Ωρολογιακή βόμβα η ιαπωνική οικονομία

Η Ιαπωνία αποτελεί τον μεγαλύτερο πιστωτή σε παγκόσμιο επίπεδο, εξάγοντας τεράστιους όγκους κεφαλαίων προς τις ΗΠΑ και άλλες χώρες που συνιστούν ουσιαστικά τους ευνοημένους δανειολήπτες της. Με την είσοδο πάντως στο 2023, η Κεντρική Τράπεζα Ιαπωνίας επιχειρεί να επαναπατρίσει τα κεφάλαια της χώρας από το εξωτερικό, ώστε να χρηματοδοτήσει το δυσθεώρητα υψηλό έλλειμμα της χώρας, που πρόκειται να αυξηθεί σωρευτικά κατά 50% εντός της πενταετίας, λόγω των νέων εξοπλιστικών προγραμμάτων.

Η νέα στρατηγική συνεπάγεται υψηλότερα επιτόκια για τα αμερικανικά ομόλογα, από την στιγμή που οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν πλέον την δυνατότητα να υπολογίζουν τις ιαπωνικές προσφορές για την αγορά τους, για αρκετά από τα επόμενα έτη. Έως τα τέλη του 2021 η Κεντρική Τράπεζα Ιαπωνίας διακρατά αμερικανικά ομόλογα συνολικής αξίας 1.340,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, με τις συστηματικές αγορές της επί μία εικοσαετία να συντηρούν τα επιτόκια των αμερικανικών ομολόγων σε χαμηλά επίπεδα.

Όμως οι δραστικά μεγαλύτερες αποδόσεις τους σε σχέση με τις ανάλογες ιαπωνικές προσελκύουν ιαπωνικά κεφάλαια, αλλά η συγκεκριμένη συμβιωτική σχέση βαδίζει πλέον προς το τέλος της. Με τον πληθωρισμό να κινείται στο 4% σε ετήσια βάση – επίπεδο απαράδεκτο για τα ιαπωνικά δεδομένα – η Κεντρική Τράπεζα Ιαπωνίας αδυνατεί πλέον να συνεχίσει να χρηματοδοτεί το έλλειμμα του δημοσίου, αυξάνοντας τα στοιχεία του ενεργητικού της με αγορές ομολόγων, όταν από την άλλη πλευρά οι ιαπωνικές αποταμιεύσεις αναζητούν στο εξωτερικό καλύτερες αποδόσεις.

Γιατί ανησυχεί ο Ιάπωνας Κεντρικός Τραπεζίτης

Ο Ιάπωνας κεντρικός τραπεζίτης Haruhiko Kuroda γνωρίζει πως ο Κινέζος ομόλογός του Yi Gang και ο επικεφαλής της κινεζικής ρυθμιστικής αρχής για τον τραπεζικό και τον ασφαλιστικό κλάδο, Guo Shuqing, έχουν σχεδιάσει από το 2020 πρόγραμμα σταδιακής ρευστοποίησης αμερικανικών ομολόγων.

Το επίσημο όργανο της κινεζικής κυβέρνησης σε αγγλική γλώσσα, η εφημερίδα Global Times, προαναγγέλλει τότε τις ρευστοποιήσεις, με τους Κινέζους ειδικούς που αποτελούν την πηγή των πληροφοριών της εφημερίδας, να υποστηρίζουν πως έχει σχεδιασθεί η μείωση στο επίπεδο των $800 δισεκατομμυρίων εντός διετίας (συνολική αξία 1.080,8 δισεκατομμύρια δολάρια το 2020), επικαλούμενοι την απίστευτη διόγκωση του ελλείμματος του αμερικανικού δημοσίου.

Ο Kuroda ανησυχεί πως μετά την αμερικανική επίθεση κατά της Κεντρικής Τράπεζας Ρωσίας τον Μάρτιο του 2022, ίσως προκληθούν οι κεντρικές τράπεζες εκτός από την κεντρική τράπεζα της Κίνας, οι αντίστοιχες της Σαουδικής Αραβίας με αμερικανικά ομόλογα αξίας $150,2 δισεκατομμυρίων και 13 ακόμα μη δυτικών χωρών που κατέχουν συνολικά ακόμα 1.579,1 δισεκατομμύρια δολάρια, να μειώσουν την έκθεσή τους στο αμερικανικό δημόσιο χρέος συνολικού ύψους $31,5 τρισεκατομμυρίων. Μία εξέλιξη αυτής της μορφής απειλεί το 12,7% του χρέους των ΗΠΑ, με πρώτη άμεση συνέπεια την άνοδο των επιτοκίων των αμερικανικών ομολόγων στις δευτερογενείς αγορές.

Κίνδυνος για το χρηματοοικονομικό σύστημα

Η Κεντρική Τράπεζα Ιαπωνίας πάντως ήδη καταγγέλλεται για νομισματικό παραλογισμό, όταν δύο φορές κατά το παρελθόν, βραχυπρόθεσμα το 1999 και μόνιμα το 2001 αποφασίζει να υιοθετήσει πολιτική μηδενικών επιτοκίων (την ακολουθεί η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ-FED μετά το 2008 με παράλληλη Πιστωτική Επέκταση- QE). Κατά συνέπεια για χρονικό διάστημα 22 και πλέον ετών εντελώς χαλαρής νομισματικής πολιτικής, με μοναδική εξαίρεση ένα μικρό χρονικό διάστημα 14 μηνών, που επιχειρεί να ελέγξει τις χρηματοοικονομικές συνθήκες, υλοποιείται ένα βραδύ πρόγραμμα εθνικοποίησης του ιαπωνικού χρηματοοικονομικού συστήματος.

Στα συγκεκριμένα πλαίσια η Κεντρική Τράπεζα Ιαπωνίας κατέχει πλέον περισσότερο από το 50% του ιαπωνικού δημοσίου χρέους, τον μεγαλύτερο όγκο μετοχών σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο χρηματοοικονομικό φορέα, αποτελεί τον έναν από του 10 μεγαλύτερους κατόχους στο 40% των μετοχών των εισηγμένων στο χρηματιστήριο του Τόκυο εταιρειών, με το ενεργητικό της που απαρτίζεται κυρίως από ομόλογα να ανέρχεται στο 92% του ιαπωνικού ΑΕΠ.

Ειδικά στην περίπτωση του δημόσιου χρέους που φθάνει στο δυσθεώρητο 263% του ΑΕΠ, έναντι του 135% των ΗΠΑ και μόλις του 70% της Κίνας, η κατοχή ποσοστού ανώτερου του 50%, συνεπάγεται σχεδόν μηδενικά περιθώρια ελιγμών για τον κεντρικό τραπεζίτη. Μετά από 17 έτη συνεχούς κυκλοφορίας νέου χρήματος και εξαγορών στοιχείων ενεργητικού, κυρίως στον χρηματοοικονομικό τομέα και με μικρή έως και μηδενική επιτυχία να επιτύχει οικονομική ανάπτυξη, η Κεντρική Τράπεζα Ιαπωνίας αλλάζει την πολιτική της.

Ο νέος βασικός της πυλώνας εστιάζεται στον έλεγχο της καμπύλης των επιτοκίων (Yield Curve Control-YCC), δηλαδή στην εισαγωγή ενός μηχανισμού που στοχεύει σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα στον έλεγχο των επιτοκίων, μέσω μίας διαδικασίας αγορών ή πωλήσεων. Η πρόσφατη ανακοίνωσή της, εξηγεί πως ο στόχος του 0%, μεταβάλλεται στο 0,5% για το δεκαετές ομόλογο, οπότε εάν υπάρξει υπέρβαση, θα προχωρήσει σε κυκλοφορία νέου χρήματος, ώστε να το επαναφέρει στον στόχο της, δηλαδή στο 0,5%.

Οδυνηρά συμπτώματα

Η απόφαση συνιστά μία συγκεκαλυμμένη πολιτική απεριόριστης Πιστωτικής Επέκτασης (QE), που επί σειράν ετών διατηρεί ο κεντρικός τραπεζίτης Haruhiko Kuroda, μέχρι τον αιφνιδιασμό του πληθωρισμού, με αρνητικές συνέπειες για την οικονομία της χώρας. Το πρώτο οδυνηρό σύμπτωμα έρχεται με την κατάρρευση του γιέν που από την ισοτιμία του 100:1 στο αμερικανικό δολάριο τον Δεκέμβριο του 2020, υποτιμάται προς το 150:1 τον Οκτώβριο του 2022, για να διαμορφωθεί κάτω από τα επίπεδα του 130:1 στα μέσα Ιανουαρίου, σημειώνοντας πάντως χαμηλά 35 ετών.

Η διόρθωση αποτελεί συνέπεια της απόφασης του κεντρικού τραπεζίτη της χώρας να αναθεωρήσει τον στόχο για τον έλεγχο της καμπύλης των επιτοκίων (Yield Curve Control-YCC), από το 0,0% στο 0,5%, που συνιστά έμμεση παραδοχή πως αντί της προστασίας του εθνικού νομίσματος, επιλέγει την προστασία της αγοράς ομολόγων. Επίσης αποκαλύπτει πως επιχειρεί με την μεταβολή του στόχου να περιορίσει τις δαπάνες εξαγοράς ομολόγων, μειώνοντας την κυκλοφορία νέου χρήματος.

Στο σημείο αυτό αρχίζουν να εμφανίζονται τα πρώτα άσχημα συμπτώματα, με πρώτο την δοκιμή των αντοχών της αποφασιστικότητας της Κεντρικής Τράπεζας Ιαπωνίας από τις αγορές, με το επιτόκιο του δεκαετούς να υπερβαίνει συνεχώς τον στόχο ελέγχου της καμπύλης των επιτοκίων (Yield Curve Control-YCC), δηλαδή το 0,5%. Η κατάσταση παρουσιάζει σημεία απώλειας ελέγχου, με τον κεντρικό τραπεζίτη να υποχρεώνεται να παρεμβαίνει σχεδόν σε καθημερινή βάση για να αποτρέψει την άνοδο των επιτοκίων σε υψηλότερα επίπεδα.

Το ζήτημα εστιάζεται στο γεγονός ότι η Κεντρική Τράπεζα Ιαπωνίας έχει εγκλωβισθεί, αφού εάν συνεχίσει να κυκλοφορεί νέο χρήμα, το εθνικό νόμισμα θα υποτιμηθεί, επιδεινώνοντας τις συνθήκες στο μέτωπο του πληθωρισμού. Εάν δεν προκρίνει την νέα Πιστωτική Επέκταση (QE), για να συγκρατήσει την άνοδο των επιτοκίων, τότε οι αποδόσεις θα εκτιναχθούν και η χώρα θα αντιμετωπίσει τον ολέθριο κίνδυνο της στάσης πληρωμών. Το 2008 το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα καλείται να αντιμετωπίσει τις πτωχεύσεις τραπεζών, αλλά το 2023 καλείται να συγκρατήσει τις παύσεις πληρωμών ολόκληρων οικονομιών.