Ο παγκόσμιος οικονομικός πόλεμος – Οι αντιφάσεις ΗΠΑ και Ευρώπης

Ο παγκόσμιος οικονομικός πόλεμος, που μαίνεται τα τελευταία χρόνια, προς το παρόν και σίγουρα στο μεσοπρόθεσμο διάστημα θα έχει νικητή τις ΗΠΑ. Αντιμετωπίζουν, όμως, αδυναμίες και προβλήματα που σε κάποιο βαθμό ξεπερνούν ακόμη κι αυτά του βασικού αντιπάλου τους, της Κίνας. Η ολοένα αυξανόμενη πολιτική πόλωση οξύνει τα πάθη σε όλα τα επίπεδα, αναβιώνοντας αιωνόβιες διαμάχες εντός των ΗΠΑ για τη φυλή (race), την μετανάστευση, το φύλο (gender), την οικονομική κυριαρχία, την κατανομή των φορολογικών βαρών, τη θέση στον κόσμο κοκ.

Η αμερικανική κοινωνία είναι διαιρεμένη μεταξύ δύο γενικώς ισοδύναμων –από πλευράς εκλογικού βάρους– παρατάξεων. Οι παρατάξεις αυτές αδυνατούν να συμφωνήσουν στο παραμικρό, από τα μικρά έως τα μεγάλα προβλήματα της αμερικανικής οικονομίας και κοινωνίας. Αυτή η εξέλιξη δεν προοιωνίζεται τίποτε καλό για την συνέχιση της οικονομικής και στρατιωτικής της μονοκρατορίας των ΗΠΑ.

Οι διαφορές μεταξύ των αντιμαχόμενων στρατοπέδων δεν είναι απλές διαφωνίες για την οικονομία, ή για τις κοινωνικές ελευθερίες. Δεν αναφέρομαι στις πολιτικές ελευθερίες, διότι οι ΗΠΑ είναι η πλέον προηγμένη δημοκρατία του κόσμου και όχι καρικατούρα φιλελεύθερου τύπου δημοκρατίας, όπως οι θεσμοί της αντιπροσώπευσης στην ΕΕ. Κατά τα άλλα, όμως, διχάζονται από κοσμοθεωρητικές διαφορές.

Το χάσμα δημιουργήθηκε σε στάδια. Ξεκίνησε με τον πόλεμο στο Ιράκ και με την χρηματοοικονομική κατάρρευση του 2008. Τότε, οι πολιτικές διάσωσης ευνόησαν τους έχοντες και κατέχοντες και όχι τις δεκάδες εκατομμύρια δανειολήπτες που έχασαν τα σπίτια τους. Βάθυνε με την σταδιακή απώλεια εκατομμυρίων θέσεων εργασίας στον βιομηχανικό τομέα. Οι ΗΠΑ υπέστησαν εμπορικό ανταγωνισμό από την Κίνα, τη Γερμανία και τη Λατινική Αμερική, λόγω των εισαγωγών φθηνών αγαθών από τις εν λόγω χώρες.

Βαθαίνει το χάσμα εντός των ΗΠΑ

Οι διαφορές εντός των ΗΠΑ οξύνθηκαν με τις πολιτικές Ομπάμα για την ανακούφιση των πλέον αδύνατων στρωμάτων της αμερικανικής κοινωνίας, οι οποίες  επιβάρυναν τη μεσαία τάξη. Ας σημειωθεί ότι οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές των Δημοκρατικών αγκάλιασαν τους νεόπλουτους δισεκατομμυριούχους της Wall Street και της Silicon Valley. Τέλος, το χάσμα βαθαίνει περαιτέρω λόγω της σταδιακής, αλλά μη αναστρέψιμης εθνολογικής ανατροπής που υφίστανται οι ΗΠΑ λόγω της μετανάστευσης.

Δεν πρόκειται πλέον για διαφορές Βορρά-Νότου στον τρόπο αντιμετώπισης των Αφροαμερικανών, ούτε και για διαφορές μεταξύ της φιλελεύθερης ανατολικής ακτής (Νέα Υόρκη, Βοστώνη) και της δυτικής ακτής (Καλιφόρνια) με την αχανή μέση και κυρίως λευκή, οπισθοδρομική και φανατικά θρησκευόμενη Αμερική. Η τελευταία φορά που οι ΗΠΑ δοκίμασαν τέτοιο βαθύτατο διχασμό (δηλαδή στα μισά του 19ου αιώνα) η χώρα οδηγήθηκε σε έναν άκρως αιματηρό εμφύλιο πόλεμο.

Το αποτέλεσμα της αντίστοιχης σύγκρουσης στον 21ο αιώνιο δεν θα είναι εμφύλιος πόλεμος, αλλά διαρκής δυσπραγία στη διακυβέρνηση της χώρας, η οποία μπορεί να οδηγεί κατά καιρούς και σε ακυβερνησία. Η πολιτική κρίση θα αποτελέσει, αργά η γρήγορα, ανασχετικό παράγοντα στην συνέχιση της παγκόσμιας αμερικανικής οικονομικής κυριαρχίας Εξαίρεση ίσως αποτελέσει η αμυντική και η τεχνολογική βιομηχανία, παρότι και στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας η κυριαρχία των ΗΠΑ ήδη αμφισβητείται από την Κίνα.

Το άλλο πολύ σημαντικό πρόβλημα είναι αυτό του οικονομικού υποδείγματος, όπου η κυριαρχία του χρηματοπιστωτικού τομέα και η βραχυχρόνια κερδοσκοπία που αυτός ενθαρρύνει έχουν δημιουργήσει τεράστια προβλήματα. Προβλήματα στον αριθμό των ιδιωτικών επενδύσεων σε προγράμματα υποδομών, τα οποία και αποτελούν την αχίλλειο πτέρνα της οικονομίας. Το υπερχρεωμένο αμερικανικό δημόσιο αδυνατεί να επενδύσει στις συγκοινωνιακές και άλλες υποδομές. Αυτό σημαίνει πως αργά ή γρήγορα μια σύγκρουση μεταξύ του χρηματοοικονομικού κατεστημένου και της πολιτικής ηγεσίας της χώρας θα καταστεί αναπόφευκτη.

Ο οικονομικός πόλεμος έχει και τρίτο παίκτη

Τούτων δοθέντων είναι απίθανο πως ο τρίτος παίκτης στο τρίγωνο ΗΠΑ-Κίνα-ΕΕ, ο σκληρός πυρήνας της Ευρώπης θα μείνει απλός παρατηρητής. Είναι, λοιπόν, πιθανόν η διχοτόμηση της γεωπολιτικής ισχύος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας να γίνει στο μέλλον τριχοτόμηση με μια στρατηγική συμμαχία μεταξύ της βόρειας Ευρώπης και της Ρωσίας. Όμως, η πιθανότητα να βρεθεί η ΕΕ στο τραπέζι των νικητών και να εκμεταλλευθεί τη μοναδική αυτή γεωπολιτική συγκυρία προϋποθέτει αλλαγή ηγεσίας. Από γερμανική μονοκρατορία να εξελιχθεί σε ένα πιο συλλογικό υπόδειγμα. Και βεβαίως απαιτείται αλλαγή στο μείγμα της οικονομικής πολιτικής. Αλλιώς η ΕΕ θα οδηγηθεί με μαθηματικό τρόπο σε οδυνηρή διάσπαση.

Η ευκαιρία που διανοίγεται για την Γαλλία, Γερμανία και Ρωσία να ανακτήσουν παλιές δόξες είναι απλώς πολύ μεγάλη για να αγνοηθεί. Όποιο, όμως, κι αν είναι το αποτέλεσμα του παρόντος παγκόσμιου οικονομικού πολέμου, το υπόδειγμα παγκόσμιας διακυβέρνησης έχει αλλάξει για πάντα από συνεργατικό σε συγκρουσιακό. Η πιθανότητα τριχοτόμησης της γεωπολιτικής και οικονομικής ισχύος δείχνει και η πλέον πιθανή προοπτική.

Για τη διολίσθηση από το συνεργατικό στο συγκρουσιακό υπόδειγμα παγκόσμιας διακυβέρνησης δεν ευθύνονται μόνον οι λαϊκιστές των ΗΠΑ και οι προστατευτικές πολιτικές της Γερμανίας και της Κίνας. Ευθύνονται πολύ περισσότερο οι άπληστες νεοφιλελεύθερες ελίτ (και εντός της ΕΕ). Αυτές κατέστρεψαν, λόγω της απληστίας, της αναίδειας, και της απερισκεψίας τους το πιο σημαντικό φιλελεύθερο πείραμα που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα. Το πείραμα που προσπάθησε να ανθήσει μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου και το οποίο μετέβαλε ριζικώς το επίπεδο ζωής για ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους, κυρίως στην Ασία, παρότι εν πολλοίς σε βάρος της περιβαλλοντικής ισορροπίας.

Η αυξανόμενη ένταση δε της σύγκρουσης γεωπολιτικής ισχύος στο οικονομικό επίπεδο δεν μπορεί παρά να αποφέρει αναταραχή στις αγορές και αυξημένη φτώχεια και ανισότητα για τους πολλούς. Μια εξέλιξη για την οποία οι παντοδύναμες μέχρι σήμερα νεοφιλελεύθερες ελίτ, κάποια στιγμή θα λογοδοτήσουν στην ψυχρή λεπίδα της Ιστορίας. Αυτές φέρουν το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για τη νεκρανάσταση και άνοδο των δυνάμεων του λαϊκισμού, του ρατσισμού ακόμα και ενός νέου φασισμού.