Υπάρχει πράγματι η “τελευταία αναλαμπή”;
02/06/2023
Ένα ενδιαφέρον πείραμα που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Proceedings of the National Academy of Sciences έδειξε πως όταν πεθαίνουμε, στον εγκέφαλό μας παρατηρείται μια παράδοξη δραστηριότητα. Παρουσιάζοντας με σχετικά απλό τρόπο τα συμπεράσματα του πειράματος, ο F. Perry Wilson, MD, MSCE, αναπληρωτής καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Γέηλ, λέει ότι δεν ξέρουμε τι πραγματικά σημαίνει η συγκεκριμένη δραστηριότητα, όμως για πρώτη φορά διαπιστώνουμε ότι όντως κάτι συμβαίνει στο μυαλό μας τα τελευταία πέντε λεπτά της ζωής μας. Μπορείτε να ακούσετε τον ίδιο σε βίντεο στο medscape, αλλά δεν θα μάθετε ούτε τι είναι η τελευταία αναλαμπή, ούτε αν υπάρχει ψυχή.
Στο συγκεκριμένο πείραμα, οι ερευνητές ζήτησαν την άδεια συγγενών τεσσάρων ετοιμοθάνατων ανθρώπων, ώστε να παρακολουθήσουν την καρδιακή και εγκεφαλική λειτουργία την στιγμή του θανάτου. Και οι τέσσερις (μια γυναίκα, τρεις άνδρες) ήταν επί εβδομάδες ή μήνες σε βαθύ κώμα και η καρδιά, όπως και οι πνεύμονές τους, λειτουργούσαν με μηχανική υποστήριξη. Αποφασίστηκε από τους συγγενείς να δοθεί τέλος και τότε οι ερευνητές συνέδεσαν τους ετοιμοθάνατους με ηλεκτρόδια για να γίνεται σε αυτούς κατά τα τελευταία λεπτά της ζωής τους συνεχές καρδιογράφημα και εγκεφαλογράφημα. Παράλληλα χρησιμοποίησαν και άλλους μηχανισμούς παρακολούθησης της εγκεφαλικής δραστηριότητας των τεσσάρων ατόμων.
Το παράδοξο ήταν πως ενώ κανένας από τους τέσσερις αυτούς ανθρώπους δεν είχε την παραμικρή ένδειξη ενσυνείδητης εγκεφαλικής λειτουργίας προηγουμένως. Στα τελευταία 300 δευτερόλεπτα της ζωής τους το εγκεφαλογράφημα έδειξε σε όλους μια μικρή αναλαμπή και ειδικά στους δύο από αυτούς μια ξαφνική λειτουργία και μάλιστα σε ανώτερες συχνότητες. Αυτή η δραστηριότητα όπως λέει ο Wilson καταγράφεται συνήθως στη διάρκεια του ύπνου ή σε άτομα που παρουσιάζουν επιληπτική κρίση.
Έχει ίσως σημασία το γεγονός ότι οι δύο θανόντες που παρουσίασαν αυτή την παράδοξη δραστηριότητα λίγο πριν από το τέλος, είχαν βιώσει εν ζωή από μια επιληπτική κρίση ο καθένας: η γυναίκα είχε πάθει μια κρίση όταν ήταν έγκυος και ο άλλος προ μηνών, λίγα λεπτά προτού πάθει τη μοιραία ανακοπή που τον έριξε σε κώμα. Αυτό το στοιχείο το αναφέρει η έρευνα, όχι όμως ο Wilson που παρουσιάζει το θέμα –ίσως δεν ήθελε να αποδυναμώσει τα εντυπωσιακά στοιχεία της μελέτης ή να επεκταθεί στο ρόλο των επιληπτικών κρίσεων αναλυτικά.
Ο Wilson, που έχει λάβει δύο ειδικότητες (νεφρολόγου και επιδημιολόγου) αναφέρεται σε διάφορες μαρτυρίες ατόμων που είχαν επιθανάτια ή εγγυθανάτια εμπειρία, και λέει ότι υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία, αν και π.χ. οι Χριστιανοί συνήθως βλέπουν φύλακες αγγέλους ενώ οι Ινδοί βλέπουν αγγελιοφόρους του θεού του θανάτου. Σχεδόν όλοι βλέπουν ένα φως στο τούνελ και νιώθουν γαλήνη, όπως λέει ο Wilson, που ξεκαθαρίζει ότι ο ίδιος είναι υλιστής και δεν θεωρεί αυτές τις αναφορές ως μεταφυσικές ενδείξεις μεταθανάτιας ζωής. Τις θεωρεί αποτέλεσμα εγκεφαλικών λειτουργιών εν ζωή και ανάγει τις ομοιότητες στο γεγονός ότι, ανεξαρτήτως πίστης ή εθνικότητας, κατά βάθος οι ανθρώπινες ανάγκες είναι ίδιες.
Τί δείχνει η έρευνα
Η έρευνα αυτή προσπαθεί να ιχνηλατήσει τρόπον τινά τις νευρωνικές συνδέσεις της συνείδησης, που είναι ίσως το μεγαλύτερο ερώτημα της σύγχρονης επιστήμης. Όλοι θέλουν να μάθουν κατά πόσον η συνείδηση πηγάζει από καθαρά εγκεφαλικές διεργασίες και ποιες από αυτές είναι απολύτως απαραίτητες. Από τους τέσσερις ανθρώπους που μελετήθηκαν, οι τρεις είχαν υποστεί βαριά εγκεφαλική βλάβη από καρδιακή ανακοπή και η γυναίκα, αν και είχε επανέλθει η καρδιά της στο παρελθόν, είχε υποστεί ήδη μεγάλη εγκεφαλική βλάβη από σημαντική εγκεφαλική αιμορραγία.
Κανείς δεν ανταποκρίνονταν σε κανένα ερέθισμα και είχαν όλοι τους τον χαμηλότερο βαθμό στην σχετική κλίμα της Γλασκόβης –για το κώμα. Προτού αποσυνδεθούν, ο εγκέφαλος όλων παρουσίαζε την κατωτέρω εικόνα, όπου το κόκκινο (στο κάτω μέρος) δείχνει υψηλές συχνότητες, που με τη σειρά τους σύμφωνα με τους ειδικούς, συνδέονται μάλλον με την συνείδηση περισσότερο από ό,τι τα άλλα “χρώματα” ή συχνότητες. Μετά την αποσύνδεση, η εικόνα άλλαξε.
Αναλαμπή συνείδησης ή διαλυτικό χάος
Αυτή η δυναμική παρατηρείται στον σωματοαισθητικό φλοιό και στον ραχιοπλευρικό προμετωπιαίο φλοιό των δύο ατόμων. Οι συγκεκριμένες περιοχές, σύμφωνα με τον Wilson, κατά πάσα πιθανότητα συνδέονται με την συνείδηση και, κατά συνέπεια, η εικόνα δείχνει ότι αυτοί οι δύο άνθρωποι λίγα λεπτά προτού πεθάνουν, βίωσαν κάποια εμπειρία ή είχαν συνείδηση. Όπως λέει ο ίδιος, κάποιοι θα αντιτάξουν ότι αφού ο εγκέφαλος στερείται οξυγόνου, τα κύτταρα παρουσιάζουν αμέσως αταξία και ότι η εικόνα αυτή δείχνει απλώς την εγκεφαλική ασφυξία και τυχαίες κινήσεις.
Όμως -σύμφωνα με τον Wilson πάντα- αυτή η εικόνα δείχνει να έχει δομή και να μην είναι αποτέλεσμα “πανικού” των κυττάρων. Όπως λέει, αυτές οι εξάρσεις υψηλής συχνότητας αύξησαν την συνεκτικότητα σε μια περιοχή του εγκεφάλου που υποψιαζόμαστε ότι συνδέεται με την συνείδηση και δεν βλέπουμε μια εικόνα τυχαίας εγκεφαλικής ηλεκτρικής δραστηριότητας. Θεωρεί ότι οι ερυθρές περιοχές υποδηλώνουν “συνομιλία” των νευρώνων ή παρεμβολές και όχι μια τυχαία “κραυγή” νευρώνων που πεθαίνουν.
Όπως υποστηρίζει, το “μοτίβο” στις ηλεκτρικές δραστηριότητες έμοιαζε πολύ με αυτό που καταγράφεται κατά καιρούς σε μελέτες ατόμων που κοιμούνται ή σε ασθενείς με επιληψία που αναφέρουν, μετά την επιληπτική κρίση, ότι είχαν παράδοξη εμπειρία, “σαν να είχαν βγει από το σώμα τους”.
Ο Wilson καταλήγει ότι ο εγκέφαλος των δύο ατόμων «δείχνει πως αυτοί οι άνθρωποι είχαν μια πραγματική συνειδητή “εμπειρία” λίγο προτού πεθάνουν, παρότι δεν έχουμε τρόπο να μάθουμε τι εμπειρία ήταν αυτή. Η έρευνα δεν απαντά στο αν υπάρχει μετά θάνατον ζωή και αν υπάρχει ψυχή, αλλά διαφωτίζει έστω και λίγο ένα μεγάλο πρόβλημα των νευροεπιστημών, δηλαδή το άλυτο πρόβλημα της συνείδησης. Και όσο προχωρούν αυτές οι έρευνες, ίσως αποκαλυφθεί ποια είναι τελικά η έδρα της. Αν αποδειχθεί ότι δεν υπάρχει τίποτα μεταφυσικό, και ότι οι σχετικές εξωπραγματικές εμπειρίες οφείλονται απλά σε συγκεκριμένους νευρώνες, και πάλι η υπέρβαση που βιώνεται δεν θα χάσει το στοιχείο του κορυφαίου μεγαλείου της».
