Γιατί παρά τους καύσωνες δεν ανεβαίνει η τιμή του αερίου

Η απουσία βαρυχειμωνιάς φέτος και γενικά η παρατεταμένη καλοκαιρία κατά την περίοδο Νοέμβριος 2022-Μάρτιος 2023, έδωσε την δυνατότητα στην Ευρώπη να γεμίσει τις δεξαμενές της σε επίπεδα πολύ πάνω από τον μέσο όρο. Πόσο γεμάτες είναι αυτή την περίοδο οι δεξαμενές; Τόσο πολύ που κάνουν επενδυτές και εμπόρους να αισθάνονται ασφαλείς έως τον επόμενο χειμώνα! Παρά τους καύσωνες που ζεματάνε την Ευρώπη, η τιμή του ευρωπαϊκού δείκτη φυσικού αερίου (TTF) παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, με μερικές εξαιρέσεις που θα αναλύσουμε παρακάτω.

Όπως βλέπετε στο παρακάτω σχεδιάγραμμα, τον τελευταίο μήνα παρά το ότι ξεκίνησαν οι καύσωνες, ο TTF κινείται πτωτικά γύρω από τα επίπεδα των 25-28ευρώ/MWh. Φυσικά η τιμή αυτή, δεν θεωρείται φθηνή διότι είναι πολύ πάνω από τα επίπεδα πριν το 2019, όταν ο δείκτης διαπραγματευόταν με μονοψήφιο αριθμό σε ευρώ.

Τα επίπεδα των 25€ ξεκίνησαν τον Μάιο 2021 όταν ήδη είχε αρχίσει η άνοδος στις τιμές του αερίου. Η ΕΕ έχει εκδώσει ήδη μια νόρμα για μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Και μάλιστα σε ποσοστό που ξεπερνά το 15% σε σχέση με πέρυσι. Βέβαια ήμασταν τυχεροί που ο περασμένος χειμώνας ήταν ασυνήθιστα ήπιος με αποτέλεσμα να φουλάρουν οι κύριες δεξαμενές στην Ευρώπη.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του AGSI (Aggregated Gas Storage Inventory) την Τρίτη 18 Ιουλίου 2023, οι αποθηκευτικοί χώροι στην ΕΕ ήταν γεμάτοι κατά 82,3%. Στις δεξαμενές υπάρχουν διαθέσιμες 929,2 τεραβατώρες (TWh) φυσικού αερίου. Ενώ από την αρχή της χρονιάς η ΕΕ έχει καταναλώσει συνολικά 3.776,4 TWh φυσικού αερίου. Πρωταθλητής αναδεικνύεται η Ισπανία με ποσοστό πλήρωσης των αποθηκών της κατά 98,4% και ακολουθούν η Κροατία (93,8%), το Βέλγιο (92,7%), η Τσεχία (88,3%), η Βουλγαρία (87,6%) όσο και η Πορτογαλία.

Αυτές οι χώρες όμως δεν διαθέτουν μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους! Η χώρα με την μεγαλύτερη αποθηκευτική ικανότητα είναι η Γερμανία, η οποία σήμερα διαθέτει 211TWh φυσικού αερίου στις δεξαμενές της (πληρότητα 84,6%). Η Ιταλία που διαθέτει τους δεύτερους σε μέγεθος αποθηκευτικούς χώρους, έχει αποθηκευμένες 166TWh αερίου (πληρότητα 85,2%) και η Ολλανδία 120TWh (πληρότητα 84,7%). Η Γαλλία 93TWh (πληρότητα 69,9%). Η Αυστρία 83TWh (πληρότητα 85,8%). Οι ποσότητες αυτές δημιουργούν αίσθημα ενεργειακής ασφάλειας, διότι είναι πολύ πάνω από το 60% που είναι το συνηθισμένο ποσοστό για την εποχή που διανύουμε.

Η Ουκρανία διαθέτει απίστευτα μεγάλες δυνατότητες αποθήκευσης. Λόγω του πολέμου, όμως, ίσα που καταφέρνει να έχει το ¼ των δεξαμενών της γεμάτο (23,1%) με 74TWh. Υπάρχουν και 11 κράτη της ΕΕ, που διαθέτουν σταθμούς αποθήκευσης Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG), ανάμεσά τους και η Ελλάδα. Συνολικά, η ΕΕ έχει σήμερα αποθηκευμένα 4.601.000 m3 LNG.

Οι αποθηκευτικοί χώροι στην Ευρώπη

Οι αποθηκευτικοί χώροι στην Ευρώπη είναι άναρχα διασκορπισμένοι και άνισα κατανεμημένοι, με αποτέλεσμα κάποιες χώρες να είναι εκτεθειμένες, ειδικά μετά την μείωση των εισαγωγών ρωσικού αερίου λόγω κυρώσεων. Για παράδειγμα, η Πολωνία ενώ παρουσιάζει πληρότητα 80,9% σε αέριο, το απόθεμά της δεν ξεπερνά τις 37 TWh, όταν σε ετήσια βάση καταναλώνει 232 Twh. Συνεπώς έχει ανάγκη αναπλήρωσης σε περιόδους έντασης της ζήτησης. Το ίδιο πρόβλημα αντιμετωπίζει και η Ισπανία. Σχεδόν οι μισές χώρες της ΕΕ, έχουν μικρούς αποθηκευτικούς χώρους σε σχέση με την ζήτηση σε αέριο.

Παράλληλα υπάρχουν αποθήκες που έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας. Πέντε βρίσκονται εντός της ΕΕ και έχουν αποσυνδεθεί από το σύστημα, ή βρίσκονται εκτός λειτουργίας. Αλλά και στη Βρετανία υπάρχει πρόβλημα. Έχουν κλείσει αποθηκευτικοί χώροι (π.χ. του Γιορκσάιρ) με αποτέλεσμα να έχει μικρές δυνατότητες αποθήκευσης, ενώ καταναλώνει 769 TWh ετησίως. Η Βρετανία έχει και μικρές αποθήκες και μικρό βαθμό πληρότητας (64%). Στόχος της ΕΕ είναι να φτάσουμε στον Δεκέμβριο με τις αποθήκες γεμάτες κατά 95%. Έτσι ώστε όταν ξεκινήσει η περίοδος της θέρμανσης και με τα πρώτα κρύα αυξηθεί κατακόρυφα η χρήση φυσικού αερίου, η ΕΕ να έχει επάρκεια.

Γιατί ανησυχεί όμως; Διότι στις Βρυξέλλες ξέρουν καλά ότι η κρίση δεν τελείωσε. Και είναι πολλές οι μεταβλητές που μπορούν να προκαλέσουν νέα έκρηξη της τιμής του αερίου. Τι ακριβώς φοβάται η ΕΕ; Φοβάται ότι η Ρωσία μπορεί να μηδενίσει ακόμα και τις μικρές ροές της. Η διαμάχη Naftogas και Gazprom (την έχουμε αναλύσει διεξοδικά σε άρθρο μου από το 2019 εδώ στο SLpress.gr μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την Ουκρανία.

Πέρυσι, η Ρωσία αύξησε τις εξαγωγές της προς την Ευρώπη σε LNG κατά 47% σε σχέση με το 2021, διότι μέχρι σήμερα δεν υπάρχει κύρωση στο ρωσικό LNG, σε αντίθεση με το αέριο των αγωγών και το πετρέλαιο. Και εδώ μπαίνει το ζήτημα των δύο αγωγών από Ρωσία σε Τουρκία (Bluestream και TurkishStream). Σύμφωνα με το συμβόλαιό της με την Gazprom, η Τουρκία χρησιμοποιεί το 50% για εσωτερική κατανάλωση και το υπόλοιπο το εξάγει με αγωγό προς Βαλκάνια.

Οι εξαγωγές LNG

Είναι γεγονός ότι μετά την εισβολή στην Ουκρανία και τις κυρώσεις, οι ΗΠΑ αύξησαν κατακόρυφα τις εξαγωγές τους σε LNG προς την Ευρώπη. Η αγορά του LNG έχει υποστεί σε σύντομο χρονικό διάστημα τεράστια μεταβολή, την οποία θα αναλύσουμε σε επόμενο άρθρο. Η ΕΕ αντικατέστησε μεγάλο τμήμα των απωλειών της από το ρωσικό αέριο, με αμερικανικό LNG. Παλιότερα, το 70% των εξαγωγών των ΗΠΑ σε LNG κατευθυνόταν προς τις ασιατικές αγορές. Αυτό άλλαξε.

Η Ευρώπη έχει καταστεί για τις ΗΠΑ αγορά premium. Το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών από τα επτά LNG terminals των ΗΠΑ κατευθύνονται πλέον στην Ευρώπη. Δικαίως λοιπόν η ΕΕ φοβάται ότι τον χειμώνα, οι Ασιάτες και ειδικά Κίνα και Ινδία θα αυξήσουν τις παραγγελίες τους στις ΗΠΑ με αποτέλεσμα μεγάλο τμήμα των φορτίων που φτάνουν στην ΕΕ να κατευθυνθούν προς Ασία. Ο ανταγωνισμός αυτός, εάν προκύψει, θα σπρώξει τις τιμές προς τα πάνω. Και σε συνδυασμό με αύξηση της παραγωγής των κινεζικών εργοστασίων το πρώτο τρίμηνο του 2024 ή και νωρίτερα, πιθανόν να αυξηθούν οι κινεζικές παραγγελίες LNG από τις ΗΠΑ.

Σε αντίθεση με την “πράσινη” ρητορική του Μπάϊντεν, οι ΗΠΑ έχουν αυξήσει τις επενδύσεις σε υποδομές LNG και θα τις αυξήσουν κι άλλο στα επόμενα πέντε χρόνια. Πέρυσι (ειδικά όταν το εργοστάσιο Freeport LNG ήταν κλειστό), οι ΗΠΑ είχαν δυνατότητα αποστολής 17-20 φορτίων ανά εβδομάδα. Η πλειοψηφία των πλοίων ξεφόρτωνε στην Ευρώπη. Με βάση τα πρόσφατα στοιχεία, οι ΗΠΑ ανέβασαν τις αποστολές σε επίπεδα 26-29 πλοία (LNG carriers) ανά εβδομάδα.

Με ειδικούς χειρισμούς οι ΗΠΑ κατάφεραν να κρατούν τον δικό τους δείκτη φυσικού αερίου (Natgas) κάτω από τα 3 $/Mmbtu (είχε φτάσει στα 10 $ πέρυσι). Για να παραμείνει εκεί, πρέπει να κυκλοφορεί στην εσωτερική αγορά των ΗΠΑ μια μεγάλη ποσότητα αερίου. Η παραγωγή, όμως, παραμένει σταθερή προς το παρόν, που σημαίνει ότι όταν αυξάνονται οι εξαγωγές φεύγουν μεγάλες ποσότητες από την εσωτερική αγορά, πράγμα που αυξάνει την τιμή του αμερικάνικου δείκτη. Ο κίνδυνος για ανατροφοδότηση ανατιμήσεων είναι λοιπόν μεγάλος.

Παράλληλα, χώρες του Κόλπου έχουν ξεκινήσει μεγάλα επενδυτικά σχέδια σε φυσικό αέριο. Οι Γάλλοι στο Ιράκ και οι Ρώσοι στο Ιράν σκοπεύουν να προβούν σε μεγάλες επενδύσεις. Στην Αφρική αναβιώνουν παγωμένα επενδυτικά σχέδια στο φυσικό αέριο, αλλά όλα αυτά θα αποδώσουν σε βάθος πενταετίας. Προς το παρόν, την αγορά αερίου κινεί είναι ο φόβος. Μπορεί να έχει υπερνικηθεί στην παρούσα φάση, διότι δεν τίθεται ζήτημα ενεργειακής επάρκειας εντός του καλοκαιριού, αλλά υπάρχει κάτι που μπορεί να αλλάξει την θετική εικόνα.

Κλασική περίπτωση “lose-lose”…

Δεδομένου ότι δεν συζητά κανένας για ειρήνη στην Ουκρανία, είναι πιθανό να προκύψει τρομοκρατική ενέργεια ή να λάθος σε κάποια “βαριά” υποδομή φυσικού αερίου, η οποία να πυροδοτήσει τον φόβο στις αγορές. Υπάρχει πάντοτε και η περίπτωση μιας άστοχης πολιτικής που να δυναμιτίσει το καλό κλίμα και να εκτοξεύσει τις τιμές. Κάτι ανάλογο συνέβη τον προηγούμενο μήνα. Τον Ιούνιο η τιμή του TTF είχε ξεκινήσει με πτώση (προς τα 20 €/MWh) και αρκετοί υποστήριζαν ότι θα πέσει ακόμα και στα 10€.

Μια δήλωση όμως ενός Ολλανδού άρκεσε να φέρει πανικό στις αγορές και να στείλει σε δύο μέρες την τιμή στα ύψη. Στις 15 Ιουνίου Ολλανδός αξιωματούχος είχε δηλώσει ότι «η χώρα σκοπεύει να κλείσει το μεγάλο κοίτασμα του Γκρόνιγκεν έως την 1η Οκτωβρίου φέτος». Η δήλωση πυροδότησε κύμα πανικού, με αποτέλεσμα να υπερδιπλασιαστεί η τιμή του TTF χωρίς να συντρέχει κανένας λόγος στον εσωτερικό πυρήνα της αγοράς.

Σύντομα θα προχωρήσουμε σε μια γενικότερη αξιολόγηση της νέας κατάστασης που έχει δημιουργηθεί στην παγκόσμια αγορά ενέργειας και τις νέες γεωπολιτικές δυνάμεις που αναπτύσσονται. Βρισκόμαστε σε ιστορική καμπή, την οποία οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν την έχουν σταθμίσει με όρους πραγματικής οικονομίας, αλλά ξεκάθαρα με όρους πολιτικής!

Ελπίζω λοιπόν να συνεχιστεί το καλό κλίμα, αλλά όποιος πιστεύει ότι η κρίση στο φυσικό αέριο και γενικότερα στην ενέργεια τελείωσε, ας το ξανασκεφτεί. Οι γεωπολιτικές συγκρούσεις και η ενεργειακή μετάβαση θα δημιουργούν ενεργειακές κρίσεις μέχρι το τέλος της δεκαετίας, άλλοτε μικρότερες κι άλλοτε μεγαλύτερες. Ο πόλεμος στην αγορά ενέργειας θα συνεχιστεί και στο τέλος όλοι θα είναι χαμένοι. Είναι κλασική περίπτωση “lose-lose”. Όλοι έχουν χάσει ήδη από κάτι. Νικητές σε αυτόν τον πόλεμο θα είναι αυτοί που θα χάσουν τα λιγότερα, δηλαδή όσοι θα επενδύσουν σε έργα υποδομής και σε ένα σώφρων ενεργειακό μείγμα, απαλλαγμένο από ενεργειακές “θρησκοληψίες” και από πιέσεις πάσης φύσεως λόμπι.