Και όμως δεν πρέπει να προσδοκούμε όλο και περισσότερους τουρίστες…

Συχνά στη σύγχρονη εποχή ακούμε τον όρο βιώσιμη ανάπτυξη. Ακούγεται πολύ ωραίο, αλλά τι σημαίνει; Σημαίνει επενδύσεις που δεν καταστρέφουν τη φύση, που αναδεικνύουν και αξιοποιούν το περιβάλλον και που δεν υπονομεύονται από τις συνέπειες που μπορεί να προκαλούν στον χώρο τους, αλλά και στις συγγενείς περιοχές. Σημαίνει ανάπτυξη σε κλάδους που έχουν μέλλον.

Τι κάναμε όλα αυτά τα χρόνια; Πως χειρίστηκαν το θέμα οι εναλλασσόμενες κυβερνήσεις; Ποιο σχέδιο είχαν και πως το υλοποίησαν; Ο άναρχος, χωρίς κανόνες, κατασκευαστικός τυφώνας, που δεν άφησε χώρους πρασίνου και αναπνοής στις πόλεις μας, επεκτάθηκε και στις ωραιότερες περιοχές πρασίνου και παραλιών. Έκτιζαν, έκτιζαν και δεν υπολόγιζαν τίποτα απολύτως. Οι βιολογικοί καθαρισμοί, υποδομές οδοποιίας, χώροι παρκαρίσματος, υπηρεσίες υγείας, κόστιζαν και ήταν υπόθεση της Πολιτείας που αγρόν αγόραζε.

Οι εργολάβοι, διασυνδεδεμένοι με το πολιτικό σύστημα, οικοδομούσαν τα πάντα για να μεγιστοποιήσουν το κέρδος τους. Πολλά δάση αποψιλώθηκαν, άλλα κάηκαν και αποχαρακτηρίστηκαν, ενώ οι ρυπάνσεις στις μαγευτικές παραλίες υπονόμευσαν τον φυσικό πλούτο και έπληξαν τη γοητεία της καθαρής θάλασσας. Οι εικόνες από την Μύκονο, την “ναυαρχίδα” του ελληνικού τουρισμού, αποδεικνύουν ότι αυθαιρεσία και η καταπάτηση είναι κοινός τόπος σε δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς.

Ξεσπιτώνονται δάσκαλοι

Τα φετινά στοιχεία φαίνεται να γκρεμίζουν το τουριστικό κύμα που προσδοκούσε η απερχόμενη κυβέρνηση (χαρακτηριστική η δήλωση του Νίκου Δένδια πως “δεν πάει καλά ο τουρισμός”) καθώς σημειώνεται πτώση των κρατήσεων σε δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς (όπου το κόστος διαμονής έχει εδώ και καιρό εκτιναχθεί στα ύψη). Όμως, η τουριστική πολιτική δεν πρέπει να περιορίζεται αποκλειστικά στο πως θα φιλοξενούμε αμέτρητα πλήθη τουριστών, που δημιουργούν το φαινόμενο που έχει ονομαστεί ως “υπερτουρισμός”.

Στην πραγματικότητα, υπάρχει ένα καίριο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί: Πόσους τουρίστες χωράει αυτός ο μικρός, ωραίος, ευλογημένος τόπος, για να συνεχίσει να είναι ωραίος και ευλογημένος και να αξιοποιεί την προίκα της φυσικής του ομορφιάς; Πόσους; Με επενδύσεις μόνο σε κλίνες, διότι έτσι νομίζουμε ότι επενδύουμε, ποιοι έχουν υπολογίσει τις συνέπειες από την οικιστική επιβάρυνση;

Και αν οι επιβαρύνσεις απειλούν τις φυσικές ισορροπίες;  Άραγε πόσους τουρίστες χωρούν τα ελληνικά νησιά προκειμένου να συνεχίζουν να φιλοξενούν γιατρούς και εκπαιδευτικούς; Και πάλι διαβάζουμε δυσάρεστες ειδήσεις για αναπληρωτές καθηγητές που μένουν χωρίς σπίτι σε γνωστούς τουριστικούς προορισμούς, καθώς οι ιδιοκτήτες των καταλυμάτων αποφασίζουν να τα νοικιάσουν σε τουρίστες.

Ποιο είναι, λοιπόν, το εναλλακτικό σχέδιο; Παρότι είναι τόσο απλό, εδώ σε αυτόν τον τόπο, μοιάζει ακόμα ως σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Δεν πρέπει να θέλουμε ολοένα και περισσότερους τουρίστες! Πρέπει να θέλουμε τουρίστες με αυξημένες οικονομικές δυνατότητες και –κατά το δυνατόν– τουρίστες που διαθέτουν κουλτούρα σεβασμού του περιβάλλοντος.

Το παράδειγμα της Κόστα Ρίκα

Ας πάμε να δούμε το παράδειγμα της μακρινής Κόστα Ρίκα, μιας χώρας της Κεντρικής Αμερικής, που βρέχεται από τον Ειρηνικό Ωκεανό στα δυτικά και την Καραϊβική Θάλασσα στα ανατολικά. Πρόκειται για μια χώρα με τροπικά δάση, ψηλά βουνά και πανέμορφες παραλίες. Και ενώ καλύπτει μόνο το 0,03% της επιφάνειας της Γης –με έκταση 51.100 τ.χλμ– η βιοποικιλότητά της αγγίζει το 5% του πλανήτη: 12.000 είδη φυτών, 1.239 είδη πεταλούδων, 838 είδη πτηνών, 440 είδη ερπετών και αμφιβίων και 232 είδη θηλαστικών.

Το 27% της επιφάνειάς της καλύπτεται από εθνικά πάρκα, που προστατεύονται και διατηρούνται, γεγονός που είναι αποτέλεσμα πολιτικών επιλογών των κυβερνήσεων. Οι ταξιδιώτες που την έχουν επισκεφτεί μιλούν για μια χώρα εκπληκτικής φυσικής ομορφιάς. Οι πολιτικοί της συνειδητοποίησαν νωρίς –πριν από περίπου 15 χρόνια– ότι με τις κατάλληλες πολιτικές μπορούν να συνδυάσουν την πράσινη με την οικονομική ανάπτυξη και τώρα η χώρα βρίσκεται σε τροχιά ανάπτυξης χάρη στον οικοτουρισμό.

Τη δεκαετία του ’90, η χώρα συνειδητοποίησε ότι το μέλλον της βρίσκεται στον πράσινο τουρισμό και στην προστασία του περιβάλλοντος. Άρχισε τότε να εφαρμόζει πολιτικές πράσινης ανάπτυξης. Οι αλλαγές ξεκίνησαν από το ίδιο το υπουργείο Περιβάλλοντος: πρόκειται για τη μοναδική χώρα στον κόσμο όπου το περιβάλλον, η ενέργεια, το νερό και τα ορυχεία βρίσκονται υπό την εποπτεία του υπουργού Περιβάλλοντος!

Όσον αφορά την ενέργεια, περίπου το 95% του ηλεκτρικού ρεύματος παράγεται από ανανεώσιμες πηγές! Το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας αυτής (περίπου το 82%) παράγεται από τα υδροηλεκτρικά φράγματα, και το υπόλοιπο από τον ήλιο, τον άνεμο και τη γεωθερμία. Το πρώτο κοίτασμα πετρελαίου ανακαλύφθηκε πριν από περίπου πέντε χρόνια. Τι έκανε η τότε κυβέρνηση; Απαγόρευσε την εξόρυξη!

Αντιδράσεις στην Ευρώπη 

Και δεν χρειάζεται να πάμε τόσο μακριά… Σε μια σειρά από ευρωπαϊκές πόλεις (Παρίσι, Μασσαλία, Βαρκελώνη) έχουν γίνει διαμαρτυρίες των κατοίκων για την υπερβολική αύξηση των τουριστών! Το επιχείρημα των διαμαρτυρομένων ήταν ότι οι πόλεις τους δεν έχουν τις αναγκαίες υποδομές να τους φιλοξενήσουν, με αποτέλεσμα να απειλείται η ισορροπία και η εξ’ αυτής γοητεία που προσελκύει τους επισκέπτες. Ταυτόχρονα, μία άλλη αιτία για τις διαμαρτυρίες υπήρξε και η ραγδαία ανάπτυξη του Airbnb, που κάνει απαγορευτικό το κόστος στέγασης.

Στην “Καθημερινή” διαβάσαμε πως η Κορσική εισήγαγε ποσόστωση στον αριθμό τουριστών που δέχεται για την προστασία του περιβάλλοντος της περιοχής. Στην δε Μασσαλία, μέχρι 400 άτομα ημερησίως μπορούν να επισκεφτούν το δημοφιλές Sugiton calanque, αφού έχουν κάνει προηγουμένως κράτηση μέχρι και τρεις μέρες νωρίτερα. Πως στην Ρώμη και την Βαρκελώνη έχουν τεθεί περιορισμοί στην ανάπτυξη του Airbnb, ενώ η εκ περιτροπής κυκλοφορία των οχημάτων (τα “μονά-ζυγά) εφαρμόζεται στην πανέμορφη ακτή Αμάλφι.

Οι κάτοικοι έχουν διαγνώσει έγκαιρα τους κινδύνους που αφορούν το μέλλον των πόλεων τους και την ποιότητα ζωής τους. Δεν θέλουν με κανένα τρόπο να μετατραπούν σε μία Ντίσνεϊλαντ! Εμείς τι θέλουμε; Ποιο η τουριστική πολιτική; Θα περιοριστούμε να προσδοκούμε να επιστρέψουν τα τουριστικά πλήθη του πρόσφατου παρελθόντος;