Oυκρανία και πετρέλαιο στη Raisina – Το δυτικό αφήγημα δεν κόβει εισιτήρια στο Νότο

H Rachel Rizzo, ανώτερο στέλεχος του Atlantic Council’s Europe Center, που παρακολούθησε το συνέδριο διαλόγου Raisina στην Ινδία, παρατηρεί πως οι αντιλήψεις για τα τεκταινόμενα στην Ουκρανία, διαφέρουν δραστικά από τις ανάλογες στους κύκλους των Αμερικανών και των Ευρωπαίων. Ενώ στη Δύση η κρίση της Ουκρανίας παραμένει στο κέντρο των πολιτικών διαβουλεύσεων και αποφάσεων, στον υπόλοιπο κόσμο αντιμετωπίζεται με την μορφή μίας περιορισμένης περιφερειακής σύγκρουσης, που αποτελεί ένα μικρό στοιχείο ενός εξαιρετικά ευρύτερου γεωπολιτικού γρίφου.

Η διάχυτη εντύπωση στον Παγκόσμιο Νότο, στον άλλοτε Τρίτο Κόσμο, είναι ότι οι Αμερικανοί προσπαθούν να διεθνοποιήσουν την περιφερειακή σύγκρουση στην Ουκρανία, λόγω του ανταγωνισμού τους με τους Ρώσους. Στο πλαίσιο αυτό επιχειρούν παράλληλα να επιβάλλουν και ένα παγκόσμιο καθεστώς κυρώσεων εναντίον της Μόσχας. Όπως διαπιστώνει η Rizzo στο συνέδριο διαλόγου Raisina, πολλές αναπτυσσόμενες χώρες δέχονται πιέσεις, αλλά δεν επιθυμούν να υποκύψουν στις απαιτήσεις των ΗΠΑ και της Ευρώπης και να υποστηρίξουν το Κίεβο, έστω κι αν αρκετές στήριξαν στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το ψήφισμα καταδίκης της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.

Αυτό που προβάλλεται κατά κόρον από τον Λευκό Οίκο είναι μία σύγκρουση των δημοκρατιών εναντίον των αυταρχικών καθεστώτων. Είναι ο κεντρικός πυλώνας της εξωτερικής πολιτικής του προέδρου Μπάιντεν. Όμως, αυτό το πρόταγμα δεν ενδιαφέρει τον υπόλοιπο κόσμο και δυστυχώς δεν αναγνωρίζεται από πολλές χώρες. Αυτό ανακλάται στις διπλωματικές τους διαβουλεύσεις και επιβάλλεται να αξιολογηθεί, από την στιγμή που αποτελεί καίριο ζήτημα για την εξωτερική πολιτική Αμερικανών και Ευρωπαίων.

Raisina: Δυσάρεστες διαπιστώσεις  

Από την άλλη πλευρά, οι προτεραιότητες του Πεκίνου επικεντρώνονται στην περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεών του με την Μόσχα. Αποτελεί, μάλιστα, υπεραπλούστευση της εποχής η ενοχοποίηση της επικοινωνιακής στρατηγικής των Ρώσων για την κατάσταση κινούμενης άμμου που επικρατεί στην διεθνή γεωπολιτική σκηνή. Η συγκεκριμένη αιτιολόγηση παρακάμπτει και περιθωριοποιεί το γεγονός ότι οι χώρες ανά την υδρόγειο ενεργούν σύμφωνα με τα συμφέροντά τους και τις πολιτικές τους συγκλίσεις.

Όπως σημειώνει η Rizzo στο συνέδριο διαλόγου Raisina, οι χώρες που αποφασίζουν να συνεργασθούν με την Ρωσία στον ενεργειακό τομέα, ή ευθυγραμμίζονται με τα φιλορωσικά αισθήματα του πληθυσμού τους, δεν αποτελούν θύματα της ρωσικής επικοινωνιακής στρατηγικής, ή επιχειρήσεων παραπληροφόρησης. Αντίθετα, διαβλέπουν πως η κρίση της Ουκρανίας δημιουργεί νέες ευκαιρίες.

Όπως προκύπτει από τις εργασίες στη Raisina, δεν αντιμετωπίζουν, άλλωστε, τις ΗΠΑ σαν μία μεγάθυμη και γενναιόδωρη ηγεμονική δύναμη, όπως προτιμούν οι χώρες της Δύσης. Το ζήτημα αποδεικνύεται υπερβολικά περίπλοκο. Εάν η Δύση συνεχίσει να ενοχοποιεί τη ρωσική προπαγάνδα και εξακολουθεί να ψάχνει την αιτία στα φιλορωσικά αισθήματα, τότε δεν πρόκειται να προσεγγίσει ούτε στο ελάχιστο την πραγματική εικόνα.

Ο αιφνιδιασμός του OPEC+

Χαρακτηριστικό παράδειγμα των συμπερασμάτων της Raisina αποτελεί η στάση του OPEC+. Στις 3 Απριλίου αιφνιδίασε την αγορά ενέργειας, αναγγέλλοντας την απόφασή του για νέα περικοπή της παραγωγής αργού πετρελαίου. Πρώτη η Σαουδική Αραβία και μετά η Αλγερία, τα Εμιράτα, το Ιράκ, το Καζακστάν, το Κουβέιτ και το Ομάν υιοθέτησαν μία μείωση της τάξης του 1,16 εκατομμυρίων βαρελιών ανά ημέρα, με αποτέλεσμα οι συνολικές μέχρι τούδε περικοπές να φθάνουν τα 3,66 εκατομμύρια βαρέλια σε ημερήσια βάση, ή στο 3,7% της παγκόσμιας παραγωγής. Ήδη έχει ανακοινωθεί μείωση και από την Ρωσία της τάξης των 500.000 βαρελιών ανά ημέρα, η οποία επιφυλάσσεται και για πρόσθετες περικοπές το 2023.

Η επίσημη αιτιολόγηση εστιάζεται στο ζήτημα της σταθεροποίησης των τιμών, λόγω ανησυχιών για τον περιορισμό της ζήτησης, αλλά η απόφαση διευκολύνει την Ρωσία που με την προβλεπόμενη άνοδο προς τα 90 δολάρια ανά βαρέλι, έχει την πολυτέλεια πωλήσεων ακόμα και με τις εκπτώσεις που προσφέρει, σε επίπεδα ανώτερα των $69 που αποτελούν το χρηματοοικονομικό σημείο ισορροπίας τιμών (Fiscal Breakeven Oil Price-FBOP) ανά βαρέλι για να ισοσκελίζει τον προϋπολογισμό της. Αντίθετα, το κόστος παραγωγής, συμπεριλαμβανομένων των φόρων, της ανάλωσης κεφαλαίων, των μεταφορών και της παραγωγής, κινείται στα $19,2 ανά βαρέλι.

Η Σαουδική Αραβία, ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής των Ρώσων στον τομέα της ενέργειας, εμφανίζει χρηματοοικονομικό σημείο ισορροπίας τιμών (Fiscal Breakeven Oil Price-FBOP), στα 84 δολάρια ανά βαρέλι (μειώθηκε το 2022 στα $79 ανά βαρέλι), όπως και για τις χώρες της Μέσης Ανατολής. Η διαμόρφωση των χρηματοοικονομικών σημείων ισορροπίας αποτελεί ένα ισχυρό αθέατο κίνητρο για τις περικοπές, που αντιμετωπίζουν όμως σφοδρές αντιδράσεις από την αμερικανική κυβέρνηση. Μάλιστα η Αμερικανίδα υπουργός Οικονομικών Janet Yellen τόνισε πως σε περίοδο αναταραχής των αγορών η κίνηση του OPEC+, αποτελεί απρονοησία πρώτου μεγέθους. Σε παράλληλη τροχιά και ο Λευκός Οίκος επέκρινε την Σαουδική Αραβία, επισημαίνοντας πως οι περικοπές αποφασίζονται στην χειρότερη δυνατή συγκυρία.

Όμως, μερικές ημέρες αργότερα η αμερικανική κυβέρνηση ανέκρουσε πρύμναν, δηλώνοντας πρόθυμη να συνεργασθεί με παραγωγούς και καταναλωτές για να επιτύχει μείωση των τιμών.
Μία άσχημη παράπλευρη συνέπεια της ανόδου των τιμών του αργού πετρελαίου πηγάζει από την συντήρηση των πληθωριστικών πιέσεων, με αποτέλεσμα να ακυρώνεται η οποιαδήποτε προσπάθεια αποκλιμάκωσης των επιτοκίων. Επαγωγικά εντείνεται το πρόβλημα στην αγορά των ομολόγων, όπου οι υποαξίες περιορίζουν δραστικά την ρευστότητα των τραπεζών, συντηρώντας νέους κινδύνους καταρρεύσεων.

Το όπλο του NOPEC

Στις 6 Μαΐου 2022 με την υπερψήφιση από την Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή της Γερουσίας του νομοσχεδίου “No Oil Producing or Exporting Cartels” (NOPEC) (δηλαδή “Καμία Παραγωγή ή Εξαγωγή Αργού Πετρελαίου από Ολιγοπώλια) προδίδεται πως ο Λευκός Οίκος δεν έχει άλλα περιθώρια υπομονής. Η αδιαφορία της Σαουδικής Αραβίας να ασχοληθεί ουσιαστικά με το πρόβλημα των υψηλών τιμών στην ενέργεια, η οποία επηρεάζει και τους υπόλοιπους παραγωγούς του παλαιού OPEC, οι συνεχιζόμενες αδιατάρακτες σχέσεις με την Ρωσία που συμμετέχει στο ολιγοπώλιο OPEC+ και οι αναπτυσσόμενες συγκλίσεις με το σινο-ρωσικό δίπολο, υποχρεώνει πλέον τον Λευκό Οίκο να αξιοποιήσει μία “δαμόκλειο σπάθη” για να συνετίσει τους πρώην συμμάχους του.

Όμως από την εποχή της ίδρυσής του το 1960, ο παλαιός OPEC δέχεται από τα μέλη του με απόλυτη προτεραιότητα την εντολή να “συντονίζει και να ομογενοποιεί” τις πολιτικές κινήσεις στον τομέα του αργού πετρελαίου, δηλαδή να χειραγωγεί ουσιαστικά τις τιμές. Με δεδομένο ότι τα μέλη του χωρίς την Ρωσία ελέγχουν το 40% της παγκόσμιας παραγωγής αργού, το 60% του αργού που διαπραγματεύεται στις διεθνείς αγορές και το 80% των βεβαιωμένων παγκοσμίων αποθεμάτων, ο OPEC+, ακόμα και χωρίς την Ρωσία, αποτελεί ένα πανίσχυρο ολιγοπώλιο.

Το νομοσχέδιο NOPEC, εάν και όταν ενεργοποιηθεί, θα παρεμποδίσει και θα περιορίσει δραματικά τις δραστηριότητες και τις κινήσεις του OPEC+, ενώ μεγάλα πλήγματα θα δεχθούν τα βασικά του μέλη και ειδικά ο de facto ηγέτης του, η Σαουδική Αραβία. Θα καταργήσει επίσης το καθεστώς ασυλίας δημοσίων φορέων για το ολιγοπώλιο και για τα μέλη του. Αυτό συνεπάγεται πως ειδικά η Σαουδική Αραβία, με επενδύσεις συνολικού ύψους $1.000.000.000 στις ΗΠΑ, κινδυνεύει να υποστεί διώξεις με βάση τις διατάξεις της υπάρχουσας αμερικανικής αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας. Όμως με την τελευταία τους κίνηση στις αρχές Απριλίου, οι Σαουδάραβες μετατοπίζουν ολόκληρη την ζώνη των πετρελαιοπαραγωγών προς τον σινο-ρωσικό άξονα ισχύος, σηματοδοτώντας την πολιτική αφετηρία σε ένα παιγνίδι μηδενικού αποτελέσματος, όπου τα κέρδη της μίας πλευράς ισούνται με τις ζημίες της άλλης.