Ρώσοι και Ουκρανοί πολεμούν, η Δύση πληρώνει και οι Ελβετοί κερδίζουν!

Μετά από ένα τρίμηνο σκληρών συγκρούσεων στην Ουκρανία, ο ισχυρισμός του Ρώσου προέδρου ουσιαστικά προσεγγίζει αρκετά τις εξελίξεις, δεδομένο που επηρεάζει και τη νέα θέση της J. P. Morgan για την οικονομική κατάσταση της Ρωσίας. Ο γιγαντιαίος χρηματοοικονομικός όμιλος παραδέχεται πως η ρωσική οικονομία επιδεικνύει ασυνήθιστες αντοχές, με τις επιχειρηματικές έρευνες να στοιχειοθετούν πως η ύφεση της ρωσικής οικονομίας πρόκειται να περιορισθεί αισθητά. Πριν μιλήσουμε γι’ αυτό, ωστόσο, ας αναφέρουμε ότι σ’ αυτό έχουν βοηθήσει οι Ελβετοί.

Τα μέχρι τούδε δεδομένα δεν δείχνουν καθίζηση της οικονομικής δραστηριότητας, με συνέπεια να απαιτείται αναθεώρηση των αρχικών προβλέψεων. Η πρώτη εκτίμηση για κάμψη του ρωσικού ΑΕΠ κατά 35% στο δεύτερο τρίμηνο του 2022 και κατά 7% στο σύνολο του έτους κρίνεται υπερβολική, οπότε και αναθεωρείται ακόμα και χαμηλότερα από το 5%. Ο όμιλος υποστηρίζει πως οι συνέπειες των κυρώσεων θα παραμείνουν αισθητές. Η ρωσική οικονομία θα συμπεριφερόταν με σημαντικά καλύτερες επιδόσεις εάν δεν είχε μεσολαβήσει η κρίση της Ουκρανίας.

Αντίθετα, η Παγκόσμια Τράπεζα προβλέπει μείωση του ρωσικού ΑΕΠ κατά 11% για το 2022, ενώ το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο εκτιμά μείωση κατά 8,5% για την ίδια περίοδο και κάμψη κατά 2,3% για το 2023, μεγέθη διαχειρίσιμα με βάση τα ρωσικά πλεονάσματα και το χαμηλό δημόσιο χρέος. Πάντως, αποδεικνύεται ευρηματική η απόφαση της Μόσχας οι χώρες που συμπλέουν με τους Αμερικανούς στην επιβολή κυρώσεων, να αποπληρώνουν τις εισαγωγές ρωσικής ενέργειας σε ρούβλια. Αυτό είχε ως συνέπεια να περιθωριοποιείται στις διμερείς συναλλαγές της Ρωσίας το δολάριο. Η κίνηση ενισχύει το ρούβλι και επιπλέον έχει ψυχολογικό αντίκτυπο σε όσους πλέον συναλλάσσονται σε ρούβλια, απομακρύνοντας τις ανησυχίες τους λόγω των ισοτιμιών.

Το ρούβλι όντως υποχώρησε απότομα, με τον Μπάιντεν να κομπορρημονεί ότι έπεσε ενδοσυνεδριακά σε ισοτιμία 1:150 προς το δολάριο. Το επόμενο τρίμηνο ο ρούβλι ανατιμήθηκε στο ισχυρότερο επίπεδό του από τα μέσα του 2015 έναντι του ευρώ, όπως και έναντι του δολαρίου, όπου προσεγγίζει πλέον τα επίπεδα των αρχών του 2018. Η νέα μείωση των επιτοκίων στο 11% από την Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας αποσκοπεί, όπως δηλώνει η επικεφαλής Elvira Nabiullina, στην αποτροπή της περαιτέρω ανατίμησης του ρουβλίου, ώστε από την ζώνη του 53-54:1 προς το δολάριο πριν από την μείωση να υποτιμηθεί προς την ζώνη 61-63:1, που προφανώς επιδοκιμάζεται από την Nabiullina.

Σύμφωνα με την υποδιευθύντρια του BRUEGEL (δεξαμενή οικονομικής σκέψης με έδρα τις Βρυξέλλες) Maria Demertzis, οι πληρωμές του φυσικού αερίου σε ρούβλια, έχουν συμβάλλει αποφασιστικά στην ανατίμηση και την σταθεροποίηση του νομίσματος. Παρά τις ατέρμονες σχεδόν συζητήσεις για αποκλεισμό της ρωσικής ενέργειας από τις αγορές –όπως τονίζει– η Ρωσία εξακολουθεί να πραγματοποιεί μεγάλες πωλήσεις σε αργό πετρέλαιο και φυσικό αέριο.

Κερδίζουν οι Ελβετοί

Οι μεγαλύτεροι εμπορικοί όμιλοι σε διεθνές επίπεδο δεν αποφασίζουν με κριτήριο τα τεκταινόμενα στην Ουκρανία. Η ενοχλητική κατάσταση υποχρεώνει τον οικονομικό σύμβουλο του Zelensky, Oleg Ustenko, να απευθύνει προσωπικά επιστολές σε τέσσερις μεγάλους ομίλους, απαιτώντας να διακόψουν την συνεργασία τους με τον ρωσικό κλάδο υδρογονανθράκων, αφού με τα έσοδά του χρηματοδοτούνται οι συγκρούσεις στην Ουκρανία.

Την μερίδα του λέοντος στις συναλλαγές της Ρωσίας με τον υπόλοιπο κόσμο κατέχουν (ως ενδιάμεσοι) οι Ελβετοί, με περισσότερες από 1.000 εταιρείες εμπορίας φυσικών πόρων και αγαθών να διακινούν τεράστιους όγκους όχι μόνον αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου αλλά και δεκάδων άλλων αγροτικών και βιομηχανικών αγαθών. Η Ελβετία αποτελεί ζωτικό διεθνή χρηματοοικονομικό κόμβο, διαθέτοντας έναν πανίσχυρο κλάδο εμπορίας πρώτων υλών και αγαθών, παρά το γεγονός ότι παρεμβάλλονται τεράστιες αποστάσεις από τις διεθνείς εμπορικές οδούς και δεν έχει καμία πρόσβαση σε θαλάσσιους διαδρόμους, όπως επίσης δεν διαθέτει δίκτυο πρώην αποικιών και ούτε σημαντικούς φυσικούς πόρους και πρώτες ύλες.

Με βάση τα ναυτιλιακά και τελωνειακά δεδομένα, οι ελβετικοί όμιλοι VITOL και GLENCORE, όπως και ο TRAFIGURA της Σιγκαπούρης, συνεχίζουν να διακινούν τεράστιες ποσότητες ρωσικού αργού πετρελαίου, πετρελαίου κίνησης, κηροζίνης και πληθώρα άλλων αγαθών. Αν και η TRAFIGURA διακόπτει από τις 15 Μαΐου τις αγορές αργού από τη ρωσική ROSNEFT, συνεχίζει τις αγορές από άλλους ρωσικούς ομίλους. Από την πλευρά τους GLENCORE και VITOL δηλώνουν πως με την λήξη του 2022 θα διακόψουν τις αγορές τους, αλλά προς το παρόν δεν παύουν να αποτελούν ζωτικούς διαύλους διακίνησης ρωσικών αγαθών και φυσικών πόρων.

Οι ρωσικές ROSNEFT, SURGUTNEFTGAS και GAZPROM NEFT, όπως και άλλοι ανεξάρτητοι παραγωγοί της Ρωσίας που εκπροσωπούνται από την ελβετική PARAMOUNT ENERGY, απέστειλαν 23,62 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου τον Μάϊο από το λιμάνι Kozmino, 85 χλμ νοτιοανατολικά του Βλαδιβοστόκ, προς τις αγορές της Κίνας. Η ποσότητα προορίζεται για τα ιδιωτικά κινεζικά διυλιστήρια, τα αποκαλούμενα teapots (τσαγιέρες), που για το 2022 έχουν υπερδιπλάσιο όριο αγορών από την κινεζική κυβέρνηση, σε σχέση με την περίοδο 2020-2021.

Η Ελλάδα και το ship-to-ship

Ένα άλλο πεδίο που εμπλέκονται Ελβετοί –όπως επισημαίνει ο οίκος REFINITIV EIKON, που διαχειρίζεται έναν επαγγελματικό ιστότοπο για στελέχη του χρηματοοικονομικού κλάδου με στοιχεία για την διεθνή βιομηχανική δραστηριότητα, εκτιμήσεις και έγκυρες πληροφορίες– εστιάζεται στην Ελλάδα, η οποία έχει μετατραπεί σε κόμβο μεταφόρτωσης ρωσικού αργού πετρελαίου από πλοίο σε πλοίο (ship-to-ship/STS).

Ο οίκος VORTEXA, που διαχειρίζεται έναν επίσης επαγγελματικό ιστότοπο που παρακολουθεί τις ενεργειακές ροές που ακολουθούν θαλάσσιους διαδρόμους, παρέχοντας πολύτιμα δεδομένα για τις κινήσεις φορτίων, υπολογίζει πως από τα ελληνικά πελάγη διακινήθηκαν 2,5 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου τον Μάϊο. Το μέγεθος εμφανίζεται δραστικά αυξημένο εάν αντιπαραβληθεί με τις 500.000 βαρέλια του Μαρτίου και το 1.000.0000 βαρέλια του Απριλίου, που κοινοποιεί ο οίκος REFINITIV EIKON.

Ο υπεύθυνος επικοινωνίας της ελβετικής ΜΚΟ PUBLIC EYE, Oliver Classen, τονίζει πως ο εμπορικός κλάδος φθάνει να συνεισφέρει πλέον το μεγαλύτερο μέρος στο ελβετικό ΑΕΠ, σε σχέση με τον τουρισμό και την βιομηχανία μηχανών και μηχανολογικών εξαρτημάτων, από την στιγμή που ο όγκος συναλλαγών στην εμπορία αγαθών εγγίζει πλέον σχεδόν το ένα τρισ. δολάρια.

Σύμφωνα με μεγάλη έρευνα της DEUTSCHE WELLE, με βάση δεδομένα της ελβετικής πρεσβείας στην Μόσχα, το 80% των ρωσικών πρώτων υλών και αγαθών διακινείται μέσω επιχειρήσεων που κατέχουν Ελβετοί. Σχεδόν το ένα τρίτο αυτού του όγκου αποτελείται από φυσικό αέριο και αργό πετρέλαιο, με τα υπόλοιπα δύο τρίτα να αποτελούνται από βιομηχανικά μέταλλα, όπως το αλουμίνιο, ο χαλκός και ο ψευδάργυρος. Οι συμφωνίες που υπογράφονται σε ελβετικά γραφεία διευκολύνουν πλέον την ελεύθερη ροή του ρωσικού φυσικού αερίου και του αργού πετρελαίου, όπως και άλλων αγαθών.

Ρώσοι και Ελβετοί

Με τις εξαγωγές φυσικού αερίου και αργού πετρελαίου να αποτελούν την κύρια πηγή εσόδων για την ρωσική οικονομία (30-40% του συνόλου), οι δραστηριότητες στις οποίες πρωτοστατούν Ελβετοί αποδεικνύονται κομβικές στις ρωσικές πωλήσεις. Το 2021 οι κρατικοί ρωσικοί όμιλοι στην ενέργεια αποκομίζουν έσοδα της τάξης των 180 δισ. δολαρίων από τις εξαγωγές τους, με τις ελβετικές επιχειρήσεις να παρεμβάλλονται δυναμικά στην διαχείριση των συναλλαγών. Οι πρώτες ύλες αποτελούν συχνά αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ κυβερνήσεων, που συναλλάσσονται στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων. Υπάρχει, όμως, η δυνατότητα συναλλαγών εκτός χρηματιστηρίων, με τις ελβετικές εταιρείες να εξειδικεύονται στις άμεσες πωλήσεις, χάρη στις δυνατότητες πρόσβασης σε μεγάλους όγκους κεφαλαίων.

Στις συναλλαγές τους οι Ελβετοί έμποροι αξιοποιούν κατά προτίμηση εγγυητικές επιστολές. Με αυτή τη μέθοδο μία τράπεζα προχωρεί σε πίστωση ενός εμπόρου και αντί εγγύησης παραλαμβάνει ένα επίσημο έγγραφο, το οποίο την καθιστά ιδιοκτήτρια του εμπορεύματος. Μόλις ο αγοραστής εξοφλήσει την τράπεζα, το έγγραφο και ο τίτλος ιδιοκτησίας του εμπορεύματος μεταφέρεται στην εταιρεία του. Η διαδικασία αυτή πολλαπλασιάζει τις πιστοληπτικές γραμμές στις επιχειρήσεις, χωρίς να απαιτείται έλεγχος του αξιόχρεου, από την στιγμή που η τράπεζα κατέχει ως εγγύηση την αξία του εμπορεύματος έως την εξόφλησή της.

Πρόκειται για κορυφαίο παράδειγμα διαμεσολαβητικού εμπορίου, όπου στην Ελβετία κινούνται μόνον οι ροές του χρήματος, με τα εμπορεύματα να μην αγγίζουν σχεδόν ποτέ το ελβετικό έδαφος. Κατά συνέπεια δεν υπάρχουν στοιχεία για το μέγεθος της συναλλαγής, πέραν του αρχείου της εταιρείας, από την στιγμή που οι ελβετικές τελωνειακές αρχές έχουν απλώς εντελώς ασαφείς πληροφορίες για την ροή των αγαθών.

Εκτός ελέγχου οι Ελβετοί

Όπως εξηγεί η λέκτορας του Πανεπιστημίου της Βέρνης, Bürgi Bonanomi, η εμπορία αγαθών δεν καταγράφεται με ακρίβεια και δεν ελέγχεται από αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές, οπότε αναγκαστικά απαιτούνται μεγάλου εύρους έρευνες για την συλλογή δεδομένων και πληροφοριών που κατά κανόνα δεν διατίθενται με ευχέρεια. Η απουσία ελέγχου από τις ρυθμιστικές αρχές σαγηνεύει τους εμπόρους και ειδικά εκείνους που δραστηριοποιούνται σε επιτηρούμενες και επικίνδυνες οικονομικά χώρες, όπως η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (DRC), πόσο μάλλον στην τρέχουσα περίοδο η Ρωσία.

Ο έμπειρος ιδιωτικός οικονομικός ερευνητής David Mühlemann επισημαίνει πως σε αντίθεση με τον χρηματοοικονομικό χώρο, όπου υπάρχουν αυστηροί κανονισμοί ελέγχου των ροών του χρήματος και των νομίμων ή παρανόμων συναλλαγών, που εποπτεύονται από τις χρηματιστηριακές αρχές, δεν υπάρχουν ανάλογοι στην εμπορία αγαθών και εμπορευμάτων.

Οι εκκλήσεις της ελβετικής μη κυβερνητικής οργάνωσης PUBLIC EYE και του Κόμματος των Πρασίνων για την επιβολή ελέγχων, δεν έχουν προς το παρόν καρποφορήσει. Ο ηγέτης του ελβετικού Λαϊκού Κόμματος (SVP), Thomas Mattern, κινείται εναντίον μίας τέτοιας προοπτικής, υποστηρίζοντας πως στρέφεται κατά της ελβετικής ουδετερότητας. Κατ’ αυτόν, δεν υπάρχει καμία ανάγκη για πολλαπλασιασμό των ελέγχων των ρυθμιστικών αρχών στον εμπορικό τομέα, οπότε, όπως διαφαίνεται, δεν πρόκειται να υπάρξουν μεταβολές. Αυτό ευνοεί πέραν των Ελβετών εμπόρων και τους ρωσικούς ομίλους.