Ακτινογραφώντας τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις

του Κωνσταντίνου Μπίτσιου  – 

Η ανάπτυξη θα επιτευχθεί όταν θα κινητοποιηθούν όλες οι υγιείς, παραγωγικές δυνάμεις της χώρας. Οι μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις είναι σημαντικός πυλώνας της ελληνικής παραγωγικής διαδικασίας. Είναι άμεσα συνδεδεμένες με την αναπτυξιακή προοπτική της χώρας. Μπορούν να συμβάλουν στην ανόρθωση της οικονομίας, στον παραγωγικό μετασχηματισμό και στη δημιουργία θέσεων εργασίας.

Το 2008, η Ευρώπη, πέρασε από μια βαθιά χρηματοπιστωτική κρίση που έπληξε τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Στην Ελλάδα, προστέθηκε και η δική μας παρατεταμένη κρίση. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕE, οι μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις στην Ευρώπη επιστρέφουν στα προ κρίσης επίπεδα σε όρους απασχόλησης, αριθμού επιχειρήσεων και συνεισφοράς στο ΑΕΠ. Η Ελλάδα αποτελεί δυστυχώς εξαίρεση. Συνεχίζει να αποκλίνει από τις ευρωπαϊκές επιδόσεις, σε όλους τους επιμέρους δείκτες, αναφορικά με την παρουσία, το μέγεθος και την αποδοτικότητα των Μεσαίων και Μικρών επιχειρήσεων.

Σίγουρα, η κρίση έχει παίξει το ρόλο της σε αυτή την εξέλιξη. Ωστόσο, οι διαρθρωτικές αδυναμίες των ελληνικών μικρομεσαίων προϋπήρχαν της κρίσης, συνετέλεσαν σε αυτήν, και σήμερα αποτελούν τροχοπέδη για την υπερκέρασή της. Προκειμένου να αναζητηθούν οι αιτίες της απόκλισης, αλλά και οι απαιτούμενες παρεμβάσεις για την αντιστροφή τους, ο ΣΕΒ, σε συνεργασία με την Ernst and Young, εκπόνησε μια μελέτη που παρουσιάσθηκε στο Επιχειρηματικό Συνέδριο Μεσαίων και Μικρών Επιχειρήσεων, στις 21 Φεβρουαρίου.

Στο πρώτο μέρος, η μελέτη καταγράφει την υφιστάμενη κατάσταση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στη χώρα μας. Μια πρώτη διαπίστωση είναι η χαμηλή τους παραγωγικότητα, η οποία είναι στο 50% του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Μια δεύτερη διαπίστωση είναι ότι η χαμηλή παραγωγικότητα δεν κατανέμεται το ίδιο ανάμεσα στα διαφορετικά μεγέθη των επιχειρήσεων. Η παραγωγικότητα είναι σημαντικά χαμηλότερη στις πολύ μικρές επιχειρήσεις και δεν αντισταθμίζεται από την ενδεχόμενη ευελιξία που έχουν εκ των πραγμάτων οι επιχειρήσεις αυτές. Η ευελιξία δηλαδή, δεν μετασχηματίζεται σε απόδοση.

Μικρό μέγεθος χαμηλή παραγωγικότητα

Η τρίτη διαπίστωση της μελέτης είναι ότι τα μικρά μεγέθη, είναι ο κύριος παράγοντας της υστέρησης και της χαμηλής ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα: Τo 97% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στη χώρα μας είναι πολύ μικρές επιχειρήσεις, ενώ στην ΕΕ το ποσοστό αυτό είναι 93%. Η διαφορά φαίνεται μικρή αλλά στην ουσία αντιπροσωπεύει μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων.

Αυτό, λοιπόν το 97%, παράγει το 9% του ΑΕΠ. Το υπόλοιπο 3% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, δηλαδή οι μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις, παράγει περίπου το ίδιο δηλαδή, το 10% του ΑΕΠ. Εάν λοιπόν, αυξάναμε τον αριθμό των μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων και προσεγγίζαμε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, θα προσθέταμε στο παραγωγικό δυναμικό της χώρας μας, επιχειρήσεις που θα συνέβαλαν πολύ περισσότερο στο ΑΕΠ.

Η τέταρτη διαπίστωση της μελέτης είναι ότι μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό των επιχειρήσεων εξάγει. Με στοιχεία του 2015, από τις 700.000 περίπου επιχειρήσεις, εξαγωγική δραστηριότητα κατέγραψαν μόνο 17.730 επιχειρήσεις. Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα σοβαρή σε ότι αφορά στις ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Στην Ευρώπη ο μέσος όρος των μικρομεσαίων που εξάγει φθάνει το 4,6%. Έχουμε βέβαια και χώρες με θεαματικές επιδόσεις. Η Αυστρία φθάνει το 10% και η Ιρλανδία το 25%. Στην Ελλάδα, μόνο το 2,3% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων εξάγει. Και οι διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις μικρομεσαίες είναι σημαντικές. Από τις πολύ μικρές, μόνο το 1,65% εξάγει.Το ποσοστό ανεβαίνει για τις μικρές και φθάνει το 21,5%. Για τις μεσαίες βελτιώνεται περαιτέρω και φθάνει το 43%.

Απώλεια 600.000 θέσεων εργασίας

Τέλος, η μελέτη της Ernst and Young διαπιστώνει ότι η μεταποίηση δημιουργεί τετραπλάσια προστιθέμενη αξία ανά επιχείρηση σε σχέση με τις υπηρεσίες. Όλες αυτές οι διαπιστώσεις, αποτυπώνουν και την κρισιμότητα της κατάστασης. Η κρίση, έπληξε όλες τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Από τις επιχειρήσεις αυτές χάθηκαν συνολικά, μέσα στην κρίση, 600.000 θέσεις εργασίας.

Η μελέτη, καταγράφει, επίσης, τα χαρακτηριστικά των μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων που αντέχουν στην κρίση. Κύρια διαπίστωση αντοχής, είναι το επιχειρηματικό μέγεθος. Ενδιαφέρον, έχουν τα στοιχεία που παραθέτει η μελέτη:

• Οι μεσαίες επιχειρήσεις αύξησαν τα περιθώρια κέρδους έως 35% στην περίοδο 2008-2014. Αντιθέτως, οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις είχαν πτώση έως και 50%.
• Η παραγωγικότητα, δηλαδή η προστιθέμενη αξία ανά εργαζόμενο, είναι 40% μεγαλύτερη στις μεσαίες επιχειρήσεις σε σχέση με τις μικρές και 178% σε σχέση με τις πολύ μικρές.
• Οι διαφορές επιδόσεων είναι σημαντικές και στην εξωστρέφεια. Οι μεσαίες επιχειρήσεις επέτυχαν 40% αύξηση των εξαγωγών τους στην περίοδο 2008-2014.

Στόχος η αύξηση 100.000 θέσεων εργασίας

Στο δεύτερο σκέλος της μελέτης αναλύθηκε η διεθνής εμπειρία χωρών που επέλεξαν τη μεγέθυνση ως κεντρική στρατηγική επιλογή για την επιβίωση και ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Αναλύθηκαν οι πολιτικές για την επίτευξη αυτής της μεγέθυνσης. Πράγματι, δεν αρκεί να διαπιστώνουμε ότι απαιτείται επιχειρηματική μεγέθυνση. Πρέπει να αποτελέσει στρατηγική επιλογή, ώστε να επιτευχθεί η βιωσιμότητα και η ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Αυτό, προϋποθέτει την εκπόνηση εθνικής πολιτικής, με συγκεκριμένους στόχους. Απαιτείται δηλαδή, ένα Σύμφωνο Πολιτείας, επιχειρήσεων και φορέων για την επίτευξη τους.

Για τον ΣΕΒ, ένας ρεαλιστικός στόχος του Συμφώνου είναι το 2025 να έχουμε 8.000 περισσότερες μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις. Είναι μια συντηρητική αύξηση των μεσαίων και μικρών επιχειρήσεων από το 3% στο 5% του συνόλου των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, έναντι 7% που είναι στην ΕΕ. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μας, η εξέλιξη αυτή θα αύξανε το ΑΕΠ κατά 7,7 δισ. ευρώ και θα δημιουργούσε 100.000 θέσεις εργασίας.

Ο ΣΕΒ υποστηρίζει ότι στη δημόσια συζήτηση για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις η έμφαση πρέπει να μετατοπισθεί στα παραγωγικά χαρακτηριστικά που ενισχύουν τις αντοχές και προωθούν τη μεγέθυνση. Η επιχειρηματική μεγέθυνση πρέπει να τεθεί ως κεντρική προτεραιότητα. Από το σκέφτομαι το μικρό μέγεθος πρώτα πρέπει να μεταβούμε στο σκέφτομαι πως το μικρό μέγεθος θα μεγαλώσει.