Η ρωσική επιρροή, ο Economist και η περίπτωση της Ινδίας

Στην τελευταία έκθεση της μονάδας ανάλυσης πληροφοριών (Intelligence Unit) του Economist επισημαίνεται με ανησυχία πως ο πόλεμος στην Ουκρανία ενισχύει την υποστήριξη προς την Ρωσία και παράλληλα διευρύνει την επιρροή της. Συνεκτιμώντας την αποτελεσματικότητα των κυρώσεων, τις ψηφοφορίες στον ΟΗΕ, τις εσωτερικές πολιτικές τάσεις και τις επίσημες δηλώσεις, σε συνδυασμό με οικονομικούς, πολιτικούς, αμυντικούς και ιστορικούς δεσμούς, οι αναλυτές καταλήγουν στο συμπέρασμα πως οι χώρες που συγκλίνουν προς την Ρωσία αυξάνονται από 25 σε 36.

Οι αναλυτές διαπιστώνουν πως οι οικονομικές και διπλωματικές προσπάθειες του Κρεμλίνου εντείνονται, επιτυγχάνοντας θετικά αποτελέσματα, ενώ οι δυτικές χώρες αποτυγχάνουν στην αντιμετώπιση της ενισχυόμενης ρωσικής επιρροής στον κόσμο. Η ουκρανική κρίση συνδυάζεται από τη Μόσχα με επιθέσεις φιλίας και συνεργασίας σε χώρες εντελώς ουδέτερες ή γεωπολιτικά ανέντακτες.

Αναμφισβήτητα η Κίνα παραμένει η πλέον σημαντική χώρα, αλλά κι άλλες αναπτυσσόμενες χώρες (Νότιος Αφρική, Μαλί και Μπουργκίνα Φάσο) προσχωρούν, με συνέπεια οι χώρες που πρόσκεινται στη Μόσχα να αποτελούν πληθυσμιακά το ένα τρίτο των κατοίκων του πλανήτη. Κατά την πρόσφατη συνάντηση Πούτιν-Σι ανακοινώθηκε με έμφαση η περαιτέρω σύσφιξη των διμερών οικονομικών δεσμών, σε μία περίοδο που η Κίνα αυξάνει την διείσδυσή της στην Κεντρική Ασία.

Τον Φεβρουάριο η Νότιος Αφρική οργάνωσε ναυτικές ασκήσεις με την συμμετοχή Κίνας και Ρωσίας, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις στην Δύση. Ο υπουργός Εξωτερικών Naledi Pandor, με δηλώσεις του, άφησε να εννοηθεί πως η μαζική αποστολή οπλισμού από την Δύση στην Ουκρανία, προκάλεσε μεταστροφή της στάσης της Νοτίου Αφρικής και ενίσχυση των οικονομικών σχέσεων της με την Μόσχα. Παράλληλα, χώρες που παραδοσιακά θεωρούνταν ενταγμένες στο στρατόπεδο της Δύσης (Κατάρ, Κολομβία και Τουρκία) στρέφονται προς την Ρωσία, προσδοκώντας να αποκομίσουν οικονομικά οφέλη και από τις δύο πλευρές.

Μόσχα και Πεκίνο εντείνουν τις προσπάθειές τους να στρατολογήσουν νέους συνοδοιπόρους από τον χώρο των “ουδετέρων”, γεγονός που ανακλάται στο ότι οι χώρες που καταδικάζουν τις επιχειρήσεις της Ρωσίας στην Ουκρανία μειώθηκαν από 131 σε 122. Οι χώρες που πρόσκεινται στη Δύση αποτελούν συνολικά το 36% του παγκόσμιου πληθυσμού και συμμετέχουν στις κυρώσεις, κατέχοντας σχεδόν το 68% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Όμως, εντείνεται η των πλουσίων χωρών από τις χώρες του άλλοτε Τρίτου Κόσμου.

Η ρωσική διπλωματική στρατηγική

Παρά τις μάλλον δυσμενείς εξελίξεις για τη Δύση, η κινεζική ειρηνευτική πρόταση κρίθηκε μη σοβαρή, αλλά καθίσταται προφανές πως η ρωσική ρητορική αποδίδει στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η Μόσχα αναμοχλεύει τα αντιαποικιοκρατικά αισθήματα και προωθεί την ιδέα πως οι κυρώσεις ευθύνονται για την πυροδότηση της παγκόσμιας διατροφικής και ενεργειακής ανασφάλειας, ειδικά σε αναδυόμενες οικονομίες.

Κατά την διευθύντρια του τμήματος παγκόσμιων προβλέψεων του Economist, Agathe Demarais, οι Ρώσοι επιδίδονται σε εκστρατεία παραπληροφόρησης, η οποία αποδίδει. Τονίζει πως οι αναπτυσσόμενες χώρες διακρίνουν μία υποκρισία στην καταδίκη της Ρωσίας από την Δύση, με δεδομένες τις στρατιωτικές επεμβάσεις των Αμερικανών. Η ίδια επισημαίνει πως πολλοί στις δυτικές χώρες δεν κατανοούν τη στάση του Τρίτου Κόσμου και υποτιμούν την επικοινωνιακή στρατηγική της Μόσχας. Κίνα και Ρωσία εντείνουν τις προσπάθειές τους να εμφανίζονται ως εναλλακτική λύση στον οικονομικό και αμυντικό τομέα, έναντι της Δύσης.

Η έκθεση του Economist προβληματίζεται με την τρομακτική άνοδο της ζήτησης ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου από Ινδία και Κίνα. Η Demarais επισημαίνει πως υπάρχει γενική απροθυμία στον Δυτικό Κόσμο να αναγνωρίσει πως κάποιοι άλλοι δεν υιοθετούν τον ίδιο τρόπο σκέψης. Οι ηγέτες της Δύσης ισχυρίζονται πως στέκονται στην “σωστή πλευρά της ιστορίας”, αλλά οφείλουν να εξηγήσουν τους λόγους για τους οποίους αυτός ο ισχυρισμός στηρίζεται ορθολογικά και δεν αποτελεί επικοινωνιακό σύνθημα. Προσθέτει ότι η αντιμετώπιση της ρωσικής επιρροής προϋποθέτει την αναγνώριση του προβλήματος από τη Δύση και την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των κυρώσεων.

Η Demarais εκτιμά πως υπάρχει σοβαρό έλλειμμα ενημέρωσης για τις κυρώσεις, ειδικά στο τι είδους επιπτώσεις έχουν και πως επιδρούν στην Ρωσία, με συνέπεια η Μόσχα να αξιοποιεί την κατάσταση προς όφελός της. Προσθέτει, μάλιστα, ότι δεν υπάρχει μαγικό τέχνασμα για να βελτιωθεί η κατάσταση, με συνέπεια η γενική εικόνα να εμφανίζεται μάλλον άσχημη για την Δύση.

Μία περιφερειακή σύγκρουση

Στην σύγχρονη στρατηγική συνηθίζεται η χρήση της αποκαλούμενης γραμμής κλιμάκωσης, που αποτελεί χρήσιμο όργανο για την κατανόηση των στρατηγικών εναλλακτικών ενεργειών του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας. Ο όρος εισήχθη την περίοδο της κρίσης της Κούβας από τον θεωρητικό και εξέχον στέλεχος της RAND, Herman Kahn, για να ταξινομεί τις εντάσεις των κρίσεων.

Ο Kahn δημιούργησε μία κλίμακα με 44 βαθμίδες και 6 σημεία μετάβασης, με αφετηρία μία πρόδηλη κρίση και τέρμα μία σπασμωδική ένοπλη σύρραξη σε παγκόσμιο επίπεδο. Επίσημα η Μόσχα προσδιορίζει τις συγκρούσεις με την έκφραση Ειδική Στρατιωτική Επιχείρηση, που ανταποκρίνεται στην Βαθμίδα 12 (Ευρείες Συμβατικές Ένοπλες Συγκρούσεις), χαμηλότερα από την 14 (Διακήρυξη Περιορισμένου Συμβατικού Πολέμου).

Η μεγαλύτερη πληθυσμιακά και ταχύτατα αναπτυσσόμενη χώρα, η Ινδία δεν μπορεί πλέον να θεωρηθεί ουδέτερη, αφού οι εισαγωγές αργού από την Ρωσία αυξήθηκαν κατά 22 φορές το 2022. Στην περίοδο 2020-2021 οι εισαγωγές ενέργειας από την Ρωσία ανέρχονταν σε $944 εκατ. ενώ από τον Απρίλιο 2022 έως τον Ιανουάριο 2023 αυξήθηκαν αυξηθούν εκθετικά στα $24.700 εκατ. Τον Ιανουάριο 2023 οι ινδικοί όμιλοι εισήγαγαν με ρυθμό 1.410.000 βαρελιών ανά ημέρα ρωσικό πετρέλαιο, ενώ τον Φεβρουάριο αυξήθηκε στα 1.620.000. Τα δεδομένα δημοσιοποιεί ο οίκος VORTEXA, διαχειριστής ιστοτόπου που παρακολουθεί για τα στελέχη της αγοράς ενέργειας τις ενεργειακές ροές στους θαλάσσιους διαδρόμους.

Ινδία και ρωσικό αργό πετρέλαιο

Στο πρόσφατο συνέδριο διαλόγου Raisina για την γεωπολιτική στο Νέο Δελχί, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Sergei Lavrov εισέπραξε ειρωνικά χαμόγελα, όταν υπαινίχθηκε πως η Ουκρανία ευθύνεται για την ρωσική επέμβαση, λόγω της επί σειράν ετών εξόντωσης των ρωσόφωνων πληθυσμών του Donbass. Όμως, χειροκροτήθηκε θερμά όταν κατήγγειλε την υποκρισία της Δύσης και την διπροσωπία των Αμερικανών στην περίπτωση του Αφγανιστάν, του Ιράκ και όπου αλλού είχαν πραγματοποιήσει ωμές στρατιωτικές επεμβάσεις. Παράλληλα επιχειρηματολόγησε κατά των κυρώσεων, υποστηρίζοντας πως προκαλούν ελλείψεις στα είδη διατροφής και ανατροπές στην λειτουργία των εφοδιαστικών αλυσίδων, πλήττοντας κυρίως τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Μερικές ημέρες μετά το συνέδριο, ο επικεφαλής της γιγαντιαίας ρωσικής ROSNEFT, Igor Sechin, που αντλεί το 40% του ρωσικού αργού, υπέγραψε με τον μεγαλύτερο ινδικό όμιλο διύλισης Indian Oil, συμφωνία που αυξάνει δραστικά τις εξαγωγές όλων των τύπων ρωσικού αργού στην Ινδία. Ο οίκος VORTEXA εκτιμά πως από τον Απρίλιο οι ρωσικές εξαγωγές προς την ινδική αγορά πρόκειται να κινηθούν σε επίπεδα ανώτερα των 2.000.000 βαρελιών ημερησίως.

Ο Sechin συναντήθηκε, επίσης, με αξιωματούχους της ινδικής κυβέρνησης και με τους επικεφαλής ινδικών ενεργειακών ομίλων σε διαπραγματεύσεις για όλο το φάσμα της ενέργειας, με τις συναλλαγές να διεξάγονται στα εθνικά νομίσματα, δηλαδή να αποδολλαριοποιούνται. Παρά τις προσπάθειες των Αμερικανών να σχηματίσουν μία συμμαχία για τον περιορισμό της κινεζικής επέκτασης με την συμμετοχή της Ινδίας, θέτοντας και το θέμα του ορίου των $60 ανά βαρέλι για το ρωσικό αργό πετρέλαιο η ινδική κυβέρνηση έχει δηλώσει πως δεν δεσμεύεται από τις δυτικές κυρώσεις.

Από ένας ασήμαντος αγοραστής ρωσικού αργού, η Ινδία έχει μετατραπεί μετά την εισβολή στην Ουκρανία, σε βασικό εισαγωγέα, φθάνοντας πλέον να απορροφά σχεδόν τα δύο τρίτα της ποσότητας ρωσικού πετρελαίου, που πριν ένα χρόνο κατέληγε στην Ευρώπη.