Μπορεί η Ευρώπη με πυρηνική ενέργεια και ΑΠΕ να βγάλει το χειμώνα;

Οι ικανότητες της Ευρώπης να διαχειρισθεί χωρίς προβλήματα τις αυξημένες ενεργειακές ανάγκες της χειμερινής περιόδου εξαρτώνται από το εάν και κατά πόσον θα επιτύχει ουσιαστικές μειώσεις της κατανάλωσης και εάν με την είσοδο στην φθινοπωρινή περίοδο θα έχει αυξήσει ουσιαστικά τις εισαγωγές και την εγχώρια παραγωγή. Στο θέμα της παραγωγής το ενδιαφέρον εστιάζεται στην Πυρηνική Ενέργεια και τις Ανανεώσιμες Πηγές. 

Προ δεκαπενταετίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (συμπεριλαμβανομένης και της Βρετανίας), λειτουργούν 152 πυρηνικοί αντιδραστήρες, καλύπτοντας το 33% των συνολικών ενεργειακών αναγκών της, όταν στις ΗΠΑ καλύπτεται μόλις το 18%, ενώ η ενίσχυση της παραγωγής αναγνωρίζονταν τότε ως μία σημαντική εναλλακτική λύση στο πρόβλημα της εκπομπής ρύπων που επηρεάζει δραματικά πλέον τις κλιματολογικές συνθήκες.

Όμως με πρόμαχο την Γερμανία, η πυρηνική ενέργεια σταδιακά περιθωριοποιείται προς όφελος του φυσικού αερίου που φθάνει να καλύπτει το 25% της πρωτογενούς κατανάλωσης ενέργειας. Αν και η χώρα διαθέτει την δυνατότητα εγχώριας παραγωγής φυσικού αερίου με υδραυλική θραύση (fracking), το Βερολίνο απαγορεύει την αξιοποίηση της συγκεκριμένης τεχνολογίας, με αποτέλεσμα η χώρα να αναγκάζεται σε εισαγωγές από την Ρωσία, την Ολλανδία και την Νορβηγία, για να καλύψει το 97% των αναγκών της.

Οι πυρηνικοί σταθμοί 

Από την άλλη πλευρά οι πυρηνικοί σταθμοί που λειτουργούν ακόμα στην Ευρώπη δεν διατηρούν την ολική παραγωγική τους δυναμικότητα, ενώ ταυτόχρονα αντιμετωπίζουν είτε την οριστική διακοπή λειτουργίας τους, είτε περαιτέρω μειώσεις παραγωγής. Κατά την διάρκεια του 2022 αναμένεται να λειτουργήσουν στο 69% των δυνατοτήτων τους, εκτός εάν αντιστραφούν οι περιορισμοί για να φθάσουν στον παγκόσμιο μέσο όρο του 76%.

Έως τα τέλη της χειμερινής περιόδου 2022-2023, προγραμματίζεται η διακοπή λειτουργίας επτά πυρηνικών σταθμών, που αντιπροσωπεύουν συνολικά 7,03GW εγκατεστημένης παραγωγικής δυναμικότητας, κατέχοντας το 1% της διαθέσιμης ενεργειακής χωρητικότητας και το 10% των υπολοίπων σε λειτουργία πυρηνικών σταθμών. Οι σταθμοί αυτοί είναι ο Doel 3 και ο Tilhange 2 στο Βέλγιο, ο Emsland και ο Neckarwestheim 2 στην Γερμανία και ο Hinkley Point B στην Βρετανία.

Κατά πάσα πιθανότητα, από την στιγμή που η γερμανική κυβέρνηση αναγκάζεται εκ των πραγμάτων να παρατείνει την λειτουργία των σταθμών, θα ακολουθήσει και το Βέλγιο, που είχε προγραμματίσει διακοπή λειτουργίας για την 1η Οκτωβρίου του 2022 για τον πρώτο και για την 1η Φεβρουαρίου του 2023 για τον δεύτερο, ενώ από την 1η Αυγούστου διακόπτεται η λειτουργία του σταθμού της Βρετανίας.

Για την Γερμανία καθίσταται πλέον αδήριτη ανάγκη η λειτουργία των πυρηνικών σταθμών που δεν έχουν τεθεί εκτός δικτύου, ώστε να διαθέτει περισσότερα από 3GW για την κατανάλωση που οπωσδήποτε θα αποδειχθούν πολύτιμα για τις ανάγκες της. Ένα ελπιδοφόρο γεγονός αποτελεί η έναρξη λειτουργίας του πυρηνικού σταθμού Mochovce 3 στην Σλοβακία εντός του έτους που θα προσθέσει 471MW στην κατανάλωση.

Οι ανανεώσιμες πηγές

Με δεδομένα τα τρέχοντα προγράμματα, αναμένεται να προστεθούν έως το δεύτερο τρίμηνο του 2023, 40GW στην παραγωγή ενέργειας και συνεκτιμώντας τα 16GW που προστίθενται κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022, τότε το σύνολο παραγωγής στην Ευρώπη θα φθάσει τα 522GW, μέγεθος που καλύπτει το 22% της συνολικής παραγωγής. Παρά τα πρόσφατα προβλήματα στην προσφορά και τις δυσχέρειες στην λειτουργία των εφοδιαστικών αλυσίδων, αλλά και την κρίση τιμών στα αγαθά, αναμένεται εντός του προσεχούς δωδεκαμήνου να προστεθούν 13,6GW από εγκαταστάσεις ηλιακών συλλεκτών και 15,5GW από νέα συγκροτήματα ανεμογεννητριών. Η Γαλλία, η Γερμανία, η Ισπανία και η Σουηδία, όπως και η Βρετανία οδηγούν ουσιαστικά τα σχετικά προγράμματα, κατέχοντας το 67,5% της νέας παραγωγικής δυναμικότητας.

Η αποτελεσματικότητα των υπεράκτιων αιολικών εγκαταστάσεων, η προμήθεια και η κατασκευή τους από τις σχετικές εταιρείες (EPC), συνιστά το ζωτικό στοιχείο για την αντικατάσταση του ρωσικού φυσικού αερίου στο ενεργειακό πλέγμα της Ευρώπης, από την στιγμή που στις αρχές του 2023 θα προστεθούν 7,8GW στην συνολική παραγωγική δυναμικότητα. Στα τέλη του 2022 αναμένεται η έναρξη λειτουργίας άλλων δύο υπεράκτιων αιολικών συγκροτημάτων, των Hornsea Two, στην Βόρεια Θάλασσα, με συνολική παραγωγικότητα 1,39GW, που αποτελούν τα μεγαλύτερα στον κόσμο.

Παράλληλα η δυνατότητα αποθήκευσης ενέργειας θα αυξηθεί κατά 2,4GW κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2023, δεδομένο ιδιαίτερα σημαντικό από την στιγμή που το πρόβλημα στις ανανεώσιμες πηγές δεν αφορά τόσον την παραγωγή, όσον την αποθήκευση ενέργειας, με προγράμματα, όπως το βρετανικό Wilton International BESS της τάξης των 360MW να συνεισφέρει σημαντικά στην αναβάθμιση της αποθήκευσης.

Με βάση τα δεδομένα της παραγωγής ενέργειας στην Γερμανία, αποδεικνύεται πως οι πολιτικοί της ψεύδονται ασύστολα, από την στιγμή που κατά την διάρκεια του 2021 το μερίδιο της ηλιακής και της αιολικής ενέργειας στην τελική κατανάλωση, που συμπεριλαμβάνει θέρμανση, βιομηχανική χρήση και κίνηση, καταλαμβάνει μόλις το 6,7%. Παρά το γεγονός ότι η ηλιακή και η αιολική ενέργεια εισφέρουν στην ίδια περίοδο το 29% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, η τελική κατανάλωση δεν υπερβαίνει το 20%. Ακόμα και εάν η Γερμανία διπλασιάσει άμεσα τις εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών, δεν πρόκειται με κανένα τρόπο να εξασφαλίσει την ενεργειακή της αυτάρκεια.

Επίσπευση αδειοδοτήσεων

Αυτές οι δυνητικά νέες παραγωγικές προοπτικές διαθέτουν την δυναμική να πολλαπλασιαστούν εάν η Ευρώπη επιτύχει να διαχειρισθεί τον κύριο φραγμό στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών, την διαδικασία αδειοδοτήσεων. Μέσω του προγράμματος δράσης RePowerEU η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει την πιεστική ανάγκη να αντιμετωπίσει τα εμπόδια στην διαδικασία αδειοδοτήσεων και ήδη έχει θεσμοθετήσει μέτρα διευκόλυνσης για την παραχώρηση αδειών. Η τακτική της υιοθέτησης δωδεκάμηνου ορίου σε ορισμένες περιοχές, έχει την δυνατότητα να πολλαπλασιάσει τις ενεργειακές πηγές και να υποστηρίξει την κάλυψη του κενού που δημιουργείται από την μείωση ή ακόμα και την διακοπή της παροχής του ρωσικού φυσικού αερίου.

Οι ικανότητες της Ευρώπης να διαχειρισθεί χωρίς προβλήματα τις αυξημένες ενεργειακές ανάγκες της χειμερινής περιόδου εξαρτώνται από το εάν και κατά πόσον θα επιτύχει ουσιαστικές μειώσεις της κατανάλωσης και εάν με την είσοδο στην φθινοπωρινή περίοδο θα έχει αυξήσει ουσιαστικά τις εισαγωγές και την εγχώρια παραγωγή. Το μέγεθος αυτής της πρόκλησης συνεπάγεται πως ήδη φθάνει σε ένα κρίσιμο σημείο, στο οποίο οφείλει να υπολογίσει όλες τις δυνατές επιλογές της, ώστε να αξιοποιήσει με κάθε τρόπο ακόμα και τα τελευταία ψήγματα της ενεργειακής της παραγωγής.

Οι συζητήσεις για την επιβολή ακόμα και δελτίου, κρίνονται επιεικώς ανόητες και ο διευθύνων σύμβουλος του γιγαντιαίου γερμανικού ομίλου χημικών COVESTRO, Μάρκους Στάιλμαν, προειδοποιεί την κυβέρνηση για μερική ή και ολική διακοπή της λειτουργίας των βιομηχανιών και καταρρεύσεις των εφοδιαστικών αλυσίδων.