόνο του έπεφτε και οι γιατροί του συνέστησαν να εισαχθεί στο νοσοκομείο, αλλά αρνήθηκε.

Πριν από τρεις ημέρες ο αδελφός του τον βρήκε σχεδόν λιπόθυμο στο σπίτι, επειδή το οξυγόνο του είχε πέσει σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα. Τον μετέφερε στο νοσοκομείο, όπου όμως παρά την επιμονή των γιατρών, αρνήθηκε τη διασωλήνωση και επέδειξε και σχετικό έγγραφο υπογεγραμμένο, που αφαιρούσε κάθε δυνατότητα παρέμβασης, αφού είχε συνταχθεί πριν την υποξυγοναιμία.

Τι ορίζει ο νόμος

Νομικά, όταν ο ασθενής αρνείται μια ιατρική πράξη, ο γιατρός δεν έχει δικαίωμα να ενεργήσει αντίθετα προς την επιθυμία του ασθενούς. Ο νόμος αυτός είναι πολύ σαφής στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά στην Ελλάδα είναι λίγο “φλου”. Συγκεκριμένα, τα περισσότερα κράτη στην Ευρώπη αναγνωρίζουν όχι μόνο το δικαίωμα στη ζωή, αλλά και το δικαίωμα στο θάνατο. Το δεύτερο η Ελλάδα δεν έχει επιλέξει να το αναγνωρίσει όπως άλλες χώρες, όμως ούτε στην Ελλάδα έχει δικαίωμα ο ιατρός να εξαναγκάσει ασθενή να λάβει θεραπεία που δεν την επιθυμεί ο ίδιος, όσο ζωτική και αν είναι αυτή.

Εκτός και αν θεωρηθεί ότι ο ασθενής δεν είναι σε διανοητική κατάσταση που του επιτρέπει να αξιολογεί σωστά την κρισιμότητα της κατάστασης. Στην Ελλάδα έχει γίνει, κατά συνέπεια, διασωλήνωση και με παρέμβαση εισαγγελέα, όπου ουσιαστικά οι γιατροί σώνουν τη ζωή του ασθενούς δια της βίας, χρησιμοποιώντας ως επιχείρημα ότι όταν πέφτει πολύ το οξυγόνο επηρεάζεται το επίπεδο της συνείδησης και ο ασθενής θεωρείται ότι χάνει την ευθυκρισία του.

Σε αυτές τις περιπτώσεις ουσιαστικά ο ασθενής κρίνεται ανίκανος να αποφασίσει για την ζωή ή τον θάνατό του και ρωτιούνται οι συγγενείς πρώτου βαθμού που τρόπον τινά αναλαμβάνουν την “κηδεμονία” του ασθενούς. Αν αρνηθούν και αυτοί, ο εισαγγελέας μπορεί να διατάξει τη διασωλήνωση παρά τη θέληση και των οικείων με εισαγγελική εντολή.

Η Ελλάδα θα έπρεπε να αποσαφηνίσει το θέμα

Ο διδάκτορας της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και επιστημονικός συνεργάτης της Εθνικής Σχολής Βιοηθικής Τάκης Βιδάλης έχει πει σχετικά ότι ο νόμος ορίζει ο γιατρός να σώνει τη ζωή του ασθενούς και δεν τον καλύπτει πλήρως αν δεν διασωληνώσει τον ασθενή. «Ο γιατρός θα πρέπει να συμμορφώνεται με τη βούληση του ασθενούς, μέχρι τη στιγμή εκείνη που δεν θα μπορεί να εκφραστεί η βούληση αυτή ούτε από τον ασθενή, ούτε από τους οικείους του», εξήγησε ο ίδιος, δηλαδή όταν ο ασθενής πλέον χάνει τις αισθήσεις του ή κρίνεται ανίκανος να έχει βούληση.

Όπως είπε ο κ. Βιδάλης είναι ένα μεγάλο θέμα, γνωστό στη βιοηθική και στη νομική θεωρία του ιατρικού Δικαίου. Δεν μπορεί να υπάρξει οποιαδήποτε ιατρική πράξη όταν την αρνείται ο ασθενής. Σε πολλές χώρες αναγνωρίζεται ένα δικαίωμα στον ασθενή να πάει το ζήτημα της υγείας του μέχρι τέλους και απαλλάσσεται ο γιατρός από την ποινική ευθύνη. «Εμείς δεν το έχουμε ακόμη και είναι σημαντικό αυτό».

»Επίσης, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στο Στρασβούργο δεν δέχεται το “δικαίωμα στον θάνατο”, παρότι η σύμβαση των δικαιωμάτων του ανθρώπου δέχεται το θεμελιώδες δικαίωμα στη ζωή. Κάποιος μπορεί να πει ότι “επειδή έχω δικαίωμα στη ζωή, πρέπει να έχω και στον θάνατο, διαφορετικά δεν έχω δικαίωμα στη ζωή, αλλά υποχρέωση”. Ωστόσο το Δικαστήριο δεν απέκλεισε κάποιες χώρες, στο πλαίσιο της εθνικής τους νομοθεσίας να καθιερώσουν ένα τέτοιο δικαίωμα. Το έχουν κάνει αρκετές στην Ευρώπη, εμείς δεν το έχουμε κάνει ακόμα», διευκρίνισε ο καθηγητής.

«Ασφαλώς θα έπρεπε να το κάνουμε, είμαι απολύτως υπέρ του δικαιώματος αυτού, αλλά όσο δεν το κάνουμε ο νόμος μας το αποκλείει», πρόσθεσε ο κ. Βιδάλης. «Από ηθική άποψη, θα έπρεπε και η χώρα μας να έχει προβλέψει ειδική νομοθεσία που και αυτά τα έγγραφα να είναι νομικά ισχυρά –οι λεγόμενες προγενέστερες επιθυμίες του ασθενούς– και επιπλέον να μην ασκείται δίωξη στον γιατρό σε περίπτωση που συμμορφώνεται με τη βούληση του ασθενούς. Μέχρι να γίνει αυτό να είμαστε προσεκτικοί», κατέληξε ο καθηγητής.

Αντιμετωπίζονται ως μη νοήμονες

Ένα πρόβλημα στην όλη αντιμετώπιση, είναι ότι αρκετοί κρίνουν πως οι ασθενείς που αρνούνται την ύπαρξη του ιού ή της πανδημίας, στερούνται νοημοσύνης. Και σε αυτό το πνεύμα έχει αρχίσει και ένα κυνήγι μαγισσών, δηλαδή εναντίον των οργανωμένων αντιεμβολιαστών που προτρέπουν και επηρεάζουν και παρασύρουν τους συμπολίτες τους να μην εμβολιαστούν και να συντάξουν έγγραφα μη διασωλήνωσης προτού νοσηλευθούν.

Όμως αν κάθε πολίτης που για οποιοδήποτε λόγο παίρνει ακραία θέση και διακινδυνεύει την ζωή του αντιμετωπίζεται ως μη νοήμων και αν η κοινωνία επιλέγει να επιρρίψει ευθύνες σε όποιους έστρεψαν τον συγκεκριμένο πολίτη προς αυτή την επιλογή, ανοίγει ο ασκός του Αιόλου για μια σειρά ζητημάτων.

Ακόμα κι αν θεωρηθεί ότι κάποιοι ασθενείς υστερούν νοητικά, πού χαράσσεται η κόκκινη γραμμή; Γιατί αν αρχίσει να αντιμετωπίζει η κοινωνία και ο νόμος αυτές τις μειοψηφίες ως μη νοήμονες ομάδες και μη ικανές να αποφασίσουν για την ίδια τους την ζωή ή τον θάνατο, αρχίζει αυτόματα η συζήτηση και για το ποια άλλα ζητήματα οι μη νοήμονες δεν θα έπρεπε να έχουν άποψη.