Ο ιός φέρνει στην επιφάνεια τα υποκείμενα νοσήματα της Ευρωζώνης

Ο Μακρόν προειδοποίησε ότι η ΕΕ θα καταρρεύσει, αν δεν στηρίξει τις ισχυρά πληττόμενες οικονομίες, να ανακάμψουν από τις επιπτώσεις της πανδημίας. Δεν εξήγησε όμως ότι, όπως ο κορονοιός αποτελεί θανάσιμη απειλή για ασθενείς με υποκείμενα νοσήματα, το ίδιο συμβαίνει με τις επιπτώσεις του σε οικονομίες με μεγάλο χρέος και μεγάλα spreads.

Το τελευταίο Eurogroup, συμφώνησε σε ένα εμφανώς ανεπαρκές πακέτο βοήθειας προς τις χώρες που πλήττονται από την κρίση. Ωστόσο, ο συμβιβασμός εξασφάλισε βραχυχρόνια στήριξη των υπερχρεωμένων χωρών με φθηνό δανεισμό, καθησυχάζοντας τις αγορές. Η Ελλάδα έκανε χρήση της ευκαιρίας και δανείστηκε για επτά χρόνια με επιτόκιο 2%.

Η απόφαση του Eurogroup διαφημίστηκε από τα γερμανικά ΜΜΕ. Μοιάζει πολύ με το γερμανικό πακέτο μέτρων, σχολίασε η εφημερίδα Süddeutsche Zeitung. «Η σκέψη του Γερμανού υπουργού Οικονομικών Όλαφ Σολτς ήταν προφανώς πως ό,τι είναι καλό για τη Γερμανία δεν μπορεί να είναι κακό για τις γειτονικές χώρες»!

Ωστόσο, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες εξωραϊσμού, είναι προφανές πως ότι είναι καλό για τη Γερμανία, δεν είναι απαραίτητα καλό για τις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Το Βερολίνο ενέκρινε συνολικά 1,2 τρισ. ευρώ για την γερμανική οικονομία, ενώ για την υπόλοιπη Ευρώπη συναίνεσε να διατεθούν μόλις 500 δισ. ευρώ.

Ασύμμετρη απειλή

Συνεπώς, το κύριο βάρος των μέτρων θα επωμιστούν οι εθνικοί προϋπολογισμοί. Αυτό σημαίνει ότι οι χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, θα πρέπει να προσφύγουν σε υπέρογκο δανεισμό, με αποτέλεσμα να αποκλίνουν ακόμα περισσότερο από τις πλουσιότερες χώρες. Το χειρότερο όμως είναι, πως όταν Ρώμη και Μαδρίτη αυξήσουν αναγκαστικά το δανεισμό τους, τότε θα πλησιάσουν το ελληνικό επίπεδο χρέους.

Σύμφωνα με τους Διεθνείς Οργανισμούς, το ΑΕΠ πολλών χωρών θα συρρικνωθεί με διψήφια ποσοστά. Όμως, ενώ η πανδημία είναι συμμετρικό σοκ, η δημοσιονομική της επίπτωση θα είναι ασύμμετρη. Γερμανία και Ολλανδία, διαθέτουν μεγάλα δημοσιονομικά περιθώρια για ανάκαμψη, ενώ Ιταλία, Ισπανία, Βέλγιο κλπ δεν μπορούν να αυξήσουν τον δανεισμό τους, χωρίς αλματώδη αύξηση των spreads (διαφορά επιτοκίου), που θα τις οδηγήσει σε μνημόνια σύμφωνα με τους κανόνες.

Για τον λόγο αυτό υπήρξε έκρηξη του Πορτογάλου πρωθυπουργού Κόστα, μετά τις δηλώσεις του ΟλΛανδού υπουργού Οικονομικών Χούκστρα, που ζητούσε να ερευνηθούν οι λόγοι που οι “Νότιοι” δεν έχουν επαρκή δημοσιονομικό χώρο. «Δεν έχουμε χρόνο να ακούμε τους Ολλανδούς υπουργούς Οικονομικών, όπως το 2011, 2012, και μετά» ξέσπασε, αναφερόμενος στον αξέχαστο Ντάισελμπλουμ και την τακτική που ακολουθήθηκε κατά την κρίση κρατικού χρέους το 2012.

Η Γερμανία βέβαια κατάφερε να εγκλωβίσει την συζήτηση στο Eurogroup, το οποίο ελέγχει, με την βοήθεια της Γαλλίας. Η στρατηγική της είναι να αποφύγει την έκδοση “κοινού χρέους”, που θα καταργούσε το πλεονέκτημά της στην αγορά κρατικών ομολόγων. Η Γαλλία, ενισχύοντας το ηγετικό της προφίλ, κάνει τακτικούς ελιγμούς στις διαπραγματεύσεις και πρότεινε ομόλογα ειδικού σκοπού (κορονοομόλογα). Η πρόταση αυτή αποτελεί υποχώρηση από το αίτημα της Ιταλίας για ευρωομόλογα, το οποίο το Παρίσι είχε συνυπογράψει.

Οι αντιθέσεις παραμένουν

Ωστόσο, αφού το Eurogroup συμφώνησε σε μέτρα ανεπαρκή για τις υπερχρεωμένες χώρες, οι αντιθέσεις παραμένουν. Ο Ιταλός πρωθυπουργός Κόντε, σε τηλεοπτική του εμφάνιση, δήλωσε, πως στο Συμβούλιο της 23ης Απριλίου, δεν θα υπογράψει συμπεράσματα που περιέχουν ανεπαρκή μέτρα. Κατηγορηματικά επίσης δήλωσε, πως η Ιταλία δεν θα κάνει χρήση του ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης). Ωστόσο, κάποιοι στον κυβερνώντα συνασπισμό υπονομεύουν την στάση του, ζητώντας χρήση του ESM.

Τα μέτρα του Eurogroup δεν απευθύνονται ειδικά στις υπερχρεωμένες χώρες. Οι προληπτικές πιστωτικές γραμμές του ESM θα καλύψουν μόνο τις αυξημένες δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης και προστασίας, χωρίς δημοσιονομικούς όρους αλλά με επιτήρηση. Το γνωστό Ταμείο εγγυήσεων για επιχειρηματικά δάνεια από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων διευρύνθηκε, αφού οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις όλων των χωρών δεν εκδίδουν ομόλογα, για να αγοράσει η ΕΚΤ.

Τέλος, προστέθηκε ένα πρόγραμμα ασφάλισης των συστημάτων πρόσκαιρης ανεργίας με μικρή διάρκεια, που θα βοηθήσει τις χώρες με συστήματα “πρόσκαιρης ανεργίας”. Σημειώνεται πως η Ελλάδα δεν διαθέτει τέτοιο σύστημα και γι’ αυτό η κυβέρνηση προχώρησε σε αναστολές συμβάσεων εργασίας, προκειμένου να το αξιοποιήσει.

Το γερμανικό τέχνασμα

Η δομή του πακέτου, προδίδει αποφυγή μέτρων αντιμετώπισης του μακροχρόνιου προβλήματος κρατικού χρέους, που παραμένει στην έρπουσα κρίση της Ευρωζώνης από το 2010. Ωστόσο, αφήνεται να εννοηθεί, πως στο άμεσο μέλλον θα υπάρξουν και νέα χρηματοδοτικά εργαλεία για την ανάκαμψη της οικονομίας. Βάση των ελπίδων είναι το σημείο 19 της απόφασης του Eurogroup που αναφέρεται στη δημιουργία Ταμείου Ανάκαμψης.

Η φράση της απόφασης του Eurogroup «οι σχετικές συζητήσεις ενός Ταμείου, συμπεριλαμβανομένης και της σχέσης του με τον προϋπολογισμό της ΕΕ» προδίδει πως η Γερμανία θα επιδιώξει να ενσωματωθεί το Ταμείο Ανάκαμψης στον κοινοτικό προϋπολογισμό, για να αποφευχθεί η έκδοση ευρωομολόγων. Η πρόεδρος της Κομισιόν ήδη κάνει μεγάλο θόρυβο, προβάλλοντας τον κοινοτικό προϋπολογισμό, η έγκριση του οποίου είναι προβληματική, σαν «Σχέδιο Μάρσαλ για την Ευρώπη».

Ενόψει του Συμβουλίου της 23ης Απριλίου, τον χορό των δηλώσεων άνοιξε ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Λεμέρ, ο οποίος ανέλαβε πάλι πρωτοβουλία, ζητώντας την παράταση της άρσης των δημοσιονομικών κανόνων, που έγινε λόγω της πανδημίας, ώστε να ανακάμψουν οι οικονομίες. Ο Λεμέρ δημοσιοποίησε επίσης την διάθεση της Γαλλίας να αποδεχθεί τη λογική της «μερικής ανάληψης υποχρεώσεων», ως βάση για την κοινή έκδοση χρέους που θα χρηματοδοτήσει το νέο Ταμείο Ανάκαμψης, πιθανότατα μέσω του κοινοτικού προϋπολογισμού.

Η υποχώρηση από το στόχο του ευρωομολόγου που είχαν ζητήσει οι 11 χώρες-μέλη, αποσκοπεί στην επίτευξη συμφωνίας με το Βερολίνο, αλλά πάνω στην βάση διατήρησης της γερμανικής κυριαρχίας στην αγορά κρατικών ομολόγων. Δήλωσε, επίσης, πως από οικονομική άποψη, η κοινή έκδοση χρέους είναι καλύτερο εργαλείο από τη χρήση του κοινοτικού προϋπολογισμού.

Θα συμφωνήσουμε, αλλά με την διόρθωση, ότι η έκδοση κοινού χρέους, επιτρέπει τη διασπορά του κόστους της ανάκαμψης σε βάθος χρόνου, ενώ η χρήση πόρων του κοινοτικού προϋπολογισμού, θα επιβαρύνει άμεσα τους εθνικούς προϋπολογισμούς. Πάντως ως συνήθως, διάφοροι “τενόροι” της ευρωπαϊκής σκηνής προβαίνουν σε δηλώσεις στήριξης αυτού του συμβιβασμού. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με τον Ιταλό πρόεδρό του, ψήφισε κάτι σχετικό στην ίδια κατεύθυνση.

Ο κίνδυνος παραμένει

Επομένως, ο κίνδυνος για τις υπερχρεωμένες χώρες θα παραμένει, καθώς αυτός ο συμβιβασμός θα καθησυχάσει τις αγορές για όσο διάστημα το Ταμείο χρηματοδοτεί. Ουσιαστικά, η απόφαση του Eurogroup αφήνει την τύχη της Ευρωζώνης στα χέρια της ΕΚΤ, η οποία θα εξακολουθήσει την μαζική αγορά ομολόγων. Όμως, η δράση της ΕΚΤ δεν αρκεί για να αποτρέψει τον κίνδυνο που αντιμετωπίζουν οι αδύναμες χώρες της Ευρωζώνης. Ποιος είναι ο κίνδυνος; Να βρεθούν στην θέση που βρέθηκαν οι “άσωτοι Έλληνες” το 2010 απέναντι στις αγορές.

Διότι το πρόβλημα δεν είναι η πανδημία, από την οποία η Γερμανία γρήγορα θα ανακάμψει, αλλά η θεσμική άρνηση της Ευρωζώνης, να στηρίζει τις διαρθρωτικά λιγότερο αναπτυγμένες οικονομίες της, όταν δεν διαθέτουν δημοσιονομικά περιθώρια. Μένει να δούμε πώς θα αντιδράσει η Ιταλία και η Ισπανία, που θυμούνται την “διάσωση” της Ελλάδας, αλλά και τι θα αποφασίσει τελικά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Είναι, πάντως, σίγουρο πως αμοιβαιοποίηση χρέους δεν θα προκύψει, αφού αυτό ισοδυναμεί με αλλαγή των κανόνων που με τόσο κόπο έχει επιβάλει η Γερμανία. Το κοντινό μέλλον θα δείξει αν ό,τι είναι καλό για την Γερμανία, είναι καλό και για τον ευρωπαϊκό Νότο, με την διαρθρωτική και όχι μόνο την γεωγραφική έννοια του όρου.