Ο αμύθητος ενεργειακός θησαυρός που κρύβει και η ελληνική ΑΟΖ

O πρωθυπουργός, σε επίσκεψη του στη ΕΔΕΥ (Ελληνική Διαχειριστική Εταιρία Υδρογονανθράκων), ανακοίνωσε –με μεγάλη καθυστέρηση– νέες έρευνες για να αξιοποιηθεί ο ενεργειακός θησαυρός που κρύβει η ελληνική ΑΟΖ. Οι έρευνες θα εστιαστούν σε έξι εκτάσεις: Η μια είναι στην ηπειρωτική Ελλάδα στην περιφέρεια Ηπείρου και οι άλλες πέντε σε θαλάσσιες περιοχές, στο Ιόνιο, στον κόλπο της Κυπαρισσίας και στην Κρήτη.

Όμως, εκεί που κρύβεται ένας αμύθητος ενεργειακός θησαυρός είναι στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου, που έχει έκταση το 1/3 της Σαουδικής Αραβίας (εικόνα 1). Γεωγραφικά διαιρείται σε τρία διαμερίσματα: Το πρώτο διαμέρισμα είναι η λεκάνη της Λεβαντίνης και περιλαμβάνει τις ΑΟΖ Συρίας, Λιβάνου, Ισραήλ και το ανατολικό τμήμα της Κυπριακής ΑΟΖ (οικόπεδα 2, 3, 9, 12 και 13).

Σε αυτή την λεκάνη, κυρίως στην ισραηλινή ΑΟΖ, μέχρι τα τέλη του 2020 έγιναν 460 γεωτρήσεις και είχαν βρεθεί κοιτάσματα φυσικού αερίου που περιέχουν 1,5 τρισ. Μ3 (κυβικά μέτρα) φυσικού αερίου και τρία δισ. βαρέλια πετρελαίου. Σε αυτό το διαμέρισμα η μεν Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ εκτιμά ότι υπάρχουν αλλά 3,5 τρισ. Μ3 φυσικού αερίου. Αντιστοίχως, η Γεωλογική Υπηρεσία του Ισραήλ εκτιμά ότι υπάρχουν άλλα οκτώ τρισ. Μ3 φυσικού αερίου και 26 δισ. βαρέλια αργού πετρελαίου.

Το δεύτερο διαμέρισμα περιλαμβάνει τον Κώνο του Νείλου, στον οποίο ανήκει αποκλειστικά η ΑΟΖ της Αιγύπτου. Σε αυτό το διαμέρισμα έγιναν περίπου 1900 γεωτρήσεις και βρέθηκαν 1,8 τρισ. Μ3 φυσικού αερίου χωρίς να συνεκτιμηθεί το κοίτασμα “Ζορ” που γεωλογικά ανήκει στο τρίτο διαμέρισμα. Η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (USGS Technical Report 2010) εκτιμά ότι σε αυτό το διαμέρισμα υπάρχουν άλλα εννέα τρισ. Μ3 φυσικού αερίου.

Το τρίτο διαμέρισμα περιλαμβάνει την περιοχή της Μεσογειακής Ράχης. Η Μεσογειακή Ράχη ξεκινά από τον κόλπο της Κυπαρισσίας στην Ελλάδα (μία εκ των περιοχών των ερευνών που ανακοίνωσε η ελληνική κυβέρνηση) και τερματίζει στην ύβωση του Ερατοσθένη, δηλαδή νότια της Λεμεσού στην Κύπρο. Ουσιαστικά περιλαμβάνει τα 3/4 της κυπριακής ΑΟΖ, ένα πολύ μικρό μέρος της αιγυπτιακής ΑΟΖ, όπου βρίσκεται το κοίτασμα “Ζορ”, όλη την περιοχή νότια των Δωδεκανήσων και όλο το Λιβυκό Πέλαγος (νότια Κρήτη και θάλασσα της Λιβύης).

Σε αυτό το διαμέρισμα οι έρευνες ξεκίνησαν τον Σεπτέμβριο του 2015. Έγιναν τρεις γεωτρήσεις σε κοραλλιογενείς υφάλους, ήτοι στα “Ζορ” (Αίγυπτος) και “Ονησίφορος” και “Καλυψώ” (Κύπρος). Βρέθηκαν 1,1 τρισ. Μ3 φυσικού αερίου. Τρομερή επιτυχία! Στην παρθένα περιοχή που βρίσκεται δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης εντοπίστηκαν και από τις εργασίες των PGS και ΕΔΕΥ 16 στόχοι κοραλλιογενών υφάλων με ακριβώς ίδια χαρακτηριστικά που έχουν οι κοραλλιογενείς ύφαλοι, στους όποιους ανακαλύφθηκαν κοιτάσματα στην Αίγυπτο και στην Κύπρο.

Η έκταση των υφάλων ανέρχεται σε 3.310 km2. Το “Ζορ” με μια έκταση υφάλου 100 km2 έχει 0,8 τρισ. Μ3 φυσικό αέριο. Με δεδομένο ότι οι κοραλλιογενείς ύφαλοι είναι πολύ παρεμφερείς, αν έχουμε την ίδια πληρότητα, κάτι που θα το δείξουν οι γεωτρήσεις, τα αναμενόμενα αποθέματα θα πρέπει να είναι της τάξης των 26,48 τρισ. Μ3 φυσικού αερίου. Αν προσθέσουμε και τα αποθέματα του κόλπου της Κυπαρισσίας 0,5 τρισ Μ3 τότε το σύνολο κατά τους υπολογισμούς πρέπει να ανέρχεται σε 27 τρισ Μ3, δηλαδή ένας τεράστιος ενεργειακό θησαυρός.

Ενεργειακός θησαυρός στην Ανατολική Μεσόγειο

Τα πολύ πιθανά αποθέματα φυσικού αερίου της λεκάνης της Ανατολικής Μεσογείου –σύμφωνα πάντα με τις εκτιμήσεις– διαμορφώνονται συνολικά σε 48 τρισ. Μ3. Κατά χώρα η κατανομή έχει ως εξής:

• Ελλάδα 27 τρισ Μ3.
• Κύπρος (κατά την εταιρεία Spectrum) 4 τρισ Μ3
• Ισραήλ (κατά την δική του Γεωλογική Υπηρεσία) 8 τρισ. Μ3
• Αίγυπτος (κατά την Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ – USGS Technical Report 2010) 9 τρισ Μ3.

Σημειώνεται ότι δεν συμπεριλαμβάνονται τα αποθέματα φυσικού αερίου στον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ Κρήτης και Κύπρου, ήτοι νότια των νήσων Κάσου, Καρπάθου, Ρόδου και Καστελλόριζου. Δεν συνεκτιμώνται, επίσης, τα αποθέματα φυσικού αερίου που υπάρχουν στο Ιόνιο, στη χερσαία Δυτική Ελλάδα και στον Θερμαϊκό. Το 80% αυτών των ποσοτήτων είναι εξαγώγιμα προς την Ευρώπη, την Άπω Ανατολή και τις ΗΠΑ και ας φαίνεται το τελευταίο προς το παρόν αδύνατο.

Στις ανωτέρω εκτιμήσεις δεν συμπεριλαμβάνονται και τα κοιτάσματα φυσικού αερίου που υπάρχουν στον κόλπο της Σύρτης και πολύ πλησίον των θαλασσίων οικοπέδων νοτιοδυτικά της Κρήτης. Αυτή η ποσότητα των 48 τρισ Μ3 φυσικού αερίου καθιστά την λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου την μεγαλύτερη λεκάνη φυσικού αερίου στον κόσμο. Εάν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις, τα αποθέματα φυσικού αερίου της Κύπρου και Ελλάδας ανέρχονται σε 31 τρισ Μ3. Για λόγους σύγκρισης και επειδή χρησιμοποιείται ως μέτρο και το κυβικό πόδι, σημειώνουμε ότι ένα Μ3 είναι κάτι περισσότερο από 35,315 κυβικά πόδια.

Δυνάμει ανταγωνιστής της Ρωσίας

Εάν οι εκτιμήσεις επιβεβαιωθούν στην πράξη, το γεγονός ότι ο ενεργειακός θησαυρός στο μεγαλύτερο μέρος του προοπτικά θα πάει στην ευρωπαϊκή αγορά, μας καθιστά δυνάμει ανταγωνιστές της Ρωσίας, την στιγμή που στα σχέδια της ΕΕ είναι η απεξάρτηση από τους ρωσικούς ενεργειακούς πόρους, ειδικά μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Αναλυτικότερα, η έκταση των 10 στόχων στα δύο τεράστια οικόπεδα που είχαν παραχωρηθεί στην κοινοπραξία ExxonMobil, Total και ΕΛΠΕ είναι 2.000 km2 (όσο ο νομός Χανίων) ήτοι 20 φορές μεγαλύτερη από τον στόχο του κοιτάσματος “Ζορ”.

Αν αυτοί οι στόχοι έχουν την πληρότητα σε φυσικό αέριο που έχουν οι στόχοι των κοιτασμάτων “Ζορ” και “Καλυψώ” τότε οι αναμενόμενες ποσότητες θα είναι της τάξης των 16 τρισ. Μ3, ήτοι περισσότερο φυσικό αέριο από όσο έχουν αθροιστικά οι ΑΟΖ Αιγύπτου και Κύπρου. Πάντα κατά τις εκτιμήσεις, το χειρότερο σενάριο είναι ότι οι ποσότητες φυσικού αερίου σ’ αυτές τις δύο περιοχές να ανέρχονται όχι σε 16 τρισ. Μ3, αλλά μόνο σε 2 τρισ. Μ3.

Ας υποθέσουμε ακόμα ότι οι ποσότητες φυσικού αερίου στο μπλοκ 10 (κόλπος Κυπαρισσίας είναι 0,5 τρισ. Μ3 και στο μπλοκ 2 δυτικά της Κέρκυρας είναι 0,3 τρισ Μ3. Εάν ισχύουν οι εκτιμήσεις των εταιρειών, προοπτικά θα μπορούμε να εξάγουμε ετησίως προς την ΕΕ 45 δισ. Μ3 για τουλάχιστον 35 χρόνια. Η υπόλοιπη ποσότητα των 1,2 τρισ Μ3 θα μας επιτρέπει να εξάγουμε άλλα 40 δισ Μ3 ανά έτος και επί 30 χρόνια υπό μορφή υγροποιημένου φυσικού αερίου. Μία ιδέα είναι η υγροποίηση να γίνεται στην Γαύδο (εικόνα 2) και να εξάγεται με LNG πλοία σε όλο τον κόσμο.

Ενεργειακός θησαυρός και επενδύσεις

Οι επενδύσεις που χρειάζονται για να έρθουν τα κοιτάσματα σε παραγωγή είναι τεράστιες. Για κάθε απόθεμα της τάξης του 1 τρισ. Μ3 φυσικού αερίου χρειάζονται επενδύσεις της τάξης των 4 δισ. δολ. Η ελληνική κυβέρνηση, έστω και αργά, κατανόησε πως η μεγάλη ανάπτυξη στην Ελλάδα θα έρθει από τις επενδύσεις που θα γίνουν κυρίως στα κοιτάσματα. Αυτό το μέγεθος επενδύσεων μόνο πολύ μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες μπορούν να το σηκώσουν, προσδοκώντας, βεβαίως, σε πολλαπλάσια κέρδη. Για παράδειγμα, οι ποσότητες φυσικού αερίου που θα μπορούν να διοχετευτούν προς την Ευρώπη από τον EastMed (εάν και όταν το σχέδιο υλοποιηθεί) τον ΤΑΠ και τον ονομαζόμενο Central-Med θα ανέρχονται σε 75 δισ. M3 ανά έτος (εικόνα 3).

Αυτή η ποσότητα μπορεί άνετα να αυξηθεί στα 100 δισ Μ3 ανά έτος, καλύπτοντας τις μελλοντικές ανάγκες της ΕΕ. Στο πρώτο κύμα της πανδημίας η ζήτηση είχε πέσει, συμπαρασύροντας και τις τιμές, αλλά με την επιστροφή στην κανονικότητα, επιστρέψαμε σε αυξανόμενη ζήτηση, ενώ ρωσική εισβολή στην Ουκρανία προκάλεσε επιπλέον “ράλι” των τιμών.

Κάτω από τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της Κρήτης, που απαντώνται στα πρώτα 4.000 μέτρα (Μιόκαινο), υπάρχουν –κατ’ αναλογία με ό,τι περιμένουν οι γεωεπιστήμονες του Ισραήλ– και κοιτάσματα άλλων υδρογονανθράκων. Πρόκειται κυρίως για αέριους υδρογονάνθρακες και αργό πετρέλαιο σε μεγαλύτερα βάθη και στα ιζήματα του Ολιγοκαίνου, του Ηωκαίνου, Παλαιοκαίνου, και σε όλα τα ιζήματα στον Μεσοζωϊκό Αιώνα (εικόνα 4).

Αν στην ΑΟΖ του Ισραήλ πιστεύουν ότι στα ιζήματα του Μεσοζωϊκού έχουν 26 δισ. βαρέλια αργού πετρελαίου τότε κατ’ αναλογία, διότι είμαστε στην ίδια λεκάνη, πρέπει κάτω από την Κρήτη να υπάρχουν ίσως και 75 δισ. βαρέλια. Εάν, λοιπόν, επιβεβαιωθεί από τις γεωτρήσεις ότι τα αποθέματα φυσικού αερίου στην Κρήτη είναι της τάξεως των 27 τρισ. Μ3, τότε η αξία των κοιτασμάτων –με βάση τιμές που ίσχυαν σε κανονικές περιόδους όχι τώρα– θα είναι της τάξεως των 7 τρισ. δολ. Ο ενεργειακός θησαυρός σε ευρώ έχει ως εξής: Με βάση το νόμο Μανιάτη (4001/2011) το 20% της αξίας των κοιτασμάτων τα παίρνει το δημόσιο, δηλαδή περίπου 1,4 τρισ. δολ. και 5% της αξίας παίρνει η περιφέρεια, δηλαδή 350 δισ. δολ.