Γιατί οι χρηματιστές είναι θέσει βίαιοι

Ο Αριστοτέλης στα “Ηθικά Νικομάχεια“ κάνει διάκριση μεταξύ χρηματιστικής και οικονομίας, αντιδιαστέλλοντας τα δύο αυτά μεγέθη της ανθρώπινης κοινωνικής δραστηριότητας κατά έναν σοφά καταδεικτικό τρόπο. Στο προηγούμενο άρθρο αναφέρθηκα στην πολιτική. Στην οικονομία, λοιπόν, όχι μόνο για τον Αριστοτέλη, αλλά γενικά για τους αρχαίους Έλληνες της εποχής του, είναι η θέσπιση κανόνων, ο διακανονισμός, ο προγραμματισμός, η διευθέτηση θεμάτων που αφορούν τον οίκο, ιδιωτικό ή δημόσιο. Τα θέματα αυτά εκφράζονται με ποσοδείκτες, παραγωγής, κατανάλωσης, αναγκών, επάρκειας, στενότητας κλπ.

Οικονομία είναι, λοιπόν, η νόμισις του οίκου, η θέσπιση κανόνων για τον οίκο, για το πώς θα λειτουργεί ο οίκος. Όταν μιλάμε για οίκο αναφερόμαστε και στον ιδιωτικό αλλά και στον δημόσιο οίκο, στην πολιτεία δηλαδή. Ο Αισχύλος εκφράζει πολύ όμορφα την ευνόμηση του δημοσίου οίκου από τον δήμο των πολιτών στα χορικά της τραγωδίας “Ικέτιδες” (στ. 604 και 698-700): «Δήμου κρατούσα χείρ …Προμαθίς ευοικονομήτις αρχά, …». «Κραταιό  χέρι του δήμου….Προνοητική αρχή που διαχειρίζεσαι καλά την οικονομία…».

Αλλά και στη σύγχρονη εποχή η σωστή οικονομική πολιτική είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ευτυχία των πολιτών μιας χώρας. Μία λανθασμένη οικονομική πολιτική μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικά αποτελέσματα είτε πρόκειται για την πολιτεία και την κοινωνία είτε για την ιδιωτική ζωή και το νοικοκυριό. Υπάρχουν πολλές θεωρίες και εφαρμόζονται με μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό επιτυχίας, όσον αφορά το πώς θα γίνει η πιο σωστή και ορθολογική, η πιο αποτελεσματική “εύ-οικονόμηση” του οίκου, ιδιωτικού ή δημοσίου.

Σκοπός της οικονομίας, το “τέλος” της, όπως ονομάζει τον σκοπό ο Αριστοτέλης, είναι η ευημερία των πολιτών. (Θα αναφέρω εδώ ότι για τον Αριστοτέλη κάθε πράγμα έχει μέσα του το σκοπό του, το “τέλος” του για την εκπλήρωση του οποίου λειτουργεί, και αυτή η ιδιότητα του να έχεις μέσα σου τον σκοπό σου, το “τέλος” σου είναι η φιλοσοφική έννοια της “εντελέχειας”, της ενυπάρχουσας ολοκλήρωσης του σκοπού).

Η οικονομία επιτυγχάνοντας τα μεγέθη τα οικονομικά που ζητούνται και προτάσσονται μέσα στην πολιτεία, δηλαδή την κοινωνία οργανωμένη ως κράτος, ολοκληρώνεται εξασφαλίζοντας την ευημερία των πολιτών. Αυτό το αναλαμβάνουν και το επιτελούν οι πολιτικοί με ορθές πολιτικές αποφάσεις, αν βέβαια είναι σώφρονες πολιτικοί, μέσα στα πλαίσια της πολιτικής ως –κατά τον Αριστοτέλη– αρχιτεκτονικής δραστηριότητας, όπως προαναφέραμε στο πρώτο μέρος.

Να πούμε εδώ ότι σε ένα πολίτευμα που έχει εκτραπεί σε “παρέκβαση” με την έννοια που δώσαμε, είναι αυτονόητο ότι δεν θα υπάρξει ούτε καλή οικονομία ούτε φυσικά και ευημερία του συνόλου των πολιτών. Ο λόγος είναι πως αυτοί που κυβερνούν δεν θα είναι πλέον καλοί καγαθοί και θα δρουν για το δικό τους συμφέρον. Δεν πρέπει πάντως να παραβλέπουμε ότι και πολιτεύματα που δεν αποτελούν “παρεκβάσεις” πολλές φορές δεν επιτυγχάνουν στην οικονομική τους πολιτική.

Καταστροφική η χρηματιστική

Σε αντίθεση με την οικονομία, η χρηματιστική κατά τον Αριστοτέλη είναι κάτι το βλαβερό, κάτι το οποίο κάνει κακό. Ο χρηματιστής κατά τον Αριστοτέλη είναι κάποιος βίαιος. Έτσι τον ονομάζει: «ὁ δὲ χρηματιστὴς βίαιός τις ἐστίν, καὶ ὁ πλοῦτος δῆλον ὅτι οὐ τὸ ζητούμενον ἀγαθόν· χρήσιμον γὰρ καὶ ἄλλου χάριν…» [Ηθικά Νικομάχεια Ι 5 1095b14-96a10].

Ας δούμε για ποιόν λόγο η χρηματιστική είναι καταστροφική και γιατί ο χρηματιστής είναι βίαιος: Κατά τον Αριστοτέλη –κι ελπίζω να συμφωνείτε–«…ο χρηματιστής είναι ακόρεστος, θέλει πάντα να αυξάνει το κέρδος του και τα κεφάλαιά του θέλει πάντα να αυξάνει τον πλούτο του και αυτή η ιδιότητα, ότι δηλαδή δεν μπορεί ποτέ να ολοκληρωθεί κάποιος κύκλος, ότι δεν υπάρχει κορεσμός, ολοκλήρωση της εντελέχειας, αποτελεί το ελάττωμα που καθιστά την χρηματιστική μια καταστροφική λειτουργία και τον χρηματιστή βίαιο και καταστροφικό [Ηθικά Νικομάχεια Ι 9 1257b23-58a14].

Ο χρηματιστής δεν θα σταματήσει ποτέ να αυξάνει, να θέλει να αυξάνει τα χρηματικά ποσά που κατέχει σε τίτλους ή σε πολύτιμα μέταλλα ή σε πολύτιμους λίθους ή σε τεχνουργήματα και ιστορικά κειμήλια αξίας.

Ο χρηματιστής δεν είναι παραγωγός και γι’ αυτό εντάσσεται, ως παράσιτο στην οικονομία. Απλώς, κατέχει χρήμα και τίτλους και αποκτά κατέχοντας και άλλα χρήματα και άλλους τίτλους σε μία ατέρμονη διαδικασία. Είναι, λοιπόν, η απουσία “εντελέχειας”, το ακόρεστο, η ιδιότητά του να είναι ακόρεστος που τον κάνει καταστροφικό, και σαν καταστροφικός είναι βίαιος, αφού για να υπάρξει καταστροφή απαιτείται βία. Εύστοχος, λοιπόν, ο Αριστοτέλης στην ορολογία, που ευθέως και χωρίς περιστροφές χρησιμοποιεί, αλλά και στην κρίση του για τη λειτουργία της χρηματιστικής ως καταστροφικής δραστηριότητας για την κοινωνία.

Αναμασούσαν τον Αριστοτέλη

Αν ο Αριστοτέλης ήταν χριστιανός θα τον αποκαλούσα προφήτη. Δεν είναι όμως. Ευτυχώς, είναι Έλληνας και δεν έχει σχέση με τους χριστιανούς. Αν και οι χριστιανοί χρησιμοποίησαν και εκμεταλλεύτηκαν κατά κόρον σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα, και πριν, και μετά, το έργο του Αριστοτέλη για να επενδύσουν με κάποια ευλογοφάνεια την απλοϊκή θρησκεία που πήραν από τους Εβραίους.

Μάλιστα, έφτασαν στο σημείο να παραγνωρίζουν και να κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν πως με την υλιστική του άποψη θεωρούσε και εξέφραζε ρητά ότι η ψυχή πεθαίνει μαζί με το σώμα. Σε όλο τον Μεσαίωνα με τον σχολαστικισμό αναμασούσαν τον Αριστοτέλη και όχι τον Πλάτωνα που θα τους ταίριαζε καλύτερα μίας και πίστευε στην αθανασία της ψυχής. Πάντως ο Αριστοτέλης δεν φταίει σε τίποτα (sic).

Είναι εύλογο, συμφωνώντας με τον Αριστοτέλη, να δεχθούμε ότι είναι η πολιτική που ως “αρχιτεκτονική” δραστηριότητα θα πρέπει να δεσπόζει και να κυβερνά τις χώρες με τελικό σκοπό την ευημερία και την ευτυχία των πολιτών τους. Πρέπει να είναι η πολιτική των ορθών, των μη παρεκβατικών πολιτευμάτων που αναπτύξαμε στο προηγούμενο άρθρο και δη του πολιτεύματος της “πολιτείας”, όπως την ορίζει ο Αριστοτέλης.

Κυβερνήσεις άγονται και φέρονται

Όμως, ποια είναι η κατάσταση σήμερα; Σήμερα το μεγαλύτερο μέρος των κυβερνήσεων φέρεται και άγεται από χρηματοπιστωτικές, παγκόσμιες εταιρείες. Είναι αυτές που αποφασίζουν για το τι μέλλει γενέσθαι στον πλανήτη και οι πολιτικοί είναι όργανά τους, φερέφωνά τους, εκτελούν απλώς τις αποφάσεις τους. Πολλές φορές μάλιστα είναι άμεσα διορισμένοι απ’ αυτές.

Κατά συνέπεια και τα τρία είδη διακυβέρνησης είναι παρεκβατικά. Ακόμα και οι λεγόμενες αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες δεν είναι παρά ψευδεπίγραφες ολιγαρχίες. Ευτυχώς, ακόμα η κυριαρχία των χρηματιστών δεν είναι πλήρης και αυτό δίνει κάποια περιθώρια ελπίδας για την επιστροφή σε μία ορθολογική ανάπτυξη και πορεία προς το μέλλον.

Αν αυτό δεν γίνει, καραδοκεί ενδεχομένως ένας νέος Μεσαίωνας που θα επέλθει και με συνδυασμό της δράσης, της συμπαιγνίας των τριών ιουδαιογενών θρησκειών –του Ιουδαϊσμού, του Χριστιανισμού, και του Ισλάμ– και των αιρέσεών τους. Μάλιστα, η συγκρουσιακή δραστηριότητα των τελευταίων παρουσιάζεται όλο και πιο έντονη στις μέρες μας.