Και στον Κόλπο πουλάει πετρέλαιο η Ρωσία

Οι κυρώσεις των Αμερικανών και των Ευρωπαίων έχουν οδηγήσει σε μία δραματική αναδιάρθρωση των ρωσικών ενεργειακών ροών, με αγοραστές από την Μέση Ανατολή να συνωστίζονται για να προμηθευθούν χαμηλού κόστους καύσιμα από την Ρωσία. Ο μεγαλύτερος όγκος αποτελείται από πετρέλαιο καύσης, που αποτελεί κατάλοιπο διύλισης και συχνά αξιοποιείται στην παραγωγή ενέργειας, όπως και στην ναυτιλία.

Σύμφωνα με το γνωστό οικονομικό ειδησεογραφικό πρακτορείο Bloomberg, πετρέλαιο καύσης και άλλων τύπων καύσιμα που δεν εισάγονται πλέον από χώρες της δύσης, κατευθύνονται προς την Μέση Ανατολή. Οι αυξημένες ροές παρατηρούνται μετά την έναρξη των συγκρούσεων στην Ουκρανία και φθάνουν τον Ιούνιο τα 155.000 βαρέλια ανά ημέρα, έχοντας υπερτριπλασιασθεί από τα επίπεδα του Φεβρουαρίου, ενώ οι ανάλογες προς την Ευρώπη έχουν μειωθεί κατά 30%.

Τα δεδομένα προέχονται από τον οίκο Vortexa, διαχειριστή ενός επαγγελματικού ιστοτόπου που παρακολουθεί για τα στελέχη της αγοράς ενέργειας τις ενεργειακές ροές που ακολουθούν θαλάσσιους διαδρόμους, παρέχοντας πολύτιμα δεδομένα για τις κινήσεις φορτίων. Τα στοιχεία που δημοσιοποιεί ο οίκος αποκαλύπτουν πως ο κύριος όγκος των προϊόντων που καταφθάνουν στην Μέση Ανατολή αποτελείται από πετρέλαιο καύσης, πετρέλαιο κίνησης, βενζίνη, στον οποίο προστίθενται από την έναρξη του δευτέρου εξαμήνου, καύσιμα αεροσκαφών και κηροζίνη.

Περίπου το ένα τρίτο των εισαγωγών υγρών καυσίμων από την Ρωσία καταλήγει στον τερματικό σταθμό αποθήκευση της Fujairah στα Εμιράτα, με τις συνολικές ροές να κινούνται στα υψηλά επίπεδα του 2016, αν και εκτιμάται ότι θα αυξηθούν περαιτέρω, λόγω των κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας από του Αμερικανούς και τους συμμάχους τους. Τα δεδομένα του οίκου Vortexa πάντως πιστοποιούν πως με την έναρξη του δευτέρου εξαμήνου οι ροές προς την Μέση Ανατολή, με βασικό κόμβο τα Εμιράτα, αυξάνονται σε 220.000 βαρέλια ανά ημέρα.

Οι αγορές της Σαουδικής Αραβίας

Πέραν των Εμιράτων και των υπολοίπων χωρών του κόλπου, οι ρωσικοί όμιλοι σχεδόν διπλασιάζουν κατά την διάρκεια του δευτέρου τριμήνου του 2022, τις εξαγωγές καυσίμων προς την Σαουδική Αραβία, κυρίως λόγω του γεγονότος ότι οι Σαουδάραβες απελευθερώνουν περισσότερο αργό πετρέλαιο για εξαγωγές, αναλώνοντας χαμηλότερου κόστους ρωσικά καύσιμα για την παραγωγή ενέργειας. Τα δεδομένα του γνωστού οικονομικού τμήματος του ειδησεογραφικού πρακτορείου Reuters αποκαλύπτουν πως η Σαουδική Αραβία εισάγει στο διάστημα Απριλίου-Ιουνίου, 647.000 μετρικούς τόνους ρωσικών καυσίμων (4.626.000 βαρέλια) σε σχέση με τους 320.000 μετρικούς τόνους (2.288.000 βαρέλια), της αντίστοιχης περιόδου του 2021.

Η Σαουδική Αραβία παραμένει μία από τις λιγοστές χώρες που αξιοποιούν το αργό πετρέλαιο στην παραγωγή ενέργειας, αν και έχει λάβει μέτρα προς την αντικατάστασή του με φυσικό αέριο, μετατρέποντας επίσης κατάλληλα και τους σταθμούς παραγωγής ενέργειας και απελευθερώνοντας περισσότερο αργό πετρέλαιο για εξαγωγές. Οι προσφερόμενες εκπτώσεις των ρωσικών ομίλων λόγω των κυρώσεων, καθιστούν τα καύσιμα που εξάγουν ιδιαίτερα ελκυστικά, ειδικά κατά την θερινή περίοδο που πάντοτε παρατηρείται αυξημένη ζήτηση ενέργειας.

Η αυξανόμενη εξάρτηση της Μέσης Ανατολής από τα ρωσικά καύσιμα, προσθέτει νέα εμπόδια στις απόπειρες του Αμερικανού προέδρου να επιβάλλει ανώτατα όρια τιμών στις ρωσικές πωλήσεις ενέργειας. Ούτως ή άλλως οι Σαουδάραβες έχουν στενές σχέσεις συνεργασίας με την Μόσχα και δήλωσαν μάλιστα κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Joe Biden στην χώρα πως δεν επιθυμούν αποκλειστικές συνεργασίες και παραμένουν πρόθυμοι να συνεργασθούν με όλους για την προαγωγή των διεθνών εμπορικών συμφερόντων.

Επιπλέον το τμήμα ανάλυσης της αγοράς αγαθών της JP Morgan προειδοποιεί πως ενδεχόμενες περικοπές στην ρωσική παραγωγή, σε συνδυασμό με την απόπειρα επιβολής ορίων στις τιμές πώλησης ενέργειας της Ρωσίας, απειλούν με επικίνδυνη άνοδο τιμών στο αργό πετρέλαιο τύπου Brent και επιδείνωση της παγκόσμιας οικονομικής αναταραχής.

Ο σκόπελος των Ασφαλίσεων

Ο επικεφαλής των αναλυτών της Energy Aspects Ltd Koen Wessels, τονίζει πάντως, πως οι εξαγωγές θα μειωθούν σταδιακά λόγω των περιορισμών που επιβάλλονται στις ασφαλίσεις των ρωσικών φορτίων, αν και ήδη οι μεγάλοι ρωσικοί οργανισμοί αντασφαλίσεων οργανώνονται με στόχο να καλύψουν τα κενά που πρόκειται να δημιουργηθούν στην ασφαλιστική αγορά.

Ο Wessels προφανώς εκτιμά πως το μέτρο που εστιάζεται στην απαγόρευση για τις ευρωπαϊκές εταιρείες να ασφαλίζουν και να χρηματοδοτούν μεταφορές φορτίων αργού πετρελαίου από την Ρωσία σε τρίτες χώρες, με περίοδο χάριτος ένα εξάμηνο, θα έχει μακροπρόθεσμες οδυνηρές συνέπειες για το ολικό κόστος του αργού πετρελαίου. Με το συγκεκριμένο μέτρο πρόκειται να ευθυγραμμισθεί και η Βρετανία, η οποία αποτελεί την έδρα του 95% των ασφαλιστικών εταιρειών που καλύπτουν την διεθνή διακίνηση φορτίων στην αγορά ενέργειας.

Όμως η Ρωσία ήδη κινείται για να παρακάμψει το πρόβλημα και ο γιγαντιαίος κρατικός αντασφαλιστικός κολοσσός RNRC οργανώνεται για να καλύψει το κενό των ασφαλιστικών εταιρειών της Ευρώπης, παρέχοντας ασφάλεια έναντι τρίτων, καλύψεις σε περιπτώσεις πρόκλησης περιβαλλοντολογικών ατυχημάτων και ασυλία indemnity (P&I) clubs.

Εάν η δραστηριοποίησή του αποδειχθεί βιώσιμη, τότε ένα μεγάλο τμήμα ασφαλιστικής δραστηριότητας των ομίλων της ΕΕ και της Βρετανίας θα μετακυλισθεί προς την Ρωσία και μάλιστα θα συμπεριλάβει και τις ασφαλίσεις άλλων φορτίων, πέραν του αργού πετρελαίου και του υγροποιημένου φυσικού αερίου. Η Μόσχα ίσως υιοθετήσει και το πρότυπο του Ιράν όπου σχηματίζονται αντασφαλιστικές κοινοπραξίες με την εγγύηση του δημοσίου, όμιλοι εταιρειών που παρέχουν ασφαλιστικές καλύψεις και P&I clubs, που καλύπτουν κάθε ασφαλιστική ανάγκη.

Η τακτική των ρωσικών ομίλων

Τα επιτελεία των ρωσικών ομίλων αξιοποιούν το γεγονός ότι το χρηματοοικονομικό σημείο ισορροπίας τιμών (Fiscal Breakeven Oil Price-FBOP) της Ρωσίας για να ισοσκελίζει τον προϋπολογισμό της φθάνει να μειώνεται το 2022 στα 69 δολάρια ανά βαρέλι, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Η Σαουδική Αραβία, ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής των Ρώσων στον τομέα της ενέργειας, από την στιγμή που το χρηματοοικονομικό σημείο ισορροπίας τιμών (Fiscal Breakeven Oil Price-FBOP) για να ισοσκελίζει τον προϋπολογισμό της φθάνει τα 84 δολάρια ανά βαρέλι (μειώνεται το 2022 στα 79 δολάρια ανά βαρέλι), όπως και οι χώρες της Μέσης Ανατολής, αναγκάζονται να στρέφονται προς τα χαμηλότερου κόστους ρωσικά καύσιμα.

Ο τομέας των πετροχημικών αποφέρει 15 έως 16 φορές περισσότερα έσοδα ανά τόνο προϊόντων σε σύγκριση με την ανάλογη ποσότητα αργού πετρελαίου και για τους επενδυτές με βάση τα τρέχοντα συμβόλαια της αγοράς οι αποδόσεις φθάνουν το 30%-35%, έναντι 12%-15% του τομέα διύλισης, με τις εταιρείες πετροχημικών να διανέμουν κατά κανόνα μεγάλα μερίσματα στους μετόχους τους. Οι κινήσεις των Ρώσων στην Μέση Ανατολή στοιχειοθετούν ότι σκοπεύουν να εκμεταλλευθούν αυτές τις διαφορές, ώστε να αντισταθμίσουν τις απώλειες από την διακοπή πωλήσεων αργού πετρελαίου στην Ευρώπη.

Επιπλέον οι σχέσεις τους με την περιοχή συσφίγγονται και επιταχύνεται κατά μία έννοια το γεωπολιτικό όραμα του ομίλου Rosneft, που σε ανύποπτο χρόνο, το φθινόπωρο του 2017, είχε παρουσιάσει στους επενδυτές το σχέδιο συσπείρωσης όλων των παραγωγών ενέργειας, από τον Αρκτικό Ωκεανό και την Κασπία, έως την Μέση Ανατολή, ώστε να συντονίζονται οι πωλήσεις προς τους καταναλωτές σε Ανατολή και Δύση.

Η βαλκανιοποίηση της αγοράς ενέργειας

Ο κόσμος που αναμένεται να προκύψει μετά την αναδιάρθρωση των ενεργειακών ροών θα επιβαρυνθεί με μία περισσότερο εύθραυστη και κατακερματισμένη εφοδιαστική αλυσίδα και θα υποφέρει από φαινόμενα οξείας πόλωσης, δεδομένα που αναπόφευκτα θα καταργήσουν το καθεστώς της ελεύθερης αγοράς στην ενέργεια. Η Ευρώπη, που αποφάσισε προ τεσσάρων δεκαετιών να εγκαταλείψει την Μέση Ανατολή και να στραφεί προς την Ρωσία για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της, επιστρέφει ουσιαστικά στο σημείο μηδέν.

Αναμφίβολα ο δυτικός κόσμος θα ανακαλύψει πως απομονώνεται στις ενεργειακές ροές, από την στιγμή που θα έχει απωλέσει τον βασικό προμηθευτή του και αναγκαστικά θα αποκτήσει μεγάλες εξαρτήσεις με την Μέση Ανατολή, που όμως συνεργάζεται πλέον στενά με τον πρώην προμηθευτή του και οπωσδήποτε θα κινηθεί από θέση ισχύος. Η Ασία και ειδικά η Ινδία και η Κίνα πρόκειται να αποκομίσουν μεγάλα χρηματοοικονομικά οφέλη από την στιγμή που εντάσσουν την Ρωσία στην σφαίρα επιρροής τους, με την ιδιότητα ενός προμηθευτή χαμηλότερου κόστους αγαθών.

Όμως η μεταβολή αυτή θα αυξήσει τις δυνατότητες ανταγωνισμού τους στο τομέα των βιομηχανικών προϊόντων και της υψηλής τεχνολογίας με την δύση, που αποτελεί ταυτόχρονα και την μεγαλύτερη αγορά τους, δημιουργώντας και την ανάγκη αναζήτηση νέων εφοδιαστικών αλυσίδων, μάλλον πλησιέστερα προς τις επικράτειές τους. Πρόκειται για μία πορεία του διεθνούς εμπορίου προς την βαλκανιοποίησή του, που από την μία πλευρά θα αναζητά τρόπους να ισχυροποιήσει τις εφοδιαστικές του αλυσίδες, ώστε να αποκτήσουν μεγαλύτερες αντοχές σε γεωπολιτικούς κινδύνους και ανακατατάξεις, όταν αναδύονται συγκρούσεις και φαινόμενα πόλωσης σε διεθνές επίπεδο. Από την άλλη όμως το κόστος θα αυξάνεται επηρεάζοντας αρνητικά την αποτελεσματικότητα των εφοδιαστικών αλυσίδων.

Στο περιβάλλον αυτό προδικάζεται η αναβάθμιση της Μέσης Ανατολής, που πρόκειται να αναδυθεί με την ιδιότητα του μοναδικού μεγάλων όγκων προμηθευτή αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου προς την Δύση και την Ανατολή, αποτελώντας την τελευταία περιοχή που διατηρεί την ευελιξία των καλών εποχών της παγκοσμιοποίησης. Στο ερώτημα του τι δυνατότητες διαθέτει η Ευρώπη για να αποτρέψει μία μονοπωλιακή εξέλιξη αυτής της μορφής, δυστυχώς δεν υπάρχει απάντηση και τα χρονικά περιθώρια περιορίζονται ασφυκτικά, από την στιγμή που το 2023 πρόκειται να διακοπούν οι εισαγωγές ρωσικού αργού πετρελαίου.