Σε χαμηλή πτήση επενδύσεις και ΑΕΠ – Διαψεύδονται οι κυβερνητικές προσδοκίες

Η εξέλιξη των μακροοικονομικών μεγεθών προκαλεί δικαιολογημένη αγωνία στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης. Στη μεγέθυνση της αγωνίας συμβάλλει σημαντικά –στην παρούσα συγκυρία– η προεκλογική ρητορεία του κόμματος της ΝΔ και οι υψηλές προσδοκίες που έχουν σχηματιστεί στην κοινωνία (επιχειρήσεις και νοικοκυριά) για την πορεία τους.

Όλοι οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ γνωρίζουν ότι τα δύο μεγέθη που σηκώνουν όλο το βάρος των θετικών προσδοκιών είναι το ΑΕΠ και οι επενδύσεις. Εξάλλου και η κυβέρνηση έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι η μεγέθυνση του ΑΕΠ και το ύψος του Ακαθάριστου Σχηματισμού Παγίου Κεφαλαίου (δηλαδή οι επενδύσεις) είναι τα δύο μεγέθη, στα οποία επιδιώκει να έχει σημαντικά καλύτερα αποτελέσματα από την προηγούμενη περίοδο.

Με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία και τις εκτιμήσεις που προκύπτουν από αυτά, είναι δυνατή η επίτευξη αυτών των στόχων; Η βάση εκκίνησης έχει μεγάλη σημασία διότι στην οικονομία καθετί μελλοντικό στηρίζεται κατ’ αρχάς στο παρόν. Η εκτιμώμενη μεγέθυνση του ΑΕΠ για το 2019 (ΕΕ: 2,1%, Τράπεζα Ελλάδος 1,9%, ΙΟΒΕ 1,8%) υπολείπεται σημαντικά του μεγέθους που υπάρχει στον προϋπολογισμό του 2019 (2,5%), δημιουργώντας μια χαμηλότερη βάση εκκίνησης για τη μεγέθυνση του ΑΕΠ του 2020.

Σύμφωνα με τις σημερινές εκτιμήσεις των διεθνών οργανισμών (ΔΝΤ, ΟΟΣΑ), της ΕΕ και της Τράπεζας Ελλάδος η μεγέθυνση του ΑΕΠ δεν πρόκειται να υπερβεί το 2,2%. Πρέπει να περιμένουμε τον προϋπολογισμό του 2020 για να μάθουμε τις εκτιμήσεις της κυβέρνησης. Όμως, από τη στιγμή που υπάρχουν οι συγκεκριμένες εκτιμήσεις, ειδικά της ΕΕ, είναι δύσκολο να αποκλίνει από αυτές.

Επίσης, το διεθνές περιβάλλον δεν είναι ευνοϊκό την συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Η αυξημένη εξωστρέφεια που επιδιώκεται μετά μανίας τα τελευταία χρόνια, καθιστά την ελληνική οικονομία περισσότερο ευάλωτη στην επιβράδυνση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Οι πιθανότητες να περιέλθει η γερμανική οικονομία σε ύφεση, με τεχνικούς όρους είναι σχεδόν 50%. Το ΑΕΠ συρρικνώθηκε σε τριμηνιαία βάση κατά 0,07% το δεύτερο τρίμηνο. Το ζήτημα του Brexit είναι επίσης αρνητικό στοιχείο.

Η σκληρή αλήθεια

Ο τραπεζικός τομέας, λόγω της κατάστασης που βρίσκεται, μετριάζει τις προοπτικές ανάκαμψης και θέτει σημαντικά προβλήματα τόσο δημοσιονομικά όσο και στο κομμάτι της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Τα στοιχεία της Τράπεζας Ελλάδος για τον Αύγουστο 2019 δείχνουν ότι ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της συνολικής χρηματοδότησης της εγχώριας οικονομίας διαμορφώθηκε σε -0,7% από -0,4% τον προηγούμενο μήνα. Η μηνιαία καθαρή ροή ήταν αρνητική κατά 555 εκατ. ευρώ, έναντι αρνητικής καθαρής ροής 908 εκατ. ευρώ τον προηγούμενο μήνα.

Η δημιουργία του σχήματος προστασίας ενεργητικού (ΑPS) με την ονομασία “Ηρακλής” θα μπορούσε να παρέχει σημαντική υποστήριξη για την πλήρη αποκατάσταση της ποιότητας του ενεργητικού, αλλά ακόμη δεν έχουν οριστικοποιηθεί οι απαιτούμενες διαδικασίες, κάτι που χρειάζεται –σύμφωνα με τις πληροφορίες– τουλάχιστον ένα έτος.

Όσον αφορά τις επενδύσεις, η αλήθεια είναι σκληρή, παρά τις ρητορείες των πολιτικών και των εξαρτημένων από αυτούς αναλυτών και δημοσιογράφων. Ο ουσιαστικός αυτός παράγοντας για τη μεγέθυνση του ΑΕΠ εξακολουθεί να κινείται σε χαμηλά επίπεδα. Τα στοιχεία αποτυπώνουν με σαφήνεια την αδήριτη πραγματικότητα. Μετά από σχεδόν δέκα χρόνια προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής το ποσοστό του Ακαθάριστου Σχηματισμού Παγίου Κεφαλαίου ως προς το ΑΕΠ βρίσκεται στο 11,07% (2018).

Η αποτυχία αύξησης των επενδύσεων γίνεται εμφανής αν συγκριθεί το πραγματικό αποτέλεσμα με τους στόχους που τίθενται κάθε έτος στον κρατικό προϋπολογισμό. Παραδειγματικά αναφέρω ότι το 2018 ο στόχος που είχε τεθεί (Εισηγητική Έκθεση για τον Κρατικό Προϋπολογισμό του 2018, σ. 28) ήταν ποσοστιαία αύξηση κατά 11,4% του Ακαθάριστου Σχηματισμού Παγίου Κεφαλαίου. Το αποτέλεσμα ήταν μείωση 12,2%.

Στασιμότητα στις επενδύσεις

Πέραν, όμως, των εξελίξεων μέχρι και το 2018, προβληματίζει επίσης και η επενδυτική στασιμότητα που παρατηρείται στο α’ εξάμηνο του 2019. Οι επενδύσεις σε πάγια αυξήθηκαν μόλις κατά 0,7%, με τη συμβολή τους στην αύξηση του ΑΕΠ να διαμορφώνεται μόλις σε 0,1%. Αξίζει ιδιαίτερης προσοχής το χαμηλό επίπεδο των επιχειρηματικών επενδύσεων σε μηχανολογικό εξοπλισμό (+3,1% έναντι +21,9% την αντίστοιχη περίοδο του 2018) και εξοπλισμό τεχνολογιών και πληροφορικής και επικοινωνιών (+1,1% έναντι +21,3% την αντίστοιχη περίοδο του 2018).

Επίσης, οι λοιπές κατασκευές επηρεάζονται κυρίως από την πορεία υλοποίησης των μεγάλων έργων υποδομής και ως εκ τούτου παρουσιάζουν επίσης μεγάλες διακυμάνσεις. Πάντως, οι επενδύσεις σε κατοικίες εμφανίζουν ικανοποιητική αύξηση (+13,1% έναντι +8,4% την αντίστοιχη περίοδο του 2018), συμβατή με την σταδιακή ανάκαμψη της αγοράς κατοικίας.

Η αύξηση του Ακαθάριστου Σχηματισμού Κεφαλαίου, δηλαδή τα πάγια και τα αποθέματα, αυξήθηκαν κατά 7,6%, συμβάλλοντας στην αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,5%. Αυτό σημαίνει ότι σχεδόν όλη η αύξηση του ΑΕΠ το πρώτο εξάμηνο του 2019, οφείλεται στην αύξηση των αποθεμάτων, δεδομένης της μηδενικής συμβολής της ιδιωτικής κατανάλωσης και της αρνητικής συμβολής των καθαρών εξαγωγών.

Σημειώνεται ότι η αύξηση των αποθεμάτων σχετίζεται είτε με προσδοκίες για αύξηση της εγχώριας κατανάλωσης στα επόμενα τρίμηνα, είτε με συσσώρευση ημιτελών έργων στις κατασκευές που στο μέλλον θα εμφανισθούν ως επενδύσεις σε πάγια.