Γιατί ο πληθωρισμός στην Ελλάδα είναι και πληθωρισμός επιχειρηματικού κέρδους

Αρκετά καθυστερημένα, θα έλεγα, η Τράπεζα της Ελλάδος αναγνωρίζει ότι ο πληθωρισμός της περιόδου 2021-2023 δεν οφείλεται μόνο στον εισαγόμενο πληθωρισμό, αλλά και στον πληθωρισμό κέρδους. Πιο συγκεκριμένα, οι αυξήσεις στις τιμές των εισροών (π.χ. υψηλές τιμές ενέργειας) αυξάνουν το κόστος παραγωγής για τις επιχειρήσεις, οι οποίες μπορούν είτε να απορροφήσουν το επιπλέον κόστος, μειώνοντας έτσι το περιθώριο κέρδους τους, είτε να το μετακυλήσουν στους καταναλωτές, δημιουργώντας, εφόσον οι συνθήκες στην αγορά το επιτρέπουν, παράλληλα και υψηλότερα περιθώρια κέρδους.

Το Διάγραμμα Α απεικονίζει την ιστορική εξέλιξη και των δύο δεικτών μέτρησης των περιθωρίων κέρδους στην περίπτωση της ελληνικής οικονομίας: του περιθωρίου κέρδους και του μοναδιαίου κέρδους*. Παρατηρείται ότι και οι δύο δείκτες παρουσίασαν έντονα ανοδική μεταβολή τα έτη 2021 και 2022, φθάνοντας τις ιστορικά υψηλότερες τιμές τους. Πιο συγκεκριμένα, ο συνδυασμός της αυξημένης κατανάλωσης που παρατηρήθηκε μετά την πανδημία COVID-19 και το υψηλό κόστος παραγωγής, ιδίως της ενέργειας και των εισαγόμενων ενδιάμεσων αγαθών, συνετέλεσαν σε ισχυρές αυξήσεις τιμών και συνεπώς σε αύξηση των περιθωρίων κέρδους.

Σε κλαδικό επίπεδο, όπως φαίνεται στον Πίνακα 1, τα περιθώρια κέρδους των ετών 2021 και 2022 εμφάνισαν υψηλούς ρυθμούς στον τομέα της βιομηχανίας αλλά και των υπηρεσιών. Στο βιομηχανικό τομέα, τα περιθώρια κέρδους ξεπέρασαν κάθε υψηλό των τελευταίων δεκαετιών. Αυτή η εξέλιξη θα μπορούσε να αποδοθεί στο υψηλό ενεργειακό κόστος, το οποίο όπως φαίνεται όχι μόνο μετακυλίστηκε στις τελικές τιμές αλλά και οι τελευταίες αυξήθηκαν πολύ παραπάνω, σε συνδυασμό με την αυξημένη ζήτηση που επικράτησε τη συγκεκριμένη περίοδο.

Όσον αφορά τον τομέα των υπηρεσιών, ο θετικός ρυθμός μεταβολής των περιθωρίων κέρδους τα έτη 2021 και 2022 μπορεί να θεωρηθεί ως αποτέλεσμα της ανάκαμψης της οικονομίας μετά το πρώτο κύμα της πανδημίας του COVID-19 και βεβαίως της παντελούς έλλειψης ελέγχων στην οικονομία.

Πληθωρισμός και ρυθμός μεταβολής περιθωρίων κέρδους

Αναφορικά με την εξέλιξη των ρυθμών μεταβολής περιθωρίων κέρδους στους τομείς της βιομηχανίας και των υπηρεσιών στη διάρκεια των πρώτων τριμήνων του 2023, παρατηρείται έντονα πτωτική τάση, η οποία μπορεί να αιτιολογηθεί κυρίως από τη μείωση της πλεονάζουσας ζήτησης που παρατηρήθηκε κατά την πανδημική κρίση, σε συνδυασμό με την πτώση των τιμών των εισροών που καθορίζουν τα κόστη παραγωγής (π.χ. μειωμένες τιμές ενέργειας) καθώς και με τη διατήρηση του ρυθμού μεταβολής του κόστους εργασίας σε θετικά επίπεδα. Πιο συγκεκριμένα, αρνητικός ρυθμός μεταβολής των περιθωρίων κέρδους εμφανίζεται στον τομέα της βιομηχανίας, ο οποίος φαίνεται να επηρεάστηκε περισσότερο από ό,τι ο τομέας των υπηρεσιών τα πρώτα τρία τρίμηνα του 2023 (-3,2% το α΄ τρίμηνο, -6,9% το β΄ τρίμηνο και -10,3% το γ΄ τρίμηνο).

Πτωτική τάση, αλλά ηπιότερη, παρουσίασαν τα περιθώρια κέρδους στον τομέα των υπηρεσιών την ίδια περίοδο συγκριτικά με τα έτη 2021 και 2022, με ρυθμούς μεταβολής 4,1%, -1,1% και 0,1% το α΄, β΄ και γ΄ τρίμηνο του 2023 αντίστοιχα, γεγονός το οποίο συνάδει με την εικόνα του συνόλου της ελληνικής οικονομίας.

Δύο παρατηρήσεις επί των αμέσως παραπάνω αναφερομένων στην Έκθεση: πρώτον, το ότι παρατηρείται μια μείωση των ρυθμών μεταβολής των περιθωρίων κερδών δεν αναιρεί επ’ ουδενί την ύπαρξη υψηλών περιθωρίων κέρδους τα οποία λειτούργησαν εις βάρος των καταναλωτών και δεύτερον η παρατηρούμενη μείωση δεν σημαίνει ό,τι το περιθώριο κέρδους επανέρχεται στην ιστορική του τάση.

 

---

 

*Όπως σημειώνεται στην Έκθεση (σ.131): τα δύο μέτρα που χρησιμοποιούνται ευρέως για την εκτίμηση των περιθωρίων κέρδους είναι ο δείκτης μοναδιαίων κερδών και o δείκτης περιθωρίων κέρδους. Ο δείκτης μοναδιαίων κερδών υπολογίζεται ως το ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασμα/μικτό εισόδημα ανά μονάδα του πραγματικού ΑΕΠ. Μια μεταβολή των μοναδιαίων κερδών υποδηλώνει τη συμβολή των κερδών σε μία μεταβολή του αποπληθωριστή του ΑΕΠ (Απ. ΑΕΠ).

Ο δείκτης περιθωρίων κέρδους υπολογίζεται ως ο λόγος του αποπληθωριστή της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας (ΑΠΑ) – σε βασικές τιμές – (Απ.ΑΠΑ) προς το μοναδιαίο κόστος εργασίας (ΜΚΕ). Το ΜΚΕ υπολογίζεται ως ο λόγος των αμοιβών ανά απασχολούμενο μισθωτό προς την παραγωγικότητα της εργασίας. Οποιαδήποτε μεταβολή του δείκτη περιθωρίων κέρδους αντανακλά το βαθμό κατά τον οποίο οι εγχώριες τιμές αυξάνονται ή μειώνονται σε σχέση με το κόστος εργασίας. Και οι δύο δείκτες χρησιμοποιούνται εναλλακτικά για τη μέτρηση της ίδιας έννοιας, δηλαδή των περιθωρίων κέρδους.