Ουρανόπεμπτη ευκαιρία για το ευρώ ο Τραμπ 2.0

Μετά τον θρίαμβο Τραμπ στις προεδρικές εκλογές, φαίνεται πως υπάρχει ευρεία συναίνεση εντός του αμερικανικού κατεστημένου για αλλαγή των πλανητικών ισορροπιών σε εμπόριο και συνάλλαγμα. Και μάλιστα όχι διά της πειθούς ή έστω δια διπλωματικών πιέσεων, αλλά μέσω της στυγνής, μονομερούς επιβολής ισχύος.

Σε ένα κείμενο που έχει συζητηθεί όσο κανένα άλλο σε διάφορα κέντρα λήψης αποφάσεων και επενδυτικούς κύκλους τον τελευταίο καιρό, ο Stephen Miran (σύντομα και επισήμως επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος του Λευκού Οίκου) παραθέτει μία σειρά επιθετικών πολιτικών για την εξισορρόπηση του εμπορικού ελλείμματος των Ηνωμένων Πολιτειών.

Η παραδοχή πάνω στην οποία χτίζει τις προτάσεις του ο Miran έχει ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον: το (ανατιμημένο) δολάριο, λέει ο σύμβουλος του Τραμπ, είναι η μήτρα όλων των δεινών! Οποιοσδήποτε δικαιούται λοιπόν εδώ να θέσει την εξής ερώτηση: “μα καλά, το ισχυρό δολάριο δεν είναι ένα μάλλον ήπιο κόστος για τους Αμερικανούς, αφού όλος ο κόσμος το χρησιμοποιεί ως αποθεματικό νόμισμα και ασφαλές καταφύγιο;

Δεν είναι δίκαιο να είναι οι ΗΠΑ ελλειμματικές αφού όλοι εμείς οι υπόλοιποι χρηματοδοτούμε αφειδώς την κατανάλωσή τους, μεταφέροντας ουσιαστικά κομμάτι της αγοραστικής μας δύναμης στο Οχάιο και το Τέξας”; Η απάντηση του συστήματος Τραμπ είναι ξεκάθαρη: Όχι. Το ακριβό δολάριο έχει ξεδοντιάσει την αμερικανική εξαγωγική βιομηχανία. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να σηκώνουν πλέον το βάρος του παρόχου ατελείωτης ρευστότητας και ζήτησης σε όλον τον κόσμο. Χρειάζεται αναπροσαρμογή.

Οι αναπροσαρμογές έχουν κόστος και αυτό θα το σηκώσουν οι άλλοι – η Κίνα, η Ευρώπη, το Μεξικό. Όμως, υπάρχει μία θεμελιώδης αντίφαση εδώ. Ο Τραμπ και οι συν αυτώ έχουν ορκιστεί να κρατήσουν το δολάριο στον θρόνο του. Δηλαδή, και σεισμικές αλλαγές και status quo. Και δασμοί, και μικρότερο εμπορικό έλλειμμα, και παντοδυναμία του δολαρίου. Κάτι σαν τετραγωνισμός του κύκλου, δηλαδή.

Η ευκαιρία της Ευρώπης

Οι υπερδυνάμεις βέβαια μπορούν να τετραγωνίζουν τον κύκλο. Για αυτό άλλωστε λέγονται υπερδυνάμεις. Πόσο μάλλον η Αμερική που διαπνέεται από εξαιρετισμό και διαθέτει το ‘εξωφρενικό προνόμιο’ – η πατρότητα του όρου ανήκει στον Ζισκάρ ντ’ Εσταίν – του να μπορεί να κόβει δολάρια για να χρηματοδοτεί τα αέναα ελλείμματά της. Στο κάτω-κάτω, υπάρχουν τρόποι για να εξαναγκαστούν οι άλλοι – και δη οι ‘σύμμαχοι’ που εξαρτώνται και στρατιωτικά από τον Θείο Σαμ.

Αυτή την φορά, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Το μερίδιο των ΗΠΑ στο παγκόσμιο ΑΕΠ έχει πέσει από το 40% στις αρχές της δεκαετίας του ’60, όταν ο ντ’ Εσταίν ήταν Υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, περίπου στο ένα τέταρτο σήμερα. Η ολοένα και συχνότερη χρήση του δολαρίου ως μέσο κυρώσεων έχει κινητοποιήσει την Κίνα, την Ρωσία και άλλες δυνάμεις. Και, μετά τις τελευταίες εξελίξεις, ο κοιμώμενος γίγαντας που λέγεται Ευρώπη έχει αρχίσει – δειλά προς το παρόν – να συνέρχεται από την παραίσθηση της αιώνιας εξάρτησης από την Αμερική.

Το ενιαίο νόμισμα του νωθρού αυτού γίγαντα έχει τις καλύτερες προοπτικές να αντικαταστήσει το δολάριο ως το παγκόσμιο νόμισμα. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, το ευρώ ήδη αντιστοιχεί σε 20% των παγκόσμιων αποθεματικών. Η Ευρώπη έχει πιο υγιή δημοσιονομικά από τις ΗΠΑ. Επίσης, η Ευρώπη έχει κάτι που ο έτερος μεγάλος ανταγωνιστής του δολαρίου, το κινεζικό γουάν, δεν έχει: κράτος δικαίου. Στην ιστορία του σύγχρονου καπιταλισμού, δεν έχει υπάρξει κράτος – νομισματικός επικυρίαρχος χωρίς ισχυρούς δημοκρατικούς θεσμούς. Για αυτό ίσως άλλωστε και το γουάν έχει μερίδιο μόλις 2%, παρά την επιβλητική εμπορική δύναμη της Κίνας.

Οι προϋποθέσεις ώστε το ευρώ να εκθρονίσει το δολάριο: Υπάρχουν όμως κάποιες βασικές προϋποθέσεις, τις οποίες η Ευρώπη δεν πληροί αυτήν τη στιγμή: πραγματικά ενοποιημένες αγορές κεφαλαίων, η δημοσιονομική ένωση, και – πάνω από όλα – κοινό χρέος, τα γνωστά ως σε όλους μας ως ευρωομόλογα. Μόνο μία κοινή αγορά χρέους θα μπορούσε να ανταγωνιστεί το τεράστιο βάθος και την ρευστότητα της αγοράς ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου. Υπάρχει το προηγούμενο του Ταμείου Ανάκαμψης, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από κοινό χρέος. Οι τεράστιες αμυντικές ανάγκες που έχουν προκύψει μπορεί να αποτελέσουν το εφαλτήριο για μόνιμα ευρωομόλογα.

Βέβαια, για να συμβεί αυτό, χρειάζεται και προσαρμογή της ίδιας της Ευρωζώνης και πάνω από όλα της Γερμανίας, η οποία θα πρέπει να εγκαταλείψει τη νεο-μερκαντιλιστική πολιτική της εμμονής με τα εμπορικά πλεονάσματα, τα “φρενα χρέους”, τους πάση θυσία ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς και την τεχνητή συμπίεση της ζήτησης. Εάν η Γερμανία το είχε κάνει αυτό έστω και μερικώς το 2010 και είχε επιτρέψει την έκδοση ευρωομολόγων, ο ευρωπαϊκός Νότος και ειδικά η χώρα μας θα είχε αποφύγει την καταστροφή της προηγούμενης δεκαετίας. Αλλά αυτό ανήκει πλέον στο παρελθόν. Η Ευρώπη – ακόμα και τώρα, τραυματισμένη και μπερδεμένη, μπορεί. Θέλει;