Δύο Γερμανοί σοφοί μονομαχούν “για τα μάτια” της ΕΚΤ

Ένα ενδιαφέρον συνεντευξιακό μπρα-ντε-φερ μεταξύ δύο εκ των πιο επιφανών οικονομολόγων της Γερμανίας δημοσίευσε η εφημερίδα Die Zeit. Ο Χανς Βέρνερ Ζιν και ο Πέτερ Μπόφινγκερ συζητούν και –συνήθως– διαφωνούν σε κεντρικά ζητήματα που αφορούν στο νέο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ αλλά και τη νομισματική πολιτική στην ευρωζώνη γενικότερα. Αμφότεροι, όμως, ονειρεύονται το ίδιο πράγμα: μια πολιτική ομοσπονδιοποίηση της Ευρώπης.

Ας θυμίσουμε πρώτα ποιοι είναι οι δύο Γερμανοί. Ο Χανς Βέρνερ Ζιν είναι επίτιμος καθηγητής του πανεπιστημίου του Μονάχου και πρόεδρος του γνωστού ινστιτούτου οικονομικών ερευνών IFO την περίοδο 199-2016. Πρόκειται για ομοϊδεάτη του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε σε θέματα ευρωζώνης –είχε ταχθεί μάλιστα υπέρ του προσωρινού Grexit–, θεωρεί ότι το ευρώ έχει αποτύχει και ότι οι χώρες που τέθηκαν υπό “διάσωση” καταχράστηκαν τα δάνεια που τους δόθηκαν.

Ο καθηγητής του πανεπιστημίου του Βίρτσμπουργκ, Πέτερ Μπόφινγκερ, που είναι γνωστός για τις πιο κεϋνσιανικές του απόψεις, υπήρξε μέλος του Συμβουλίου Οικονομολόγων της καγκελαρίας από το 2004 ως το 2019, έχοντας διαφωνήσει ουκ ολίγες φορές με τις γνωμοδοτήσεις του. Έχει ταχθεί ενάντια στους περιορισμούς του Συμφώνου Σταθερότητας της Ευρωζώνης και είναι από τους πρώτους που επέκριναν τις πολιτικές που ακολουθήθηκαν απέναντι στην Ελλάδα και τις άλλες χώρες του Νότου, στο πλαίσιο της λεγόμενης “κρίσης χρέους”.

Δεν υπάρχει κίνδυνος πληθωρισμού

Κατά τη διπλή συνέντευξη, ο δημοσιογράφος Μαρκ Σίριτς επικεντρώνει τη συζήτηση στις επιπτώσεις της πολιτικής της ΕΚΤ στην οικονομία της ευρωζώνης και συγκεκριμένα το ενδεχόμενο πληθωρισμού, λόγω της παροχής ρευστότητας στην αγορά από τα 750 δισ. που έχει “υποσχεθεί” η Φρανκφούρτη. Τόσο ο Ζιν αλλά κυρίως ο Μπόφινγκερ θεωρούν απίθανο αυτό το ενδεχόμενο. Όπως εξηγεί ο δεύτερος, «ο ρυθμός του πληθωρισμού είναι μόλις 0,1% και τα επόμενα χρόνια θα αυξηθεί η ανεργία σημαντικά. Αυτό συμπιέζει τους μισθούς και τον πληθωρισμό. Έτσι, ο κίνδυνος αποπληθωρισμού, με μείωση των τιμών, είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό του πληθωρισμού».

Ο Ζιν υποστηρίζει πως ό,τι χρήματα δώσει η ΕΚΤ, θα χρειαστεί ενδεχομένως να τα αφαιρέσει με κάποιο τρόπο για να «προλάβει τον πληθωρισμό». Δεν ισχύει αυτό, αντιτείνει ο Μπόφινγκερ, αφού η ΕΚΤ μπορεί να λύσει το πρόβλημα αυξάνοντας τα επιτόκια, με τις ιδιωτικές τράπεζες να μετακυλούν το κόστος στην αγορά.

Έτσι κι αλλιώς, η κυκλοφορία του χρήματος από το 2008 ως το 2019 αυξήθηκε με ρυθμό μόλις 3,1%, ενώ ο πρόσθετος δανεισμός χρησιμοποιήθηκε για να καλυφθούν απώλειες λόγω της κρίσης, είτε στον ιδιωτικό είτε στο δημόσιο τομέα. Με αυτό το επιχείρημα ο Μπόφινγκερ θεωρεί «απόλυτα κατανοητή» την κίνηση της ΕΚΤ να προχωρήσει σε αγορά ομολόγων, σε μια προσπάθεια να τονωθεί η επενδυτική δραστηριότητα και η αγορά εργασίας.

Κόντρα για την “αμοιβαιοποίηση χρέους”

Ωστόσο, στο πρόγραμμα της ΕΚΤ ο Ζιν διαβλέπει μια μορφή «αμοιβαιοποίησης του δημοσίου χρέους από την πίσω πόρτα, παρά το γεγονός ότι δεν προβλέπεται νομικά». Φέρνει ως παράδειγμα τις ΗΠΑ, στις οποίες η Fed δεν αγόρασε ομόλογα από συγκεκριμένες πολιτείες, αλλά μόνο της κεντρικής κυβέρνησης. Και θυμίζει ότι η Γερμανία συναίνεσε να συμμετάσχει στο ευρώ, υπό δύο όρους: πρώτον ότι δεν επιτρέπεται χρηματοδότηση του δημοσίου χρέους από τη νομισματική πολιτική της ΟΝΕ και δεύτερον ότι η Γερμανία δεν θα αναλάμβανε το χρέος άλλων χωρών.

«Δυστυχώς, τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά», σχολιάζει ο Ζιν, για να λάβει αναλυτική απάντηση από τον Μπόφινγκερ: «Με αυτό το σκεπτικό, η πλειονότητα των κεντρικών τραπεζών του κόσμου προχωρά σε κρατική χρηματοδότηση»! Άλλωστε, «η αγορά ομολόγων είναι κλασικό εργαλείο νομισματικής πολιτικής και το χρησιμοποίησε ακόμα και η Bundesbank τη δεκαετία του ‘70 για να χαμηλώσει τα μακροπρόθεσμα επιτόκια. Δεν θυμάμαι κανένας τότε να είπε ότι πρόκειται για κρυφή χρηματοδότηση προς την κυβέρνηση».

Μάλιστα, υπεραμύνθηκε της ΕΚΤ λέγοντας ότι, σε ό,τι αφορά το νομικό του πράγματος, αυτό που απαγορεύεται είναι η “άμεση” αγορά χρέους από τις χώρες-μέλη του ευρώ, όμως η ΕΚΤ αγοράζει από τις τράπεζες. «Θα ήταν οικονομική τρέλα αν η ΕΚΤ δεν είχε εύκαιρο αυτό το εργαλείο, γιατί θα περιόριζε τη δυνατότητα δράσης της σε καταστάσεις κρίσης, όπως η τωρινή. Αυτό θέλετε, Χανς Βέρνερ;».

«Η ΕΚΤ ευθύνεται για το υψηλό χρέος ορισμένων μελών»

Ο Ζιν φαίνεται να ανεβάζει τους τόνους, εδώ, και να κατηγορεί ευθέως την ΕΚΤ και τις πολιτικές της ως «υπεύθυνες για την υπερχρέωση χωρών», οι οποίες ο ίδιος θεωρεί ότι «αψηφούν τις συμφωνίες για το χρέος που με τόσο κόπο διαπραγματεύτηκε η Γερμανία»! Το σχόλιό του φωτογραφίζει την Ιταλία, η οποία, του θυμίζει ο συνομιλητής του «πληρώνει πάντα υψηλότερο επιτόκιο από τη Γερμανία. Και μάλιστα με αποκλίσεις μεγαλύτερες από τα πρώτα χρόνια της ΟΝΕ».

Στο ερώτημα του Σίριτς για την περιβόητη απόφαση του γερμανικού Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου, ο Μπόφινγκερ εκφράζει την απορία του για την απόφαση των δικαστών, καθώς διακυβεύει, όπως λέει, την πρωταρχική δέσμευση που έχει μια κεντρική τράπεζα για τη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών. «Τι θα γίνει αν η ΕΚΤ θελήσει να αυξήσει τα επιτόκια και έρθει το δικαστήριο της Ισπανίας και πει ότι αυτό δεν γίνεται, μας χαλάει τον τουρισμό; Με ποια κριτήρια μπορούμε σοβαρά να ζυγίσουμε όλες τις παραμέτρους; Μπορεί ένας πληθωριστικός ρυθμός μισής μονάδας να θεωρείται σημαντικότερος από ένα επιτόκιο καταθέσεων μιας μονάδας υψηλότερης; Και πώς θα υπολογίσει η ΕΚΤ την κατανομή των συνεπειών μεταξύ ιδιοκτητών ακινήτων, ενοικιαστών και καταθετών; Αν μου ζητούσατε να το κάνω, δεν θα ήξερα πώς».

Έτσι, ο Μπόφινγκερ θεωρεί πως η ΕΚΤ θα πρέπει να απαντήσει στο γερμανικό ΟΣΔ ότι «είναι αδύνατο να υπολογιστούν όλες αυτές οι παράμετροι».  Πάντως, παρακάτω, ο Ζιν φαίνεται να συμφωνεί με την άποψη ότι τόσο η Ιταλία όσο και η Ισπανία πρέπει να βοηθηθούν. Η προσέγγισή του θυμίζει τη γαλλογερμανική πρόταση για τη χρήση του προϋπολογισμού της ΕΕ, προκειμένου να διοχετευθούν χρήματα προς τις χώρες αυτές.

Σε κάθε περίπτωση, θεωρεί ότι είναι απαραίτητη αλλαγή των Συνθηκών της ΕΕ, αν επρόκειτο η Ένωση να εκδώσει κοινοτικό χρέος. Σε αυτό ο Μπόφινγκερ επισημαίνει ότι δεν θα χρειαζόταν, μια και θα επρόκειτο για εφάπαξ μέτρο, όμως «ίσως θα ήταν προοίμιο για την ομοσπονδιοποίηση. Θα έβλεπα θετικά κάτι τέτοιο». – «Και εγώ», απαντά ο Ζιν, πετώντας τη μπάλα στην εξέδρα: «Δεν μπορούμε να έχουμε μια πολιτική ένωση με ένα κοινοτικό ταμείο. Χρειάζεται ένα κέντρο εξουσίας […] Και το κεντρικό βήμα για την πολιτική ένωση θα ήταν η αμοιβαιοποίηση των στρατών, συμπεριλαμβανομένων και των πυρηνικών δυνάμεων της Γαλλίας. Αλλά αυτό δεν το θέλουν οι Γάλλοι».