Γιατί ο πληθωρισμός αποσταθεροποιεί την Τουρκία

Η μοναδική βασική ισλαμική χώρα που εμφανίζεται σχεδόν απόλυτα ικανοποιημένη με την άνοδο των Ταλιμπάν είναι η Τουρκία, η οποία μετά τον κατακερματισμό της Al-Qaeda καταλαμβάνει την θέση του μεγάλου χορηγού των ακραίων σουνιτικών ισλαμικών οργανώσεων, σε συνεργασία με τον βασικό της σύμμαχο, το Κατάρ.

Όμως η δεινή χρηματοοικονομική κατάσταση της χώρας, υποχρεώνει τον Τούρκο πρόεδρο να κινείται σε επικίνδυνα σημεία μίας κυριολεκτικά διακεκαυμένης ζώνης πριν η χώρα του υποστεί την διαφαινόμενη χρηματοοικονομική της κατάρρευση και να προσδοκά σε έκτακτες χρηματοδοτήσεις.

Παρά την έντονη φημολογία και τις επίμονες διαρροές της τουρκικής κεντρικής τράπεζας για αποκλιμάκωση του πληθωρισμού στο 18,70% τον Αύγουστο έναντι του 18,95% του προηγούμενου μήνα, ο δείκτης διαμορφώνεται τελικά στο 19,25%, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται αρνητικά πραγματικά επιτόκια για πρώτη φορά κατά το 2021.

Πρόκειται για το υψηλότερο επίπεδο του δείκτη από τον Απρίλιο του 2019 και παράλληλα συνιστά και μία άσχημη διάψευση των προσδοκιών της αγοράς που επηρεασμένες από τις πρόσφατες αν και γενικόλογες ανακοινώσεις της κεντρικής τράπεζας, είχαν εκτιμήσει μία έστω και μικρή αποκλιμάκωση.

Πώς διαμορφώνεται το κόστος

Το κόστος για τα είδη διατροφής και τα μη αλκοολούχα ποτά αυξάνεται στο 29,0% τον Αύγουστο, έναντι 24,92% του Ιουλίου, η εστίαση και οι υπηρεσίες φιλοξενίας επίσης παρουσιάζουν διευρυμένο κόστος, στο 21,48% έναντι 20,63% του προηγούμενου μήνα, ενώ μικρή άνοδο εμφανίζει το κόστος στα είδη οικιακού εξοπλισμού, στο 22,91% έναντι 22,70%. Στον τομέα των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας η κατάσταση παραμένει στάσιμη στο 19,30% έναντι 19,31%, ενώ μείωση εμφανίζει το κόστος των μεταφορών, στο 21,76% έναντι 24,62% του Ιουλίου.

Σε μηνιαία βάση οι τιμές καταναλωτή αυξάνονται κατά 1,12%, όταν όλες οι εκτιμήσεις προβλέπουν μόλις 0,60%, προκαλώντας δυσάρεστες εκπλήξεις. Κατά τον γνωστό πλέον και μη εξαιρετέο Timothy Ash του Blue Bay Asset Management στο Λονδίνο, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θυμίζει Τούρκο παλαιστή που έχει ακινητοποιηθεί στο καναβάτσο, υπονοώντας την αδυναμία του να προσφύγει στις πολυπόθητες μειώσεις των επιτοκίων λόγω της συνεχούς ανόδου του πληθωρισμού.

Ένα πάντως φαινομενικά εντυπωσιακό γεγονός αφορά την άνοδο του ΑΕΠ κατά 27,10% στο δεύτερο τρίμηνο του 2021, σε σχέση με το ανάλογο του 2020, επίδοση που αποτελεί την δεύτερη καλύτερη στο κόσμο. Πάντως από τους πρώτους που παρατηρούν ορισμένα δυσάρεστα στοιχεία που συνοδεύουν την άνοδο, ο οικονομολόγος και αρθρογράφος Alaattin Aktaş, επισημαίνει πως το μέγεθος συγκρίνεται σε ετησιοποιημένη βάση με το ανάλογο του 2020, όταν η χώρα είχε πληγεί δραματικά από την επέλαση της πανδημίας.

Τα αρνητικά στοιχεία για την οικονομία

Στο άρθρο του στην γνωστή οικονομική εφημερίδα Dünya τονίζει πως κατά την διάρκεια των τριών τελευταίων ετών η Τουρκία παρουσιάζει μία μέση ετήσια αύξηση του ΑΕΠ κατά 7%-8% και την συσχετίζει με το χαμηλού κόστους εργατικό δυναμικό, μετά την είσοδο εκατομμυρίων προσφύγων στην χώρα. Μάλιστα η διαφορά σε σχέση με το 2019 φθάνει το 9,10%, ενώ σε σχέση με το 2018 φθάνει το 7,40%, μεγέθη που δεν συνεκτιμούν την υποτίμηση του τουρκικού εθνικού νομίσματος μίας δολαριοποιημένης χώρας, που υπερβαίνει το 30% έναντι του αμερικανικού δολαρίου από τις αρχές του 2020.

Ένα ιδιαίτερα αρνητικό στοιχείο πηγάζει από την διαφορά σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο που μόλις φθάνει το 0,90%, προκαλώντας προβληματισμούς, λόγω του ότι αναδυόμενες οικονονομίες με ανάλογους κινδύνους, αν και σε δραστικά μικρότερο βαθμό σε σχέση με την Τουρκία, λόγω του εξωτερικού τους χρέους και των διευρυνόμενων ελλειμμάτων εμφανίζουν άλλη εικόνα.

Η Ινδονησία εμφανίζει ετησιοποιημένη άνοδο του ΑΕΠ κατά 7,97%, η διαφορά σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο ανέρχεται σε 3.31%. Η Ινδία παρουσιάζει αντίστοιχα ετησιοποιημένη αύξηση της τάξης του 20,10% και διαφορά τριμήνου 2,10%, ενώ η αναπτυγμένη οικονομία της Ευρωζώνης έχει αντίστοιχες επιδόσεις της τάξης του 13,60% και ανά τρίμηνο 2,0%.

Παρά το εντυπωσιακό μέγεθος διεύρυνσης του ΑΕΠ, όπως σημειώνουν διεθνείς αναλυτές των αναδυόμενων αγορών, εάν συνεκτιμηθούν οι τρομερές συνθήκες του 2020 με την κατανάλωση να μειώνεται ραγδαία, τις περισσότερες επιχειρήσεις σε μερική ή ολική αδράνεια και τον τομέα παροχής υπηρεσιών σε συνθήκες παράλυσης, δεν αποτελεί έκπληξη. Όμως το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης οφείλεται κυρίως στο 20% των ανώτερων εισοδηματικά πολιτών, που λόγω της φοβίας του πληθωρισμού που δεν τιθασεύεται, προβαίνουν σε αγορές αγαθών μακράς διαρκείας και ακινήτων για να προστατευθούν.

Πώς επηρεάζει η δυσπιστία

Ο βασικός λόγος για την αναιμική άνοδο σε επίπεδο τριμήνου, όπως επισημαίνεται από Κέντρο Οικονομικών και Κοινωνικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Bahcesehir της Κωνσταντινούπολης, οφείλεται στην μικρή άνοδο της παραγωγικότητας, προδίδοντας αποτελμάτωση και ίσως εξασθένιση, που οφείλει άμεσα να αντιμετωπισθεί. Αυτό αποκαλύπτεται και από την εξέλιξη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ που από το 2013 συρρικνώνεται διαρκώς, από τα $12.500 στα $9.000, δηλαδή μία κάμψη της τάξης του 28%.

Η δυσπιστία των πολιτών στις χρηματοοικονομικές εξελίξεις ανακλάται στις αποταμιεύσεις τους, όπου έως τα τέλη Αυγούστου οι καταθέσεις σε συνάλλαγμα ανέρχονται σε $263 δισεκατομμύρια, συμπεριλαμβανομένων των $163 δισεκατομμυρίων των ιδιωτών, με συνέπεια να αντιπροσωπεύουν το 56% του συνόλου.

Μάλιστα οι ειδικοί αναλυτές προειδοποιούν πως μία μείωση των επιτοκίων της κεντρικής τράπεζας πρόκειται να πυροδοτήσει νέα φυγή από το εθνικό νόμισμα, με πιθανή διαμόρφωση των καταθέσεων σε συνάλλαγμα σε επίπεδα ανώτερα του 60% του συνόλου. Από την άλλη πλευρά ενώ το καθεστώς Ερντογάν κομπορρημονεί για την αύξηση του ΑΕΠ, τα στοιχεία από το μέτωπο της εργασίας στοιχειοθετούν συμμετοχή των μισθών κατά 33% στο ΑΕΠ, έναντι 37% της αντίστοιχης περιόδου του 2020, τροφοδοτώντας την λαϊκή δυσαρέσκεια.

Οι αστοχίες του Ερντογάν

Μία πάντως από τις τελευταίες αστοχίες του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εστιάζεται στην απόπειρά του να αποκρύψει από το κοινό την χρηματοδότηση της χώρας με $6,4 δισεκατομμύρια από το ΔΝΤ, που προέρχονται από το ειδικό έκτακτο ταμείο πανδημίας. Το ΔΝΤ έχει δημιουργήσει έναν ειδικό λογαριασμό, συνολικού ύψους $660 δισεκατομμυρίων με δικαιώματα ανάληψης από τα μέλη του, ώστε να αντιμετωπισθούν οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας, αν και το 58% προορίζεται για τις αναπτυγμένες οικονομίες, στις οποίες δεν ανήκει η Τουρκία.

Ο Τούρκος πρόεδρος φαινομενικά προσπαθεί να αποφύγει τις σφοδρές επικρίσεις για την προσφυγή του σε έναν οργανισμό, τον οποίο έχει κατηγορήσει με απίστευτη σφοδρότητα για την ανάμειξή του στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας του. Όμως ανησυχεί και για το γεγονός ότι η κίνησή του ίσως ερμηνευθεί από τον μέσο πολίτη πως εισάγει το ΔΝΤ χωρίς τυμπανοκρουσίες στις οικονομικές εξελίξεις της Τουρκίας.

Η ενίσχυση έρχεται να ενισχύσει τα συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής τράπεζας που κινούνται σε αρνητικά επίπεδα της τάξης των $47 δισεκατομμυρίων και αντισταθμίζονται μέσω της προσφυγής σε βραχυπρόθεσμα συμβόλαια ανταλλαγής συναλλαγματικού χρέους (FOREX SWAPS). Ένας άλλος ασύμμετρος κίνδυνος επικεντρώνεται στις τιμές των ειδών διατροφής, τομέας στον οποία η Τουρκία αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα και σε ορισμένες περιφέρειες επισιτιστική ανεπάρκεια.

Αύξηση τιμών με φόντο εκλογές

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (Food and Agriculture Organization-FAO), που εδρεύει στην Ρώμη, οι τιμές σε παγκόσμιο επίπεδο αυξάνονται στα υψηλότερα επίπεδα της τελευταίας δεκαετίας, με τον σχετικό δείκτη να κινείται στο 127,4 τον Αύγουστο, αυξημένος κατά 3,9 μονάδες έναντι του προηγούμενου μήνα (+3,1%) και κατά 31,5 μονάδες έναντι του Αυγούστου του 2020 (+32,9%).

Στο εσωτερικό της Τουρκίας κυριαρχούν οι συζητήσεις για την πιθανότητα πρόωρων εκλογών κατά το 2022, με τα στοιχεία για την αύξηση του ΑΕΠ να αποτελούν και ένα προπέτασμα καπνού για την παταγώδη αποτυχία του καθεστώτος Ερντογάν να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το τέρας του πληθωρισμού.

Με το κόμμα του Τούρκου προέδρου να υστερεί σταθερά στις δημοσκοπικές έρευνες, μία τελευταία ελπίδα εστιάζεται στις ανακοινώσεις για τα μεγέθη της ανάπτυξης με την προσδοκία να αντιστραφούν οι προθέσεις των ψηφοφόρων και να περιθωριοποιηθεί το γεγονός ότι η νέα έξαρση της πανδημίας στην χώρα ίσως εκτροχιάσει την πολυπόθητη ανάπτυξη.