Γιατί o πληθωρισμός-ακρίβεια θα συνεχιστεί

Τον Ιανουάριο του 2021, όλοι οι πολιτικοί διαβεβαιώνουν πως δεν υφίστανται πληθωριστικοί κίνδυνοι, τον Μάρτιο ισχυρίζονται πως πρόκειται για αποτέλεσμα επίδρασης βάσης, δηλαδή πιέσεων της προηγούμενης περιόδου και τον Ιούνιο επιμένουν πως πρόκειται για προσωρινό φαινόμενο. Όμως με την είσοδο στο 2022 εκτιμούν πως ο πληθωρισμός πρόκειται για κάτι μόνιμο, με πρώτο και καλύτερο τον πρόεδρο της Κεντρικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, Jerome Powell.

Παρά ταύτα οι αρμόδιοι φορείς στην ΕΕ επιμένουν ακόμα πως οι πληθωριστικές πιέσεις διατηρούν τον προσωρινό τους χαρακτήρα και δεν πρόκειται να δημιουργήσουν σημαντικά προβλήματα, αν και σε παγκόσμιο επίπεδο οι σχετικοί δείκτες κινούνται στα υψηλότερα επίπεδα από το 2008. Αν και οι τιμές του αργού πετρελαίου καταρρέουν στην αρχική φάση της πανδημίας, ανακάμπτουν λόγω της ζήτησης θεαματικά, για να διαμορφωθούν στα υψηλότερα επίπεδα της τελευταίας επταετίας.

Στις ΗΠΑ και παρά την αυτάρκειά τους σε ορυκτά καύσιμα, οι τιμές των καυσίμων παρουσιάζουν αύξηση κατά 38,5%, με αντίστοιχες αυξήσεις να εμφανίζονται στην Βρετανία και την ΕΕ. Ανάλογη και μάλιστα χειρότερη κατάσταση επικρατεί στην αγορά φυσικού αερίου, όπου στην Ευρώπη κατά την διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας τα αποθέματα μειώνονται κατά 57% στην διάρκεια της χειμερινής περιόδου.

Η κατάσταση αυτή οφείλει πολλά στο γεγονός ότι το φυσικό αέριο έχει εξαιρεθεί από τις ενεργειακές πηγές χαμηλών ρύπων, μετά και από τις δηλώσεις του Ευρωπαίου Επιτρόπου Μετάβασης στην Καθαρή Ενέργεια, Frans Timmermans, που ισχυρίζεται αφοριστικά πως το φυσικό αέριο δεν πρόκειται να αποτελέσει την γέφυρα για την ομαλή μετάβαση στην ενέργεια μηδενικών ρύπων. Οι εξελίξεις όμως αποδεικνύουν πως ο Timmermans και οι συνάδελφοί του γραφειοκράτες των Βρυξελλών εμφανίζονται πλέον τουλάχιστον ανόητοι και ανεγκέφαλοι.

Αδιαφορούν μάλιστα επιδεικτικά στο γεγονός ότι οι Ανανεώσιμες Πηγές λειτουργούν σε ετήσια βάση μόνον κατά το 20% του διαθέσιμου χρόνου και εξαρτώνται άμεσα από τις μη ελεγχόμενες από τον άνθρωπο καιρικές συνθήκες, με συνέπεια όταν παραμένουν αδρανείς, η μοναδική εγγύηση ασφαλείας να παρέχεται από το φυσικό αέριο. Ο παράγοντας αυτός όμως εξωθεί την Ασία σε μεγάλες αγορές, πιέζοντας ανοδικά τις τιμές και στερώντας από την Ευρώπη σημαντικό μέρος αναγκαίων προμηθειών για την ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας.

Ο πληθωρισμός θα παραμείνει

Όλοι οι μεγάλοι όμιλοι καταναλωτικών αγαθών αυξάνουν τις τιμές των προϊόντων τους, λόγω των ανατροπών που πλήττουν τις εφοδιαστικές αλυσίδες με κύριο ένοχο τα περιοριστικά μέτρα και τους εγκλεισμούς. Ο ίδιος ένοχος ακυρώνει τις εξόδους και τις διακοπές, με συνέπεια μεγάλο μέρος αυτών των προβλεπόμενων δαπανών, να διοχετευθεί στην οικιακή κατανάλωση.

Οι βιομηχανίες, σε περιοχές όπως η Ασία, πλήττονται δραματικά από τα μη φαρμακευτικά μέτρα κατά της πανδημίας, με συνέπεια να αγωνίζονται απεγνωσμένα να καλύψουν την ζήτηση, αλλά με μεγάλες επιβαρύνσεις στο κόστος. Οι τιμές στην ξυλεία αυξάνονται κατά 80% στην Βρετανία, όταν ήδη έχουν διπλασιασθεί στις ΗΠΑ, τα είδη διατροφής ανατιμώνται σε παγκόσμιο επίπεδο κατά 35%, ενώ τα αζωτούχα προϊόντα για την αγροτική παραγωγή διατίθενται σε υπερτριπλάσιες τιμές. Παράλληλα η αγορά απειλείται και από τις μεγάλες ελλείψεις σε ημιαγωγούς και ψηφιακά κυκλώματα, απαραίτητα για τους υπολογιστές, τα αυτοκίνητα και άλλες χρηστικές οικιακές συσκευές.

Οι μεγάλες ναυτιλιακές εταιρείες που μεταφέρουν αγαθά και εμπορεύματα σε ολόκληρο τον κόσμο, έχουν κυριολεκτικά καταπλακωθεί από το βάρος της απότομης αύξησης της ζήτησης, με συνέπεια η αύξηση των τιμών στις μεταφορές να πλήττει αδυσώπητα τον τομέα της λιανικής και να μετακινείται προς τους καταναλωτές. Λόγου χάρη ο ναύλος για το τυπικό εμπορευματοκιβώτιο των 40 ποδών, από την Ασία με προορισμό την Ευρώπη, ανέρχεται σε $17.000, όταν μόλις πριν από ένα δωδεκάμηνο τιμολογείται στα $1.500.

Οι αυξήσεις αυτές συνοδεύονται από αντίστοιχες στις αερομεταφορές, ενώ η έλλειψη επαγγελματιών οδηγών φορτηγών στην Ευρώπη, επιδεινώνει περισσότερο την κατάσταση. Αν και από τον Δεκέμβριο του 2021 αναδύονται οι πρώτες αποσυμφορήσεις στις διεθνείς μεταφορές. Θα απαιτηθούν αρκετοί μήνες για να αποκλιμακωθεί η δεινή κατάσταση που επικρατεί και ακόμα περισσότεροι για να ομαλοποιηθούν οι τιμές σε δραστικά χαμηλότερα επίπεδα.

Οι αυξήσεις των αμοιβών

Κατά την διάρκεια της πανδημίας εκατομμύρια εργαζόμενοι εγκαταλείπουν λόγω των αντίξοων συνθηκών την αγορά εργασίας ή προτιμούν να εργασθούν σε ασφαλέστερες θέσεις. Από τον Απρίλιο του 2020 περισσότερα από 4 εκατομμύρια άτομα παραιτούνται, προτιμώντας τις επιδοτήσεις της κυβέρνησης, ο μεγαλύτερος αριθμός που έχει ιστορικά καταγραφεί από το υπουργείο Εργασίας των ΗΠΑ. Οι συνέπειες αυτών των απροσδόκητων εξελίξεων πλήττουν κυρίως τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις μεταφορών, εστίασης και ψυχαγωγίας.

Μία τελευταία έρευνα του Δεκεμβρίου του 2021, πιστοποιεί πως σε 50 μεγάλες αλυσίδες λιανικής στις ΗΠΑ, το 94% αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στην αναπλήρωση των κενών θέσεων εργασίας. Οι δυσχέρειες αυτές υποχρεώνουν τις επιχειρήσεις να προχωρούν σε αυξήσεις μισθών ή να προσφέρουν εφάπαξ πρόσθετες αμοιβές προσλήψεων, όπως η Mc Donald’s ή η Amazon που κυμαίνονται από $200 έως $1.000. Όπως όμως καθίσταται προφανές, τις οποιεσδήποτε αυξήσεις αμοιβών πρόκειται να μετακυλήσουν οι επιχειρήσεις στους καταναλωτές, με διάφορες δικαιολογίες και κυρίως με την επίκληση της αδήριτης ανάγκης κάλυψης των κενών θέσεων εργασίας.

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα σε πολλά σημεία της υδρογείου συνεισφέρουν και αυτά σημαντικά στην αύξηση των πληθωριστικών πιέσεων. Ο παγκόσμιος ανεφοδιασμός της αγοράς σε καύσιμα πλήττεται από τους τυφώνες με πρόσφατα παραδείγματα τις επιπτώσεις τους στον κόλπο του Μεξικού όπου έχουν σημαντικές ζημίες στις υποδομές άντλησης. Ακόμα και ο ανεφοδιασμός της αγοράς σε μικροεπεξεργαστές ταλαιπωρείται από τις καταιγίδες που ταλαιπωρούν τις εγκαταστάσεις παραγωγής στην πολιτεία του Τέξας.

Εμπορικοί φραγμοί

Οι τιμές του καφέ σημειώνουν επίσης αλματώδη άνοδο μετά το πλήγμα που δέχεται ο μεγαλύτερος παραγωγός, η Βραζιλία, λόγω παρατεταμένης ξηρασίας και λειψυδρίας. Ταυτόχρονα σημειώνονται πολλά προβλήματα στα δίκτυα διανομής ενέργειας με συνέπεια μία πληθώρα παραγωγικών εγκαταστάσεων να διακόπτουν την λειτουργία τους, με αρνητικές συνέπειες στον ομαλό ανεφοδιασμό της αγοράς.

Άλλος παράγοντας είναι οι εμπορικοί φραγμοί. Με το κόστος των εισαγωγών να αυξάνεται χωρίς να διαφαίνεται κάποια ουσιαστική αποκλιμάκωση, ασκούνται πληθωριστικές πιέσεις στην κατανάλωση. Οι νέοι κανονισμοί μεταξύ Βρετανίας και ΕΕ, έχουν μειώσει κατά 25% τις βρετανικές εισαγωγές από την Ευρώπη, ενώ επανέρχονται οι μεγάλες χρεώσεις για πολλούς Βρετανούς που επισκέπτονται χώρες της γηραιάς ηπείρου.

Επιπλέον οι αμερικανικοί δασμοί σε πληθώρα εισαγόμενων αγαθών από την Κίνα έχουν μετακυλισθεί σχεδόν κατά 100% στους Αμερικανούς καταναλωτές, με μορφή νέων αυξημένων τιμών. Από το 2019, ο γνωστός κινεζικός όμιλος υψηλής τεχνολογίας Huawei, επισημαίνει πως οι αμερικανικές οικονομικές κυρώσεις εναντίον του, πλήττουν πέραν των μεγάλων πελατών του ανά τον κόσμο, κυρίως τις μεγάλες αμερικανικές αλυσίδες διανομής προϊόντων ψηφιακής τεχνολογίας.

Λήξη των μέτρων στήριξης

Σε ολόκληρο τον κόσμο οι κυβερνήσεις αποσύρουν η μία κατόπιν της άλλης τα μέτρα στήριξης προς τις πληττόμενες επιχειρήσεις λόγω των περιοδικών εγκλεισμών του πληθυσμού και των περιοριστικών μέτρων. Οι καταναλωτικές δαπάνες αυξάνονται σε παράλληλη τροχιά με τον δανεισμό των ιδιωτών, φαινόμενο που οδηγεί σε αυξήσεις φόρων που συνεισφέρουν στην αναγκαστική συμπίεση του κόστους διαβίωσης, χωρίς όμως να συνοδεύονται από πραγματικές αυξήσεις αμοιβών.

Σε πολλές αναπτυγμένες οικονομίες λαμβάνονται μέτρα προστασίας των εποχικά ή περιοδικά εργαζόμενων και αναπτύσσονται μηχανισμοί κοινής ωφέλειας για την προστασία των χαμηλόμισθων. Η πλειοψηφία όμως των οικονομολόγων εκτιμά πως οι συνθήκες αυτές συνεισφέρουν σημαντικά στις πληθωριστικές πιέσεις. Στο περιβάλλον αυτό αναδύονται οι γνωστές αντιπληθωριστικές αλχημείες των στατιστικών υπηρεσιών, με προεξέχουσα την αμερικανική.

Αν και στις ΗΠΑ το κόστος ενοικίασης ή αγοράς κατοικίας αυξάνεται σχεδόν κατά 20% το 2021, η αμερικανική Υπηρεσία Στατιστικών Δεδομένων καταγράφει μία αύξηση μόλις κατά 4,2%. Όμως οι εξαιρετικά έγκυροι οργανισμοί που παρακολουθούν την συγκεκριμένη αγορά όπως οι Zillow και Appartmentlist καταγράφουν αυξήσεις από το 13% στο 18% το 2021 και ο δείκτης Case-Shiller που παρακολουθεί τις τιμές των κατοικιών καταγράφει και αυτός αύξηση κατά 18%.

Ανάλογη τακτική υιοθετεί και η γειτονική Τουρκία, όπου ενώ οι τιμές αυξάνονται στα τέλη του 2021 από 30% έως και 50%, όπως επισημαίνει ο οικονομολόγος και αρθρογράφος Alaattin Aktaş στην οικονομική εφημερίδα Dünya, η στατιστική υπηρεσία επίσημα δίδει αυξήσεις από 6% έως 12%. Η αλχημεία στοιχειοθετείται από τις αυξήσεις στις τιμές των αυτοκινήτων που φθάνουν κατά μέσο όρο το 35%, οπότε η επιβάρυνση στον δείκτη πληθωρισμού διαμορφώνεται στο 2,52%, αλλά η τουρκική στατιστική υπηρεσία την περιορίζει αυθαίρετα στο 0,63%.