Μία τρύπα στο νερό το κοίτασμα-“θησαυρός” του Ερντογάν

Μόλις προ μηνός η Τουρκία προχώρησε με τυμπανοκρουσίες στην αναγγελία εντοπισμού γιγαντιαίου κοιτάσματος φυσικού αερίου στον Εύξεινο Πόντο, του “Tuna-1”, σε βάθος 4.525 μέτρων, του μεγαλύτερου μέχρι τούδε στην συγκεκριμένη θαλάσσια περιοχή. Η ανακάλυψη προωθήθηκε με πανηγυρισμούς από τον πρόεδρο Ερντογάν, που δήλωσε πως πρόκειται για την μεγαλύτερη ενεργειακή ανακάλυψη στην τουρκική ιστορία που μετατρέπει την Τουρκία σε μοχλό μεταβολής του ενεργειακού ορίζοντα.

Παράλληλα, όπως ισχυρίστηκε, αναμένεται να εξελιχθεί σε ένα γεγονός που θα μεταμορφώσει την Τουρκία, απομακρύνοντας την σκιά της, επί δεκαετίες, ενεργειακής της απαισιοδοξίας. Η ανακάλυψη συμπίπτει με την ευρύτερη αναταραχή στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο, που κλιμακώνει τις εντάσεις με την Ελλάδα και την Κύπρο, αν και η πλειοψηφία των αναλυτών στον τομέα της ενέργειας αμφιβάλλει ως προς το εάν και κατά πόσον το “Tuna-1” (μάλλον θα μετονομασθεί σε “Sakarya”) έχει κάποια ιδιαίτερη αξία, ικανή να αποτελέσει την βάση για την ενεργειακή αναγέννηση της Τουρκίας.

Το πρώτο αλλόκοτο δεδομένο στην ανακάλυψη της τουρκικής TPAO εστιάζεται στο μέγεθος του κοιτάσματος “Sakarya” που αξιολογείται στα 320 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (BCm), δηλαδή τουλάχιστον τετραπλάσιο από το μεγαλύτερο μέχρι τούδε κοίτασμα στον Εύξεινο Πόντο, το ρουμανικό υποθαλάσσιο Neptun που εκτιμάται από 42-84 BCm. Η σύγκριση με το συγκεκριμένο κοίτασμα, που και αυτό τοποθετείται μεταξύ της Ανώτερης Μειοκαίνου και Πλειοκαίνου σε ψαμμολιθικά στρώματα, ίσως προσφέρει μερικά χρήσιμα στοιχεία για την ενδεχόμενη καμπύλη παραγωγής στο “Sakarya”, εάν και εφόσον εξελιχθεί στο στάδιο αυτό.

Απουσία ενεργειακών ομίλων 

Όμως το ρουμανικό κοίτασμα “Neptun” ακόμα αγωνίζεται να αποκτήσει την τελική επενδυτική απόφαση (FID-Final Investment Decision), που έχει αναβληθεί για το 2021 και για την οποία εκτιμάται πως θα συνδυασθεί με την πώληση του μεριδίου της τάξης του 50%της Exxon-Mobil σε άλλο όμιλο. Συνεκτιμώντας πως το μοναδικό άλλο τουρκικό κοίτασμα στον Εύξεινο Πόντο, το “Akcakoca” αποδίδει σε ετήσια βάση 0,2-0,3 BCm και τα αποθέματά του έχουν μέγεθος κατά 100 φορές μικρότερο του “Sakarya”, η νέα ανακάλυψη θυμίζει γίγαντα που αντιπαραβάλλεται με πυγμαίους!

Τα περισσότερα μεγάλα ενεργειακά προγράμματα στον Εύξεινο Πόντο, ή έστω αυτά που αξιολογούνται ως σημαντικά για να υλοποιηθούν, έχουν την αφετηρία τους στην είσοδο μίας κοινοπραξίας στο πρόγραμμα, με μεγάλες εμπειρίες στις υποθαλάσσιες έρευνες μεγάλο βάθους. Λόγου χάρη στο βουλγαρικό “Han-Asparuh” (αρχικά κοινοπραξία των OMV, Total και Repsol, αν και η τελευταία έχει αποχωρήσει), ή στο ρουμανικό “Neptun”, σε απόσταση μόλις 100 χιλιομέτρων από το “Sakarya”, ο βασικός ανάδοχος είναι κατάκ ανόνα ένας αναγνωρισμένος διεθνής όμιλος.

Το κύριο χαρακτηριστικό του εστιάζεται στις μεγάλες του εμπειρίες σε υποθαλάσσιες έρευνες και αντλήσεις και κατά κανόνα συνήθως σχηματίζει μία κοινοπραξία, στην οποία διατηρεί τον πρώτο λόγο. Η τουρκική TPAO πάντοτε συνεργάζεται με την Shell ή την Exxon-Mobil στον Εύξεινο Πόντο. Στην περίπτωση του “Sakarya”, εμφανίζεται μόνον η τουρκική NOC, με αμφίβολη εμπειρία στις υποθαλάσσιες γεωτρήσεις και χωρίς κανένα άλλο σημαντικό ενεργειακό σχήμα, γεγονός που δεν έχει προηγούμενό του στις έρευνες στον Εύξεινο Πόντο.

Ένα αφήγημα για εσωτερική κατανάλωση

Με δεδομένο ότι διαφαίνεται πως η υπομονή της ΕΕ έχει ημερομηνία λήξης, η ανακάλυψη στον Εύξεινο Πόντο παρέχει την δυνατότητα στην τουρκική ηγεσία να αποδείξει πως κατέχει την απαιτούμενη ισχύ για να ανακαλύπτει και να αξιοποιεί οποιοδήποτε ενεργειακό κοίτασμα στο οποίο προβάλλει τα δικαιώματά της. Αυτό συνεπάγεται πως όχι μόνον διαθέτει την απαιτούμενη στρατιωτική ισχύ για να απειλεί την Κύπρο ή την Ελλάδα, αλλά επίσης κατέχει την απαραίτητη επιστημονική επάρκεια και την τεχνογνωσία να ερευνά, να ανακαλύπτει και τελικά να αξιοποιεί μεγάλα ενεργειακά υποθαλάσσια αποθέματα.

Η κίνηση στον Εύξεινο Πόντο συνιστά ένα δείγμα εξαιρετικής εσωτερικής πολιτικής σε μία χώρα που βυθίζεται σε μία θανατηφόρα οικονομική περιδίνηση, σε πείσμα των πιθανών αντιδράσεων των Βρυξελλών σε υδάτινες ζώνες, που λόγω της Κύπρου εντάσσονται στην δικαιοδοσία τους. Οι πολιτικές προεκτάσεις της ανακάλυψης του “Sakarya” υπογραμμίζονται και από το γεγονός ότι ο ίδιος ο Ερντογάν ανακοινώνει το μεγάλο γεγονός της ανακάλυψης και όχι ο ανώτατος αξιωματούχος της εταιρείας.

Η λαίλαπα της πανδημίας που πλήττει όλες τις οικονομίες της Ευρασίας, έχει προκαλέσει μεγάλα προβλήματα και στο εσωτερικό της Τουρκίας, αν και τα στοιχεία που ανακοινώνει θεωρούνται αναξιόπιστα και δεν εισάγονται στην διεθνή εφαρμογή Corona Tracker που παρακολουθεί την εξέλιξη της πανδημίας. Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει προχωρήσει σε ιδιαίτερα αρνητικές εκτιμήσεις για την οικονομική κατάσταση της χώρας, αν και ο Υπουργός Οικονομικών και γαμπρός του Erdoğan Berat Albayrak, δηλώνει σε όλους τους τόνους πως δεν αντιμετωπίζονται ιδιαίτερα προβλήματα.

Όμως η καταναλωτική ισχύς κινείται ήδη σε αρνητικό έδαφος και η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος, σε συνδυασμό με την διασπάθιση των αποθεματικών σε συνάλλαγμα, αποτελούν την χειρότερη ωρολογιακή βόμβα για το χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας. Η ενεργειακή ανακάλυψη έρχεται σε μία περίοδο που η απότομη κλιμάκωση της έντασης στον Καύκασο δεν επαρκεί για να παρασύρει την κοινή γνώμη σε άλλες κατευθύνσεις, αλλά ακόμα και αν για ένα σύντομο χρονικό διάστημα προσφέρει την απαιτούμενη επικοινωνιακή κάλυψη, σύντομα θα πρέπει αν αντικατασταθεί από ένα νέο επικοινωνιακό εύρημα ανάλογης εμβέλειας.

Δεν βγαίνουν οι αριθμοί

Σχεδόν αμέσως μετά την ανακοίνωση της ανακάλυψης του νέου κοιτάσματος, Τούρκοι ενεργειακοί αναλυτές προχωρούν στους πρώτους υπολογισμούς για μία πιθανή ετήσια παραγωγή της τάξης των 10 BCm, με συνέπεια να προκαλέσουν νέες εκτιμήσεις για πιθανή εξοικονόμηση της τάξης των 2,5-3,0 δισ. δολαρίων σε ετήσια βάση, με την προϋπόθεση ότι θα επιτευχθεί το σημείο απόσβεσης κόστους (breakeven), των 3-4 δολαρίων ανά MMbtu. Αρκετά παράδοξα οι υπολογισμοί πραγματοποιούνται σε μία περίοδο που σχεδόν το 50% των μακροπρόθεσμων συμβολαίων ανεφοδιασμού της Τουρκίας λήγουν το 2021.

Στην περίοδο 2020-2021 λήγουν συμβόλαια προμηθειών της τάξης των 24 BCm σε ετήσια βάση. Τα οκτώ BCm αφορούν συμβόλαια του ρωσικού ενεργειακού ομίλου Gazprom, με το φυσικό αέριο να διακινείται μέσω των δύο αγωγών του προς την Τουρκία και τους εγχώριους αγοραστές. Η τουρκική πλευρά εκτιμά πως η δήλωση για έναρξη εκμετάλλευσης του “Sakarya” το 2023 αρκεί για να αντιπαρατεθεί στο ήδη αξιοποιούμενο τεράστιο αιγυπτιακό κοίτασμα “Zohr” και στο ανάλογο ισραηλινό “Leviathan”, ώστε να αποσπάσει καλύτερες τιμές στα νέα συμβόλαια προμηθειών φυσικού αερίου για την εγχώρια μελλοντική κατανάλωση.

Τελικά όσο και αν επιχειρεί να αιφνιδιάσει ο Τούρκος πρόεδρος με την ανακάλυψη του νέου κοιτάσματος, υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες ως προς το μέγεθος και την αξία του, λόγω της αναξιοπιστίας του. Παράλληλα έμπειροι αναλυτές σε θέματα ενέργειας αναφέρονται σε παραμέτρους που στοιχειοθετούν πως οι αγορές δεν αντιδρούν θετικά και η καθίζηση της τουρκικής λίρας συνεχίζεται ακάθεκτη.

Μάλλον αντιλαμβάνονται πως από τα υποτιθέμενα υποθαλάσσια αποθέματα των 320 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (BCm), μόλις ένα κλάσμα τους θα αποδειχθεί αξιοποιήσιμο, όπως συμβαίνει με ανάλογα κοιτάσματα στον Εύξεινο Πόντο. Η αδιαφορία των αγορών συνδυάζεται και με τις πρόσφατες αθέατες παραγγελίες χάρτου ασφαλείας της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας από ιταλική εταιρεία τυπογραφίας, που ελέγχεται από την εταιρεία επενδύσεων Bain Capital.

Ένας άλλος πελάτης που επίσης αγοράζει πρόσφατα 71 τόνους του ίδιου προϊόντος είναι η Βενεζουέλα, όπως αποκαλύπτεται από την Import Genius, μία εταιρείας που εξειδικεύεται στην σύνταξη αρχείων εισαγωγών-εξαγωγών. Με δεδομένο έναν υπερπληθωρισμό της τάξης του 2.400% σε ετήσια βάση, η κεντρική τράπεζα της Βενεζουέλας πρόκειται να εκτυπώσει χαρτονόμισμα των 100.000 bolivar, που ισοδυναμεί σε αξία με μόλις 0,23 σεντς!