Ο Ερντογάν, η τουρκική οικονομία και οι τζερεμέδες

Η τουρκική οικονομία κινείται προς τα βράχια. Τα επιτόκια επαναγοράς ομολόγων (repo rates) διετηρήθησαν αμετάβλητα στο 17,75%, κατόπιν της πρώτης συνόδου της Κεντρικής Τραπέζης της Τουρκίας μετά την επανεκλογή του Ταγίπ Ερντογάν, ως προέδρου της χώρας.

Ως αποτέλεσμα, η ισοτιμία της τουρκικής λίρας υπεχώρησε στις πέντε λίρες ανά δολάριο. Η εφετινή υποτίμηση του τουρκικού νομίσματος μέχρις τούδε υπολογίζεται στο 20% και ο επίσημος πληθωρισμός στο 14%. Η εμμονή του Ερντογάν στη μουσουλμανική θεωρία περί τόκου (ότι είναι άσχετος της πιστώσεως αν όχι αμάρτημα) προκάλεσε ανησυχία στις αγορές περί επικειμένης συναλλαγματικής κρίσεως στην γείτονα χώρα.

Πράγματι, η Τουρκία με ένα μεγάλο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών 50 δισ. δολαρίων, περίπου 6% του ΑΕΠ της, είναι αναγκασμένη να εισάγει σημαντικά κεφάλαια από το διεθνές τραπεζικό σύστημα για να εξισορροπήσει την οικονομία της. Συμπτωματικώς οφείλει εφέτος και του χρόνου να αναχρηματοδοτήσει το εξωτερικό της χρέος που πέρυσι υπολογίζετο στα 408 δισ. δολάρια, ή 51% του ΑΕΠ.

Αν κι η αναλογία αυτή δεν είναι ανησυχητική, η εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους της απορροφά το 25% των συναλλαγματικών της εισπράξεων. Η αναπτυξιακή πολιτική του Ερντογάν (5,4% πραγματική αύξηση του ΑΕΠ την 5ετία 2009-14 για την οποία υπάρχουν στατιστικές) μπορεί πολιτικώς να τον ωφέλησε, αλλά είχε ως κόστος την συνεχή υποτίμηση του τουρκικού νομίσματος και τον σχετικώς υψηλό πληθωρισμό.

Ο κίνδυνος που ελλοχεύει

Μέχρι τούδε, η τουρκική οικονομία ισορροπούσε παρά τα σκαμπανεβάσματα της. Τώρα, όμως, εισέρχεται σε κρίσιμο φάση, καθώς οι ανάγκες χρηματοδοτήσεώς της από το εξωτερικό δεν ευρίσκουν ευήκοον ους εκ μέρους των ξένων πιστωτών, που απαιτούν διαρκώς υψηλότερα επιτόκια (για το ρίσκο). Ο Ερντογάν, όμως, δεν φαίνεται διατεθειμένος να εγκρίνει υψηλότερα επιτόκια, τώρα μάλιστα που έβαλε τον γαμπρό του υπουργό Οικονομικών.

Εδώ ελλοχεύει ένας κίνδυνος: Τυχόν αδυναμία της Τουρκίας, να εκπληρώσει το εξωτερικό της χρέος, δυνατόν να προκαλέσει μεταδοτική, πιστωτική κρίση τύπου «Λήμμαν Μπράδερς» στο διεθνές τραπεζικό σύστημα, με απροσμέτρητες επιπτώσεις στην παγκόσμια ανάπτυξη. Εναλλακτικώς θα μπορούσε ο Ερντογάν να ενδώσει στις αξιώσεις των πιστωτών, οπότε το κόστος του χρήματος (=ο πληθωρισμός) να ανέβη και ο ρυθμός ανάπτυξης να κατέβη.

Αλλά τότε ο σημαντικός αριθμός των νέων ανέργων θα προκαλούσε οξέα πολιτικά προβλήματα στον «παντοδύναμο» πρόεδρο που δεν είναι και τόσον αυτοδύναμος όσον φαίνεται (δεν ξεπέρασε το 45% του εκλογικού σώματος στις τελευταίες εκλογές και εξαρτάται τώρα απ’ την στήριξη της άκρας Δεξιάς). Ένα σενάριο είναι μία μαζική διάσωση του Ερντογάν από την «ενωμένη» Ευρώπη που δεν επιθυμεί κι άλλους πονοκεφάλους (της φτάνει ο ιταλικός) και η περαιτέρω υποτίμηση της τουρκικής λίρας στις 6 ανά δολάριον.

Το σενάριο αυτό θα συνοδευθή από τα γνωστά ανατολίτικα παζάρια και τους συνήθεις τουρκικούς εκβιασμούς, μέχρις ότου αποδώσει τους «καρπούς», την αναβολή της κρίσεως. Μέχρι τότε οι παράνομες εισροές λαθρομεταναστών εξ Ανατολίας θα αυξάνονται και το ελληνικό τουριστικό προϊόν θα μειώνεται από τις ανταγωνιστές υποτιμήσεις της Τουρκίας.
Είθισται τους τουρκικούς τζερεμέδες (=ζημίες) να τους πληρώνει η Ρωμιοσύνη.