Μάνα εξ ουρανού η πανδημία για την κυβέρνηση Μητσοτάκη

Θα αναφερθώ σε ένα ερώτημα, που είναι σημαντικό και μέχρι τώρα δεν έχει τεθεί. Το ερώτημα είναι απλό: η πανδημία βοήθησε πολιτικά την κυβέρνηση τουλάχιστον μέχρι σήμερα ή όχι; Έχω την πεποίθηση ότι η πανδημία, ως ένα εξωτερικό σοκ που έπληξε το σύνολο των χωρών του πλανήτη, λειτούργησε σαν ένα πέπλο που έκρυψε από τα μάτια των Ελλήνων πληθώρα κυβερνητικών πολιτικών επιλογών, οι οποίες νομοθετήθηκαν και τέθηκαν σε εφαρμογή.

Το σύνολο των μεταρρυθμίσεων, στις οποίες έχει προχωρήσει η κυβέρνηση Μητσοτάκη, διέπονται από μια και μόνη σταθερά: ιδιωτικοποίηση χωρίς δεύτερη σκέψη και δίχως κανένα ενδοιασμό για την αποτελεσματική λειτουργία υπέρ του κοινωνικού συνόλου και όχι των ιδιωτικών συμφερόντων. Η διάλυση του με την ευρεία έννοια ονομαζόμενου δημόσιου νοικοκυριού, το οποίο σαφέστατα παρουσίαζε προβλήματα από τον τρόπο που λειτουργούσε, άρχισε με την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, στις αρχές της δεκαετίας του 1990.

Στην πορεία συνεχίστηκε ανελλιπώς από όλες τις μετέπειτα κυβερνήσεις. Βέβαια με επιμέρους διαφοροποιήσεις ως προς τον τρόπο, αλλά και την επέκταση των ιδιωτικοποιήσεων. Η λογική αυτή αποτελεί για τη σημερινή κυβέρνηση όχι μόνο ιδεολογικό στόχο, αλλά κυριολεκτικά raison d’ etre της εσώτερης ύπαρξής της. Η κυβέρνηση χρησιμοποιεί μια ιδεολογική τανάλια την οποία σφίγγει όλο και πιο δυνατά. Μάχεται πρωτίστως στο επίπεδο των ιδεών.

Ιδεολογία, η κινητήριος δύναμη

Όσο κι αν εξυπηρετεί συμφέροντα το πρωταρχικό που καθοδηγεί τις πράξεις της είναι η ιδεολογία της ελεύθερης αγοράς και του ελεύθερου εμπορίου. Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι υπάρχουν και φονταμενταλιστές της ελεύθερης αγοράς. Εκτός από τις ιδιωτικοποιήσεις επιχειρήσεων του παραγωγικού τομέα, και οι υπόλοιπες μεταρρυθμίσεις, που αφορούν σε παιδεία, υγεία, κοινωνική ασφάλιση, δηλαδή στον πυρήνα των προσφερόμενων υπηρεσιών του κοινωνικού τομέα, διέπονται από την ίδια λογική.

Για να μπορέσουμε να αποτιμήσουμε την επίδρασή όλων αυτών των μεταρρυθμίσεων πρέπει να περάσει ένα λελογισμένο χρονικό διάστημα, ώστε η αποτίμηση να γίνει πάνω σε μια στέρεη εμπειρική βάση. Μπορούμε να πιθανολογήσουμε για τα αποτελέσματα με βάση θεωρητικά προτάγματα και εμπειρίες άλλων χωρών που προηγήθηκαν στην εφαρμογή τέτοιου είδους μεταρρυθμίσεων.

Πάντοτε, όμως, με την επιφύλαξη των ιδιαιτεροτήτων και των ιδιομορφιών κάθε χώρας. Εκείνο που μετά βεβαιότητας μπορούμε να υποστηρίξουμε είναι ότι η Ελλάδα επιχειρεί να εφαρμόσει ένα είδος μεταρρυθμίσεων που αχνά φαίνονται να έχουν κάνει τον κύκλο τους και σιγά σιγά να εγκαταλείπονται από τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ. Την περίοδο της πανδημίας η ελληνική οικονομία είναι “εκτός κανονικότητας”, κάτι που καθιστά σχεδόν αδύνατες τις ασφαλείς εκτιμήσεις για την αξιολόγηση της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής αλλά και των επιδράσεων που έχουν οι μεταρρυθμίσεις.

Ο ρόλος του Ταμείου Ανάκαμψης

Αναφέρω χαρακτηριστικά τις τεράστιες δημόσιες δαπάνες (το οικονομικό επιτελείο τις υπολογίζει σε 40 δισ. ευρώ) οι οποίες συνέβαλαν στη διατήρηση της μεγεθυντικής διαδικασίας το 2021 και στη διατήρηση της ύφεσης στο -9% το 2020. Πρόκειται προφανώς για μέτρα οικονομικής πολιτικής έκτακτα και προσωρινού χαρακτήρα, κατά παράβαση των ιδεολογικών αρχών της κυβέρνησης, αλλά σύμφωνα με τα μέτρα που άσκησαν συνολικά οι ευρωπαϊκές χώρες υπό την καθοδήγηση της ΕΕ. Η κυβέρνηση έκανε την ανάγκη, φιλοτιμία.

Επίσης η Ελλάδα εντάχθηκε στο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων (PEPP) της ΕΚΤ (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) λόγω πανδημίας, παρότι δεν διαθέτει την απαραίτητη επενδυτική βαθμίδα, ωφελούμενη τα μέγιστα από την επεκτατική νομισματική πολιτική της ΕΚΤ. Λόγω της πανδημίας η κυβέρνηση “εντάχθηκε” σε ένα πολύ ευνοϊκό περιβάλλον διευκολυντικής νομισματικής πολιτικής. Το πρόγραμμα αυτό λήγει τον Μάρτιο του 2022, ενώ η επίτευξη της απαραίτητης επενδυτικής βαθμίδας, υπό προϋποθέσεις, προσδοκάται μετά από δύο έτη. Η βοήθεια για το χαμηλό κόστος δανεισμού του ελληνικού δημοσίου οφείλεται στην παρέμβαση της ΕΚΤ: το ποσόν των ομολόγων που αγόρασε η ΕΚΤ αντιστοιχεί στο ανάλογο ποσό που εξέδωσε η ελληνική κυβέρνηση.

Ακόμη ένα τρίτο σημείο. Σύμφωνα με το προσχέδιο του προϋπολογισμού 2022, η μεγέθυνση του ΑΕΠ στηρίζεται κατά κύριο λόγο στις επενδύσεις. Η αύξηση του ακαθάριστου σχηματισμού παγίου κεφαλαίου προβλέπεται στο 23,4%. Η αύξηση ουσιαστικά στηρίζεται στα 4,5 δισ. που υπολογίζει η κυβέρνηση να εισρεύσουν από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η αύξηση κατά 23,4% αντιστοιχεί σχεδόν επακριβώς σε 4,5 δισ. ευρώ. Επομένως πάλι στην ύπαρξη της πανδημίας οφείλεται η υπολογιζόμενη αύξηση. Δεν γνωρίζω αν δεν υπήρχε η πανδημία και οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης ποια θα ήταν η αύξηση του ακαθάριστου σχηματισμού παγίου κεφαλαίου.

Πανδημία και οικονομία

Μπορώ να συνεχίσω και σε σειρά ακόμα παρόμοιων θεμάτων, αλλά δεν νομίζω ότι θα προσθέσει κάτι επιπλέον στη συλλογιστική μου. Συμπερασματικά, έχω την γνώμη, ότι η πανδημία στάθηκε αρωγός στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, δημιουργώντας ένα ευνοϊκότερο μακροοικονομικό πλαίσιο. Αυτό, παρότι βρίσκεται σχεδόν στον αντίποδα των ιδεολογικών αντιλήψεων της, τη βοήθησε να επιδείξει μια πραγματιστική αντίληψη στην οικονομική πολιτική. Συγχρόνως, την βοήθησε να νομοθετήσει όλες τις μεταρρυθμίσεις που συνάδουν με την ιδεολογία της, χωρίς σχεδόν να το αντιληφθεί ουσιαστικά η κοινωνία.

Με απλά λόγια η κοινωνία ήταν σε συνεχές lockdown. Όσο για τα κόμματα της αντιπολίτευσης αυτά ήταν σε βαθύτερο lockdown. Οι δυσκολίες θεωρώ ότι θα αρχίσουν με την έλευση της κανονικότητας που, ειρήσθω εν παρόδω, όλοι μας ευχόμαστε να έρθει γρήγορα. Δηλαδή, όταν το μακροοικονομικό πλαίσιο θα αρχίσει να στενεύει και οι μεταρρυθμίσεις να λειτουργούν!

Υ.Γ.: Η “μερική επαναφορά στην κανονικότητα” της οικονομίας μεταφράστηκε σε 40-60 νεκρούς ημερησίως με ανοδική τάση. Ο τρομακτικός θόρυβος των μηνυμάτων της πολιτικής προστασίας, που προκαλεί τρόμο, μπορεί να σώζει ζωές, όπως υποστηρίζει η κυβέρνηση αλλά όλες οι υπόλοιπες επιπτώσεις συνεχίζουν όπως και τα προηγούμενα έτη. Δεν θα ήταν περισσότερο συνετό να επιδρά θετικά και στα δύο; Η καθημερινότητα ήταν και είναι πολύ δύσκολη όπως και τα προηγούμενα έτη. Η ακρίβεια ήλθε και δεν πρόκειται να αποχωρήσει σύντομα. Οψόμεθα…