Ρωσικό ματ στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου

Με μία αιφνίδια ενέργεια η Ρωσία επιτυγχάνει να διασφαλίσει το μεγαλύτερο μερίδιο στο τεράστιο ιρανικό κοίτασμα φυσικού αερίου Chalous, μεταλλάσσοντας όχι μόνον τις μελλοντικές οικονομικές, αλλά και τις γεωπολιτικές επιπτώσεις. Ανώτατος Ρώσος αξιωματούχος εκτιμά πως πρόκειται για την τελική πράξη μίας σειράς κινήσεων με στόχο την εδραίωση δεσπόζουσας θέσης στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας.

Αν και το Ιράν εμφανίζεται ο βασικός χαμένος από οικονομικής πλευράς στην συμφωνία, έχουν μεγάλα γεωπολιτικά οφέλη οι Φρουροί της Επανάστασης, που αποκτούν ένα αξιόλογο μακροχρόνιο έσοδο. Στα μέσα Νοεμβρίου ρωσικοί όμιλοι, ακολουθούμενοι από κινεζικούς καταλήγουν σε μία σημαντικότατη σύμβαση με την Τεχεράνη με αντικείμενο την αξιοποίηση των τεραστίων αποθεμάτων φυσικού αερίου του κοιτάσματος Chalous στην Κασπία, σε πείσμα του γεγονότος ότι η γεωγραφική του ζώνη ανήκει, υπό προϋποθέσεις, στην ιρανική περιοχή ελέγχου της Κασπίας.

Ήδη προγραμματίζονται επενδύσεις ύψους δισ. δολαρίων από χρηματοοικονομικούς ομίλους της Αυστρίας, της Γερμανίας και της Ιταλίας, από την στιγμή που όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν στο ότι τα αποθέματα του κοιτάσματος είναι σε δραστικά μεγαλύτερα μεγέθη σε σχέση με τις αρχικές εκτιμήσεις. Σε αδρές γραμμές η λεκάνη της Κασπίας –συμπεριλαμβανομένης της θαλάσσιας ζώνης και των παράκτιων περιοχών– διαθέτει κοιτάσματα που σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις ανέρχονται συνολικά σε 48 δισ. βαρέλια αργού πετρελαίου και 292 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου σε εντοπισμένα και πιθανά αποθέματα.

Το 2019 η Ρωσία εξελίσσεται στον κυρίαρχο παράγοντα που χειραγωγεί μεταβολές στο νομικό πλαίσιο που ισχύει στην λεκάνη της Κασπίας, με συνέπεια το συνολικό μερίδιο του Ιράν από το σύνολο των ενεργειακών εσόδων από τα κοιτάσματα μειώνεται από το αρχικό 50% σε 11,875%. Η αρχική κατανομή εξ ημισείας είχε βάση της μία σύμβαση αλιευτικών δικαιωμάτων του 1921, που τροποποιείται το 1924 για να συμπεριλάβει με τους ίδιους όρους και τον τομέα της ενέργειας.

Το νέο κοίτασμα

Πριν από την ανακάλυψη του κοιτάσματος Chalous, το Ιράν έχει εκτιμώμενες απώλειες εσόδων της τάξης των 3,2 τρισ. δολαρίων με την τροποποίηση του 2019, οι οποίες όμως πρόκειται να μεγιστοποιηθούν με την έναρξη της εκμετάλλευσης των νέων αποθεμάτων. Οι αρχικές εκτιμήσεις Ρώσων και Ιρανών τοποθετούν τα μεγέθη των αποθεμάτων του κοιτάσματος στα 3,5 τρισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, που αντιστοιχούν στο 25% περίπου των 14,2 τρισ. κυβικών μέτρων του τεραστίου κοιτάσματος South Pars.

Το τελευταίο συνιστά το 40% του συνόλου των 33,8 τρισ. κυβικών μέτρων των ιρανικών αποθεμάτων και το 80% της παραγωγής φυσικού αερίου στην χώρα. Οι νέες μελέτες και έρευνες των Ρώσων στοιχειοθετούν πως στην πραγματικότητα πρόκειται για δύο κοιτάσματα που διαχωρίζονται με υποθαλάσσιο διάδρομο πλάτους 9 χλμ. Το αποκαλούμενο πλέον “Μεγάλο Chalous” διαθέτει αποθέματα 5,9 τρισ. κυβικών μέτρων και το “Μικρό Chalous” άλλα 1,2 τρισ., με αποτέλεσμα το σύνολο να ανέρχεται σε 7,1 τρισ.

Κατά συνέπεια τα νέα μεγέθη αυξάνουν τα συνολικά αποθέματα του Ιράν σε 40,9 τρισ. κυβικά μέτρα, ενώ η Ρωσία διαθέτει τα μεγαλύτερα γνωστά αποθέματα φυσικού αερίου στον κόσμο, ύψους 48 τρισ. κυβικών μέτρων. Μία πρόσφατη αναθεώρηση της εκτίμησης των ρωσικών αποθεμάτων τα μειώνει σε 39 τρισ. κυβικά μέτρα. Αυτό καθιστά το Ιράν στην χώρα με τα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου στην υδρόγειο.

Οι εταίροι

Οι νέες εκτιμήσεις σε συνδυασμό με τις εξελίξεις και τις ανατροπές στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου, προκαλούν μεταβολές στην αρχική συμφωνία του Ιράν με την Ρωσία, για την οποία μέχρι και τα μέσα Οκτωβρίου δεν είχε υπάρξει ένδειξη για τροποποίησή της. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε να τεθεί επικεφαλής της κοινοπραξίας αξιοποίησης και εκμετάλλευσης η ιρανική Khazar Exploration & Production Company-KEPCO, με τους ρωσικούς ομίλους να μην έχουν οριστικοποιήσει ακόμα την συμμετοχή τους.

Τελικά, με την αναβάθμιση των μεγεθών των αποθεμάτων του δίδυμου κοιτάσματος, την ηγετική θέση αναλαμβάνουν οι όμιλοι Gazprom και Transneft, με συμμετοχή 40%. Επίσης, εισέρχονται στο σχήμα οι κινεζικοί όμιλοι China National Petroleum-CNPC και China National Offshore Oil Corporation-CNOOC με συμμετοχή 28%, ενώ η KEPCO περιορίζεται στο 25%.

Η Gazprom αναλαμβάνει την γενική διαχείριση τη ανάπτυξης του Chalous, η Transneft επιφορτίζεται με τις πάσης φύσεως μεταφορές και τις σχετικές δραστηριότητες, η κινεζική CNPC επιβαρύνεται με το μεγαλύτερο μέρος των χρηματοοικονομικών κινήσεων και τις αναγκαίες τραπεζικές διευκολύνσεις και η επίσης κινεζική CNOOC αναλαμβάνει τις εργασίες υποδομών και τα μηχανολογικά έργα.

Το τίμημα για την Τεχεράνη

Η τελική συμφωνία εμφανίζεται να μην ευνοεί το Ιράν. Η KEPCO παρουσιάζεται θεωρητικά να κατέχει τον έλεγχο των περιορισμένων σε έκταση εργασιών στο κοίτασμα Chalous, αλλά η διαχείριση του μεριδίου της ανατίθεται σε εταιρείες υδρογονανθράκων, που συνδέονται με τους Φρουρούς της Επανάστασης. Η αιτία που οι Φρουροί της Επανάστασης αναλαμβάνουν από τα παρασκήνια τον έλεγχο των ιρανικών συμφερόντων απορρέει από το γεγονός ότι το υπόλοιπο 7% που μένει μετά την κατανομή των μεριδίων, θα αποδίδει τα έσοδά του σε δύο εταιρικούς λογαριασμούς στην Σαγκάη και στο Μακάο που ελέγχονται από τους Φρουρούς της Επανάστασης. Αυτή η έμμεση δωροδοκία τους από τους μεγάλους ομίλους της κοινοπραξίας αποτελεί και το βασικό κίνητρο για την απόκρυψη των πραγματικών μεγεθών των αποθεμάτων του Chalous, έως την υλοποίηση της τελικής συμφωνίας.

Οι Φρουροί της Επανάστασης, στις διαβουλεύσεις με την ιρανική κυβέρνηση, υποστηρίζουν πως οι νέοι όροι που θέτουν την Ρωσία και την Κίνα σε δεσπόζουσα θέση, παρακάμπτοντας τα ιρανικά συμφέροντα, αποτελεί τίμημα που υποχρεούται να καταβάλλει η Τεχεράνη για να αποκτήσει την απαιτούμενη τεχνογνωσία για το πυραυλικό της πρόγραμμα. Το όφελος αυτό είναι πολύ σημαντικότερο από τα οποιαδήποτε μελλοντικά έσοδα στην Σαγκάη και στο Μακάο.

Από την πλευρά της η Transneft δηλώνει πως προβλέπει ότι αποκλειστικά και μόνον το Chalous, έχει την απαιτούμενη παραγωγική δυναμικότητα να καλύψει το 72% των αναγκών σε φυσικό αέριο της Αυστρίας, της Γερμανίας και της Ιταλίας για μία εικοσαετία και το 52% των ανάλογων αναγκών της ΕΕ για το ίδιο χρονικό διάστημα. Για να αποκτήσει πάντως τον έλεγχο των νέων ενεργειακών ροών προς την Ευρώπη, η Μόσχα εγγυάται στην Τεχεράνη και κάτι άλλο. Εκτός από την ρωσική εμπειρία σε θέματα ανάπτυξης και εκμετάλλευσης κοιτασμάτων φυσικού αερίου και την απρόσκοπτη ροή σημαντικών εσόδων, έχει δεσμευτεί να υποστηρίξει με κάθε μέσον την αναβίωση της συμφωνίας για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, αλλά και άλλα αιτήματα της Τεχεράνης στον ΟΗΕ.

Οι ρωσικοί ελιγμοί

Πέραν της τεράστιας γεωπολιτικής αξίας που προσφέρει στην Ρωσία η προσθήκη των ενεργειακών ροών του Chalous, η Μόσχα προσβλέπει και σε δυσθεώρητα για την αγορά ενέργειας οικονομικά οφέλη. Οι Ρώσοι υπολογίζουν πως με μέση ετήσια τιμή 800 δολάρια ανά 1.000 κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, τα ετήσια έσοδα από το κοίτασμα πρόκειται να ανέλθουν στα 450 δισ. στην εικοσαετία που προβλέπεται από την συμφωνία να εκμεταλλεύονται το δίδυμο κοίτασμα. Μετά την λήξη της εικοσαετίας η συμφωνία προβλέπει πως το εταιρικό σχήμα KHATAM-AL-ANBIYA που ελέγχεται από τους Φρουρούς της Επανάστασης θα αποκτήσει τον έλεγχο επί μία πεντηκονταετία.

Με δεδομένη την μακροχρόνια εκμετάλλευση του Chalous και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι Ρώσοι σκοπεύουν να αντλήσουν το 10% των αποθεμάτων κατά την διάρκεια της εικοσαετούς τους συμφωνίας, παράγοντες της κοινοπραξίας εκτιμούν την συνολική αξία του στα 5,4 τρισ. δολάρια. Παράλληλα, υπάρχει το 25ετές μνημόνιο Τεχεράνης-Πεκίνου, που μεταξύ των άλλων προβλέπει τον έλεγχο των εξαγωγών και των εσόδων του ιρανικού κλάδου ενέργειας από τους Κινέζους. Τα κεφάλαια θα κατευθύνονται σε νέες απαραίτητες επενδύσεις. Σε κάθε περίπτωση, η νέα κίνηση του σινο-ρωσικού διπόλου αποκτά καθοριστική σημασία για το μέλλον της αγοράς ενέργειας παγκοσμίως.