Γιατί ο Πούτιν ζήτησε να πληρώνεται με ρούβλια

Οι συντριπτικές κυρώσεις που επέβαλε η ΕΕ, ακολουθώντας τις ΗΠΑ, στη Ρωσία, μετά την εισβολή της τελευταίας στην Ουκρανία, ως γνωστό στοχεύουν στο γονάτισμα και στη διάλυση της ρωσικής οικονομίας. Η πτώση της αξίας του ρουβλιού και όλες οι συνέπειες που αυτή η υποτίμηση συνεπάγεται – πληθωρισμός, μείωση της αγοραστικής δύναμης των Ρώσων πολιτών, αύξηση του χρέους (δημοσίου και εταιρικού) σε ξένο νόμισμα, αύξηση των επιτοκίων, μείωση των επενδύσεων, αύξηση της ανεργίας, ύφεση στην οικονομία – αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους των κυρώσεων. Βεβαίως υπάρχουν και πληθώρα άλλων στόχων στους οποίους αποσκοπούν οι οικονομικές κυρώσεις.

Βρισκόμαστε δηλαδή στην κυριολεξία σε οικονομικό πόλεμο. Κάθε πλευρά χρησιμοποιεί όλα τα όπλα που έχει στη φαρέτρα της. Η Ρωσία προσπαθεί να ανταπεξέλθει στις δυσμενείς επιπτώσεις των οικονομικών κυρώσεων και ακόμη περισσότερο να τις ακυρώσει στο μέτρο των δυνατοτήτων της. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιεί όλα τα διαθέσιμα οικονομικά μέσα που διαθέτει. Είναι γνωστόν, ότι η οικονομική δύναμη της Ρωσίας έναντι των Ευρωπαίων είναι τα ενεργειακά αγαθά που εξάγει και κυρίως το φυσικό αέριο.

Το πρώτο αντίμετρο που έθεσε σε εφαρμογή η Ρωσία είναι η απαίτηση να καταβάλλεται το τίμημα των εξαγωγών του φυσικού αερίου, από τις 48 “εχθρικές χώρες” που συμμετέχουν στις οικονομικές κυρώσεις, στο εθνικό νόμισμα της Ρωσίας. Η ανακοίνωση της ρωσικής κυβέρνησης περιγράφει και το μηχανισμό μέσω του οποίου θα πραγματοποιηθεί η αλλαγή, επισημαίνοντας ότι δεν πρόκειται να υπάρξει καμία περαιτέρω επιβάρυνση από αυτές που προβλέπονται στα ισχύοντα συμβόλαια.

Απλά οι εταιρείες που αγοράζουν φυσικό αέριο θα ανοίξουν κάθε μια λογαριασμό (ονομάζεται λογαριασμός “Κ”) στην ρωσική τράπεζα Gazprom Bank (που έχει εξαιρεθεί από τον αποκλεισμό του SWIFT) σε ρούβλια. Εκεί θα καταθέτουν το αντίτιμο της αξίας του φυσικού αερίου σε δολάρια ή ευρώ ζητώντας τη μετατροπή τους σε ρούβλια.

Αφού γίνει η μετατροπή (με βάση ποια ισοτιμία;) σε ρούβλια από την Gazprom Bank σε συνεργασία με την Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας, θα πιστώνονται οι λογαριασμοί των ξένων εταιρειών και στη συνέχεια θα μεταφέρονται στο λογαριασμό της Gazprom που είναι ο πωλητής του φυσικού αερίου και η οποία θα συνεχίσει την προμήθεια. Αν δεν προσαρμοσθούν οι ξένες εταιρείες σε αυτό το αίτημα, η Ρωσία θα σταματήσει την προμήθεια.

Τι επιδιώκει ο Πούτιν

Πριν περάσουμε να εξετάσουμε ορισμένα ζητήματα, οικονομοτεχνικά και πολιτικά, θα πρέπει να πούμε ότι το πρώτο επιχείρημα των Δυτικών είναι ότι πρόκειται για ωμό εκβιασμό και για παραβίαση των υπογεγραμμένων συμβάσεων. Οι Ρώσοι απάντησαν προβάλλοντας το υπέρτατο εθνικό συμφέρον της χώρας. Δεν θα υπεισέλθω στην ανάλυση των επιχειρημάτων ηθικού περιεχομένου.

Θα μεταφέρω μόνο τα λόγια του Θουκυδίδη, «…ότι τα λόγια που στηρίζονται στο δίκαιο δε λείπουν ούτε από τον ένα ούτε από τον άλλο, πιστεύουν όμως πως όσοι διατηρούν την ελευθερία τους το χρωστούν στη δύναμή τους…». Επομένως ας αφήσουμε κατά μέρος τα ηθικοκανονιστικά επιχειρήματα περί δικαίου. Όλα θα κριθούν όχι με επιχειρήματα αλλά επί του οικονομικού πεδίου σε ένα διευρυμένο πλαίσιο κόστους-οφέλους, που θα ισχύσει επί μακρόν.

Τώρα, τι επιδιώκει η Ρωσία με αυτή την κίνηση: Να “στριμώξει” τους Ευρωπαίους εκεί που είναι σήμερα αδύναμοι, ώστε είτε εν τοις πράγμασι να δεχτούν περιορισμένη άρση των κυρώσεων ή μη επιβολής άλλων. Είναι γνωστή η εξάρτηση τους από το ρωσικό φυσικό αέριο. Η περιορισμένη άρση των κυρώσεων, πιθανότατα μη ομολογούμενη,  αφορά στη επαναχρησιμοποίηση του ρουβλίου και του ρόλου της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας στις διεθνείς συναλλαγές, παρότι αυτό είναι απαγορευμένο από τις κυρώσεις. Βαρύνοντα ρόλο εδώ θα έχουν οι ΗΠΑ, οι οποίες απειλούν να τιμωρήσουν οποιαδήποτε εταιρεία θα έχει συναλλαγές σε ρούβλια (η FED είναι ο τελικός διακανονιστής των πράξεων που πραγματοποιούνται σε δολάρια).

Επιπλέον η Ρωσία με την κίνηση αυτή προσπαθεί να σταθεροποιήσει την αξία του νομίσματός της, έστω και σε βραχυχρόνιο διάστημα μέχρι την κατάληξη του πολέμου. Είναι δύσκολο να δεχθούμε ότι η ισοτιμία ενός νομίσματος σε μεσοπρόθεσμο διάστημα θα είναι συνάρτηση της τεχνικής ζήτησης που δημιουργείται με το συγκεκριμένο τρόπο. Πιθανότατα η ισοτιμία του ρωσικού νομίσματος θα αυξηθεί έναντι των άλλων αποθεματικών νομισμάτων, κάτι που πιθανότατα θα ωφελήσει τις ξένες εταιρείες που προμηθεύονται φυσικό αέριο και πετρέλαιο.

Ρούβλια και γουάν

Ακόμη αποτελεί μια κίνηση η οποία εντάσσεται στη γενικότερη προσπάθεια που εκκινεί από την Κίνα για μια αποδολαριοποίηση της αγοράς ενέργειας κατ’ αρχάς, και σιγά-σιγά και των υπόλοιπων αγαθών. Ειδικά η Κίνα, συνεπικουρούμενη από χώρες που αισθάνονται τις επερχόμενες αλλαγές στην κατανομή ισχύος, προσπαθεί να καταστήσει το γουάν ένα νέο αποθεματικό νόμισμα και η απόφαση του προέδρου Μπάϊντεν να παγώσει τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Κεντρικής Τράπεζας Ρωσίας, παρέχει ένα ακόμη επιχείρημα προς αυτή την κατεύθυνση.

Η προσπάθεια διεθνοποίησης του γουάν, η οποία άρχισε με την είσοδο του κινέζικου νομίσματος στο καλάθι των νομισμάτων του ΔΝΤ που καθορίζουν την αξία των Ειδικών Τραβηχτικών Δικαιωμάτων (SDR’s), συνεχίζεται και με την προσπάθεια δημιουργίας ενός παράλληλου συστήματος διεξαγωγής διασυνοριακών συναλλαγών, αλλά κυρίως με το ψηφιακό γουάν το οποίο πλέον χρησιμοποιείται στην πράξη εντός της Κίνας, αλλά και στις συναλλαγές με ορισμένες χώρες.

Είμαστε ακόμη μακριά από την στιγμή που το γουάν θα αναλάβει ρόλο αποθεματικού νομίσματος στον πλανήτη, αλλά η ενέργεια του προέδρου Μπάϊντεν, έχω την εντύπωση πως δίνει μια μικρή ώθηση προς την αναζήτηση μιας νέας αρχιτεκτονικής του διεθνούς νομισματικού συστήματος, ειδικά από τις χώρες που αμφισβητούν ή και δεν δέχονται πλέον την ηγεμονία των ΗΠΑ στον πλανήτη.

Παράλληλα είναι μια κίνηση μεγάλης συμβολικής σημασίας για την τόνωση του εθνικού ρωσικού φρονήματος, δεδομένου ότι το εθνικό νόμισμα αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες στήριξης της εθνικής ταυτότητας. Η πολεμική αντιπαράθεση συνεχίζεται τόσο επί του πεδίου της Ουκρανίας, όσο και επί του αντίστοιχου της πολιτικής και της οικονομίας. Η μπάλα βρίσκεται τώρα στα χέρια των Ευρωπαίων προκειμένου να κάμουν τη δικιά τους κίνηση. Θα δούμε…