Μπορεί να λύσει η Γερμανία το ενεργειακό της πρόβλημα με άνθρακα;

Η αβεβαιότητα που περιβάλλει το ζήτημα του ανεφοδιασμού της Ευρώπης με φυσικό αέριο, για την ακρίβεια η αδυναμία εξεύρεσης των αναγκαίων ποσοτήτων, στρέφει τους Ευρωπαίους προς τον άνθρακα, το μόλις μέχρι πρότινος εξοβελιστέο καύσιμο, λόγω των υψηλών εκπομπών ρύπων. Οι ελπίδες που υπήρχαν τη θερινή περίοδο διαψεύδονται. Οι ροές φυσικού αερίου περιορίζονται δραματικά και οι αντίστοιχες του υγροποιημένου (LNG) φθάνουν στο όριο της χωρητικότητας για τα διακινούμενα φορτία.

Η Γερμανία διαθέτει το μεγαλύτερο δίκτυο σταθμών παραγωγής ενέργειας από άνθρακα, το οποίο αναγκάζεται πλέον να χρησιμοποιήσει για να εξασφαλίσει βραχυπρόθεσμα την κάλυψη ενός μέρους των ενεργειακών αναγκών της. Η χώρα έχει εγκατεστημένη παραγωγική δυναμικότητα της τάξης των 46,7 GW, την οποία σκοπεύει να θέσει σταδιακά εκτός λειτουργίας έως το 2038. Με τον τερματισμό λειτουργίας τουλάχιστον 24 μονάδων η παραγωγική δυναμικότητα του 2022 προγραμματιζόταν να μειωθεί στα 36,1 GW. Ο προγραμματισμός, όμως, τελικά ανατράπηκε, αφού αντί για μείωση θα προστεθούν ακόμα 10 GW.

Από τις μονάδες που τέθηκαν εκτός λειτουργίας την περίοδο 2020-2022, το 20% χρησιμοποιούσε λιγνίτη και το υπόλοιπο 80% εισαγόμενο λιθάνθρακα. Αυτό σημαίνει ότι η παράταση λειτουργίας τους απαιτεί άμεσα αύξηση των εισαγωγών. Εκτιμώντας έναν συντελεστή φορτίου (δηλαδή το μέσο φορτίο διαιρούμενο με το μέγιστο φορτίο σε μια καθορισμένη χρονική περίοδο) της τάξης του 60%, οι μονάδες αυτές θα αποδώσουν έως την λήξη του έτους 26,3 TWh. Πρόσθετες εγκαταστάσεις ηλιακής και αιολικής ενέργειας πρόκειται να συνεισφέρουν ακόμα 4 GW, που θα προσθέσουν επιπλέον 2 TWh στο δίκτυο. Η επιπλέον παραγωγή από άνθρακα και ανανεώσιμες πηγές υπολογίζεται να καλύψει το 25% της παραγόμενης ενέργειας από το φυσικό αέριο.

Σε διεθνές επίπεδο πάντως η προσφορά άνθρακα παραμένει απίστευτα περιορισμένη και η προοπτική αύξησης της ζήτησης λόγω των αδήριτων γερμανικών αναγκών, αναμφίβολα θα ωθήσει τις τιμές ακόμα υψηλότερα. Η βασική υψηλή ποιότητα λιθάνθρακα API2, που αποδίδει 6.000 kilocalories ανά κιλό και παραδίδεται στο δίκτυο λιμένων Άμστερνταμ-Ρότερνταμ-Αμβέρσας, διαπραγματεύεται στα $377 ανά τόνο, με την τιμή αυτή να αντιπροσωπεύει μία διαφορά της τάξης των $250 από τις αρχές του έτους.

Με λιγνίτη και άνθρακα

Οι γερμανικές θερμικές μονάδες έχουν προσαρμοσθεί στην καύση ενός μείγματος, στο οποίο κυριαρχεί ο ρωσικός λιθάνθρακας υψηλής θερμιδικής αξίας και χαμηλής περιεκτικότητας σε θείο. Οι ανάλογες μονάδες στην Ευρώπη συνήθως αναμειγνύουν τον ρωσικό λιθάνθρακα με αμερικανικό υψηλής περιεκτικότητας σε θείο, γεγονός που συνεπάγεται πως η αντικατάσταση του ρωσικού λιθάνθρακα υπόκειται σε περιορισμούς, λόγω των προδιαγραφών των καυστήρων.

Οι κυριότεροι προμηθευτές λιθάνθρακα υψηλής θερμιδικής αξίας και χαμηλής περιεκτικότητας σε θείο είναι στην Αυστραλία, στην Κολομβία και στη Νότιο Αφρική. Η αυστραλιανή παραγωγή έχει απαράδεκτο υψηλό κόστος, με συνέπεια οι διαθέσιμες ποσότητες για εξαγωγή να περιορίζονται, λόγω των λιγοστών ενδιαφερόμενων. Η παραγωγή της Κολομβίας ταλανίζεται από χρόνια προβλήματα στις μονάδες εξόρυξης, αλλά και από τις μαζικές αντιδράσεις των πολιτών στις περιοχές των ανθρακωρυχείων, που προσπαθούν να τερματίσουν τις εξορυκτικές δραστηριότητες.

Τέλος, οι εξαγωγές της Νοτίου Αφρικής προς την Ευρώπη αυξάνονται ελαφρά, αλλά υπάρχουν σημαντικά εμπόδια στην δραστική αύξησή τους. Ο κύριος όγκος των εξαγωγών προέρχεται από τον λιμενικό τερματικό σταθμό του Richards Bay, που αγωνίζεται να φθάσει στο μέγιστο της λειτουργικής του δυναμικότητας, αντιμετωπίζοντας, όμως, πάμπολλα προβλήματα.

Ο κρατικός διαχειριστής του σιδηροδρομικού δικτύου TransNet δεν ανταποκρίνεται στις αυξημένες ανάγκες παραδόσεων, ενώ η πλημμελής συντήρηση, οι ελλείψεις ανταλλακτικών για τους συρμούς, οι κλοπές καλωδίων χαλκού και οι βανδαλισμοί, επιδεινώνουν ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Οι παραγωγοί αναγκάζονται να αξιοποιούν μεγάλης δυναμικότητας φορτηγά που διανύουν κατά μέσο όρο 90 χλμ προς τον τερματικό σταθμό, με τετραπλάσιο κόστος σε σχέση με τον σιδηρόδρομο. Οι τιμές του λιθάνθρακα έχουν σε ετησιοποιημένη βάση διπλασιασθεί, αλλά η αύξηση των εξαγωγών φθάνει μόλις το 8%.

Τα δεδομένα αποκαλύπτουν πως οι γερμανικοί θερμικοί σταθμοί πρόκειται να λειτουργήσουν με υπερβολικό κόστος, λόγω των εισαγωγών. Υπάρχει βέβαια και η περίπτωση το Βερολίνο να αποφασίσει να αυξήσει τα όρια εκπομπής ρύπων, ώστε να καλυφθεί η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με εισαγωγή του έντονα ρυπογόνου αμερικανικού λιθάνθρακα, ο οποίος, εκτός των άλλων, μπορεί να προκαλέσει και προβλήματα στους γερμανικούς καυστήρες.