Πόσο έπληξαν την ρωσική οικονομία οι δυτικές κυρώσεις

Μετά από ένα δωδεκάμηνο ενόπλων συγκρούσεων στην Ουκρανία, αναπόφευκτα η Ρωσία , η ρωσική οικονομία, έχει δεχθεί οικονομικά πλήγματα, αλλά όχι στον βαθμό που ισχυρίζονται οι εμπνευστές των πολυπληθών κυρώσεων σε ΗΠΑ και Ευρώπη. Η αποτυχία του σχεδιασμού για την κατάρρευση της ρωσικής οικονομίας, οφείλεται σε αρκετούς λόγους από τους οποίους εναλλακτικές λύσεις αποτελούν καθοριστικές παραμέτρους που προσδιορίζουν τις αντοχές της.

Αν και 49 χώρες έχουν δεχθεί να συμμετάσχουν στο καθεστώς των κυρώσεων κατά της Ρωσίας και αντιπροσωπεύουν το 60% της παγκόσμιας οικονομίας, οι υπόλοιπες που κατέχουν το 40% συνεχίζουν τις συναλλαγές τους με την Μόσχα και μάλιστα τις αυξάνουν. Οι χώρες του άλλοτε αποκαλούμενου τρίτου κόσμου δεν συμφωνούν με τα μέτρα κατά των Ρώσων και κρίνουν πως η πραγματικότητα δεν αφορά την κρίση της Ουκρανίας, αλλά την αντιπαράθεση μεγάλων δυνάμεων. Η Ινδία και η Κίνα πολλαπλασιάζουν τις αγορές τους σε ρωσικό αργό πετρέλαιο, επιτυγχάνοντας για μερικούς μήνες έκπτωση της τάξης των $20 έως και $30 ανά βαρέλι ενώ και η Τουρκία αυξάνει κατά 45% τις συναλλαγές της με την Ρωσία κατά το 2022.

Πάντως παρά τις προσπάθειες να περιορίσουν τις αγορές τους από την Ρωσία, οι Ευρωπαίοι προμηθεύονται από τους ρωσικούς ομίλους αργό πετρέλαιο και φυσικό αέριο συνολικής αξίας $125 δισεκατομμυρίων το 2022, σε σχέση με τα $50 δισεκατομμύρια της Κίνας, τα $20 της Τουρκίας και τα $18 της Ινδίας. Οι εκπτώσεις όμως ως για την Κίνα από το νέο έτος για τους τύπους URALS και ESPO έχουν μειωθεί στα $13 και $8 ανά βαρέλι αντίστοιχα, οπότε οι τελικές τιμές διαμορφώνονται σε επίπεδα ανώτερα από το όριο των $60 της Ε.Ε. και των G7.

Παράλληλα από το νέο έτος οι εισαγωγές ρωσικού αργού πετρελαίου της Ινδίας αυξάνονται κατά 9,2%, στα 1,4 εκατομμύρια βαρέλια ανά ημέρα τον Ιανουάριο και στα 1,85 εκατομμύρια βαρέλια σε ημερήσια βάση τον Φεβρουάριο σύμφωνα με στοιχεία του οργανισμού ανάλυσης δεδομένων και στοιχείων του τομέα εμπορίας αγαθών KPLER. Με την ινδική κυβέρνηση να εκτιμά αύξηση της κατανάλωσης καυσίμων κατά 4,7% για το 2023, οι ρωσικοί όμιλοι ήδη προετοιμάζονται για να διοχετεύσουν στην ινδική αγορά τύπους αρκτικού αργού σε χαμηλές τιμές, δίδοντας προτεραιότητα στην Ινδία, παρά στις τεράστιες εισαγωγές της Κίνας.

Αλλαγή τακτικής

Ο βασικός λόγος για την αλλαγή τακτικής απορρέει από το γεγονός ότι η Ινδία έχει αυξήσει κατά 33 φορές τις εισαγωγές αργού πετρελαίου κατά το 2022, φαινόμενο που δεν έχει κανένα προηγούμενο στην ιστορία της διεθνούς εμπορίας αργού και ενέργειας. Η συγκεκριμένη τάση συνεχίζεται με τις εισαγωγές να φθάνουν τα 1,2 εκατομμύρια βαρέλια τον Δεκέμβριο και τα 1,7 εκατομμύρια τον Ιανουάριο, ενώ ανοδικά κινούνται και κατά τον Φεβρουάριο. Η Ινδία καλύπτει πλέον το 25% των αναγκών της σε αργό πετρέλαιο από την Ρωσία, για να προχωρεί σε παραγωγή προϊόντων διΰλισης που εξάγονται κυρίως στην Αυστραλία, στο Βέλγιο, στην Γαλλία, στην Γερμανία, στις ΗΠΑ, στην Νότιο Κορέα, στην Ολλανδία και στην Σιγκαπούρη.
Παρά τις σκληρές κυρώσεις, το ρωσικό πετρέλαιο εξακολουθεί να ρέει προς την Ευρώπη σε μορφή διυλισμένων παραγώγων, με την Ινδία να εξελίσσεται σε έναν από τους ζωτικότερους κόμβους παράκαμψης και τους Αμερικανούς και Ευρωπαίους αξιωματούχους να προσποιούνται τους ανίδεους.

Η απόφαση του Συμβουλίου της Ευρώπης παρέχει κάποιες ενδείξεις, από την στιγμή που εξαιρεί από τις κυρώσεις τα παράγωγα διΰλισης, χωρίς να συνεκτιμά παραμέτρους ενεργειακής ασφάλειας, από την στιγμή που ενώ από την μία πλευρά επιχειρεί να ανακόψει τις πωλήσεις των ρωσικών ομίλων, επιτρέπει την ελεύθερη διακίνηση των προϊόντων διΰλισης του ρωσικού αργού πετρελαίου μέσω τρίτων.

Στις αρχές του δευτέρου εξαμήνου του 2022, το γνωστό οικονομικό ειδησεογραφικό πρακτορείο BLOOMBERG, αποκαλύπτει πως ρωσικό πετρέλαιο καύσης και άλλων τύπων καύσιμα που δεν εισάγονται πλέον από χώρες της δύσης, κατευθύνονται προς την Μέση Ανατολή. Οι αυξημένες ροές παρατηρούνται μετά την έναρξη των συγκρούσεων στην Ουκρανία και φθάνουν τον Ιούνιο τα 155.000 βαρέλια ανά ημέρα, έχοντας υπερτριπλασιασθεί από τα επίπεδα του Φεβρουαρίου, ενώ οι ανάλογες προς την Ευρώπη έχουν μειωθεί κατά 30%.

Τα δεδομένα προέρχονται από τον οίκο VORTEXA, διαχειριστή ενός επαγγελματικού ιστοτόπου που παρακολουθεί για τα στελέχη της αγοράς ενέργειας τις ενεργειακές ροές που ακολουθούν θαλάσσιους διαδρόμους, παρέχοντας πολύτιμα δεδομένα για τις κινήσεις φορτίων. Τα στοιχεία που δημοσιοποιεί ο οίκος αποκαλύπτουν πως ο κύριος όγκος των προϊόντων που καταφθάνουν στην Μέση Ανατολή αποτελείται από πετρέλαιο καύσης, πετρέλαιο κίνησης, βενζίνη, στον οποίο προστίθενται από την έναρξη του δευτέρου εξαμήνου, καύσιμα αεροσκαφών και κηροζίνη.

Οι ροές στη Μ. Ανατολή

Περίπου το ένα τρίτο των εισαγωγών υγρών καυσίμων από την Ρωσία καταλήγει στον τερματικό σταθμό αποθήκευση της Fujairah στα Εμιράτα, με τις συνολικές ροές να κινούνται στα υψηλά επίπεδα του 2016, αν και εκτιμάται ότι θα αυξηθούν περαιτέρω, λόγω των κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας από του Αμερικανούς και τους συμμάχους τους. Τα δεδομένα του οίκου VORTEXA πάντως πιστοποιούν πως με την έναρξη του δευτέρου εξαμήνου οι ροές προς την Μέση Ανατολή, με βασικό κόμβο τα Εμιράτα, αυξάνονται σε 220.000 βαρέλια ανά ημέρα.

Πέραν των Εμιράτων και των υπολοίπων χωρών του κόλπου, οι ρωσικοί όμιλοι σχεδόν διπλασιάζουν κατά την διάρκεια του δευτέρου τριμήνου του 2022, τις εξαγωγές καυσίμων προς την Σαουδική Αραβία, κυρίως λόγω του γεγονότος ότι οι Σαουδάραβες απελευθερώνουν περισσότερο αργό πετρέλαιο για εξαγωγές, αναλώνοντας χαμηλότερου κόστους ρωσικά καύσιμα για την παραγωγή ενέργειας. Τα δεδομένα του γνωστού οικονομικού τμήματος του ειδησεογραφικού πρακτορείου REUTERS αποκαλύπτουν πως η Σαουδική Αραβία εισάγει στο διάστημα Απριλίου-Ιουνίου, 647.000 μετρικούς τόνους ρωσσικών καυσίμων (4.626.000 βαρέλια) σε σχέση με τους 320.000 μετρικούς τόννους (2.288.000 βαρέλια), της αντίστοιχης περιόδου του 2021, συνεχίζοντας με τον ίδιο ρυθμό τις εισαγωγές της έως την λήξη του έτους.

Η Σαουδική Αραβία παραμένει μία από τις λιγοστές χώρες που αξιοποιούν το αργό πετρέλαιο στην παραγωγή ενέργειας, αν και έχει λάβει μέτρα προς την αντικατάστασή του με φυσικό αέριο, μετατρέποντας επίσης κατάλληλα και τους σταθμούς παραγωγής ενέργειας και απελευθερώνοντας περισσότερο αργό πετρέλαιο για εξαγωγές. Οι προσφερόμενες εκπτώσεις των ρωσικών ομίλων λόγω των κυρώσεων, καθιστούν τα καύσιμα που εξάγουν ιδιαίτερα ελκυστικά, ειδικά κατά την θερινή περίοδο που πάντοτε παρατηρείται αυξημένη ζήτηση ενέργειας.

Μετά την επιβολή του ορίου πώλησης των $60 ανά βαρέλι για το ρωσικό αργό πετρέλαιο, οι ρωσικοί όμιλοι στρέφονται προς τις αγορές της Βορείου Αφρικής και τον Ιανουάριο του 2023, το Μαρόκο εισάγει 2 εκατομμύρια πετρελαίου κίνησης από την Ρωσία, όταν για ολόκληρο το δωδεκάμηνο του 2021 εισάγει μόλις 600.000 βαρέλια, σύμφωνα με στοιχεία του οργανισμού KPLER, που αναδημοσιεύει η γνωστή οικονομική εφημερίδα The Wall Street Journal.
Το Μαρόκο ακολουθεί η Τυνησία που εισάγει τον Ιανουάριο από την Ρωσσία 2,8 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαιοειδών και ακόμα 3,1 εκατομμύρια βαρέλια τον Φεβρουάριο, αν και πριν από την κρίση στην Ουκρανία, οι εισαγωγές της από τους ρωσικούς ενεργειακούς ομίλους, παραμένουν σχεδόν μηδαμινές.

Σύμφωνα με τον επικεφαλής της ομάδας αναλυτών φορτίων του γνωστού οίκου VORTEXA, Ιωάννη Παπαδημητρίου, στην τρέχουσα περίοδο 87 μεγάλα δεξαμενόπλοια με ρωσικά φορτία πετρελαίου κίνησης πλέουν με προορισμό διάφορους παραλήπτες. Από αυτά τα 63 με συνολικό φόρτο 18 εκατομμυρίων βαρελιών κατευθύνονται εκτός της Μεσογείου, αν και δεν αποκλείεται η μεταφόρτωση από πλοίο σε πλοίο, λόγω των κυρώσεων. Κατά συνέπεια, συμπεραίνει ο Παπαδημητρίου, η απάντηση στο ερώτημα του εάν και κατά πόσον η Ρωσία διαθέτει διαύλους για να διοχετεύει προϊόντα διΰλισης, η απάντηση δυστυχώς εστιάζεται σε μία νέα πραγματικότητα και κρίνεται θετική, όχι αρνητική, όπως διαλαλούν οι Ευρωπαίοι.
Κατά τον οίκο ανάλυσης δεδομένων του κλάδου ενέργειας ENERGY INTELLIGENCE, τουλάχιστον 20 εταιρείες, αλλά πιθανόν πολύ περισσότερες, έχουν αναλάβει την διακίνηση του ρωσικού αργού πετρελαίου σε ολόκληρη την υδρόγειο.

Το τίμημα για το αργό πετρέλαιο

Πληροφορίες από το γιγαντιαίο όμιλο εμπορίας αγαθών της Σιγκαπούρης TRAFIGURA, επιμένουν πως ο συνολικός αριθμός των δεξαμενοπλοίων που έχουν δεσμευθεί για τις μεταφορές πετρελαιοειδών από την Ρωσία υπερβαίνει τα 600, ενώ τουλάχιστον τα 400 αξιοποιούνται αποκλειστικά για μεταφορές αργού πετρελαίου. Τα υπάρχοντα στοιχεία συγκλίνουν προς το γεγονός ότι μετά τις τελευταίες κυρώσεις της Ε.Ε. και των G7 και τις αποχωρήσεις των μεγάλων ομίλων από την εμπορία ρωσικών αγαθών, το κενό σπεύδουν να το καλύψουν άλλοι μεγάλοι εμπορικοί οίκοι.

Νέα δεδομένα από την πασίγνωστη επενδυτική τράπεζα GOLDMAN SACHS, πιστοποιούν πως οι εμπορικοί εταίροι της Ρωσίας καταβάλλουν υψηλότερο τίμημα για τις αγορές αργού πετρελαίου σε σύγκριση με την τιμή που υπολογίζουν οι αναλυτές της αγοράς ενέργειας στην δύση. Με ανακοίνωσή της στις 10 Φεβρουαρίου προειδοποιεί πως η διαφορά μεταξύ της μέσης πραγματικής τιμής και της αντίστοιχης των διαφόρων εκτιμήσεων ανέρχεται σε $25 ανά βαρέλι τουλάχιστον από τον περασμένο Δεκέμβριο. Η τράπεζα τονίζει πως οι αντοχές της παραγωγής στην Ρωσία ανακλούν την συγκεκριμένη θετική διαφορά σε σχέση με την ανάλογη των εκτιμήσεων και αναιρούν το όριο των $60 ανά βαρέλι.

Επιπλέον πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Διεθνούς Χρηματοοικονομίας (Institute of International Finance) με κέντρα τα Πανεπιστήμια Columbia και California, αποκαλύπτει πως η Ρωσία πωλεί αργό πετρέλαιο σε τιμές ανώτερες από το όριο των $60 ανά βαρέλι της ομάδας των G7. Σύμφωνα με την έρευνα η μέση τιμή κατά την διάρκεια των τεσσάρων εβδομάδων που έπονται της επιβολής του ορίου στις 5 Δεκεμβρίου φθάνει τα $74 ανά βαρέλι.

Παράλληλα η στροφή προς τις πωλήσεις από τον τομέα των πετροχημικών αποφέρει 15 έως 16 φορές περισσότερα έσοδα ανά τόνο προϊόντων σε σύγκριση με την ανάλογη ποσότητα αργού πετρελαίου και για τους επενδυτές με βάση τα τρέχοντα συμβόλαια της αγοράς οι αποδόσεις φθάνουν το 30%-35%, έναντι 12%-15% του τομέα διΰλισης, με τις εταιρείες πετροχημικών να διανέμουν κατά κανόνα μεγάλα μερίσματα στους μετόχους τους. Τα δεδομένα αυτά στοιχειοθετούν πως οι ρωσικοί όμιλοι στρέφονται στις πωλήσεις προϊόντων διΰλισης, ώστε να καλύψουν σημαντικό μέρος των απωλειών εσόδων που προκαλούνται από τις κυρώσεις στις πωλήσεις αργού πετρελαίου.