Σε δεύτερη Ουκρανία εξελίσσεται η Τουρκία για το ρωσικό αέριο

Επίσημα η Τουρκία αναζητά διεξόδους για να μειώσει την εξάρτηση της χώρας από το ρωσικό φυσικό αέριο και για πρώτη φορά διακόπτει εντελώς τον ανεφοδιασμό της από τον ρωσικό ενεργειακό κολοσσό της Gazprom. Σύμφωνα με την τουρκική κρατική εταιρεία διαχείρισης φυσικού αερίου BOTAŞ, το πρόγραμμα μείωσης προμηθειών προβλέπει διακοπή λειτουργίας του αγωγού Turkish Stream από τις 27 Ιουλίου.

Ο αγωγός λειτουργεί από τον Ιανουάριο και ανεφοδιάζει αποκλειστικά και μόνον την Τουρκία, αλλά παραμένει ανενεργός από τα τέλη Μαΐου. Όμως, από τον Μάϊο ακόμα ένας αγωγός της Gazprom, ο Blue Stream, τίθεται και αυτός εκτός λειτουργίας, υποτίθεται για επισκευή και συντήρηση διάρκειας δύο εβδομάδων (που τελικά φθάνουν και υπερβαίνουν το δίμηνο, χωρίς να έχουν δοθεί κάποιες πειστικές εξηγήσεις).

Τελικά κατά το πρώτο εξάμηνο του 2020 η Τουρκία μειώνει κατά 72% τις εισαγωγές φυσικού αερίου από την Ρωσία, αντικαθιστώντας το κενό με προμήθειες από τους ανατολικούς της γείτονες, το Αζερμπαϊτζάν και το Ιράν, αλλά και με τον πολλαπλασιασμό των εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), με δεδομένες μάλιστα τις εξαιρετικά χαμηλές τιμές του καυσίμου αυτή την περίοδο.

Πάντως κατά την διάρκεια των εγκαινίων του Turkish Stream στις αρχές Ιανουαρίου του 2020, ο Ρώσος πρόεδρος και ο Τούρκος ομόλογός του, σε κοινή τους δήλωση, υπερτονίζουν ίσως την σημασία του αγωγού για την Τουρκία και την νοτιοανατολική Ευρώπη. Από την πλευρά της, η Gazprom σημειώνει πως ο νέος αγωγός βελτιώνει κατακόρυφα την ενεργειακή ασφάλεια σε μία ιδιαίτερα ευαίσθητη περιοχή.

Σε άλλη γραμμή πλεύσης όμως, οι επικριτές της επιθετικής ενεργειακής πολιτικής της Μόσχας, όπως οι χώρες της Βαλτικής, η Πολωνία, οι ΗΠΑ και κάποιες χώρες της ΕΕ, δηλώνουν πως η κυριαρχία των Ρώσων στην αγορά φυσικού αερίου, υπονομεύει την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης.

Ο Αγωγός Turkish Stream

Κατά την διάρκεια του πρώτου τριμήνου του 2020, διακινούνται μέσω του αγωγού Turkish Stream περισσότερα από 1,32 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Μάλιστα τον Μάρτιο μεταφέρονται από την Τουρκία μέσω Βουλγαρίας 428 εκατομμύρια κυβικά μέτρα (mcm), ενώ τον Ιανουάριο (από τις 8 του μηνός), διακινούνται αντίστοιχα 506 εκατομμύρια κυβικά μέτρα και ακόμα 387 εκατομμύρια κυβικά μέτρα τον Φεβρουάριο.

Η διεθνής σύμβαση που διέπει την λειτουργία του αγωγού, προβλέπει για το τουρκικό δημόσιο μία ικανοποιητική προμήθεια για κάθε κυβικό μέτρο φυσικού αερίου που διακινείται, αλλά παρά την διαφυγή εσόδων, η Άγκυρα διατηρεί επί ένα δίμηνο τους αγωγούς εκτός λειτουργίας. Ο αγωγός Turkish Stream αποτελείται από δύο τμήματα μήκους 930 χιλιομέτρων.

Με αφετηρία την νότια Ρωσία διασχίζει υποθαλάσσια τον Εύξεινο Πόντο, καταλήγοντας στις τουρκικές ακτές, όπου το ένα τμήμα συνεχίζει σε μία διαδρομή 142 χιλιομέτρων και το δεύτερο σε μία αντίστοιχη της τάξης των 70 χιλιομέτρων. Ο αγωγός έχει συνολική μεταφορική δυναμικότητα 31,5 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου, η οποία κατανέμεται κατά 15,75 δισεκατομμύρια στο δεύτερο σκέλος και εξυπηρετεί την τουρκική εσωτερική αγορά (ενώ το πρώτο σκέλος, με ακόμα 15,75 δισεκατομμύρια δυναμικότητα μεταφοράς, εξυπηρετεί την Ευρώπη μέσω Βουλγαρίας).

Ο τερματικός σταθμός έχει κατασκευασθεί στο Kıyıköy από την Gazprom, όπου η τουρκική BOTAŞ, έχει κατασκευάσει το τμήμα των 70 χιλιομέτρων και ο ρωσικός όμιλος σε κοινοπραξία με την BOTAŞ, το τμήμα των 142 χιλιομέτρων που καταλήγει στα βουλγαρικά σύνορα, μέσω της ανατολικής Θράκης.

Ο αγωγός Blue Stream

Το ρωσικό φυσικό αέριο φθάνει στην Τουρκία και μέσω του αγωγού Blue Stream, που λειτουργεί από τις αρχές του νέου αιώνα, μεταφέροντας μόνον κατά το 2019 11,1 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου, σε σχέση με τα συνολικά προβλεπόμενα 15,5 δισεκατομμύρια. Η κρατική τουρκική εταιρεία διαχείρισης του φυσικού αερίου BOTAŞ, είχε δηλώσει τον Μάιο πως οι εργασίες συντήρησης του αγωγού επρόκειτο να καλύψουν την περίοδο 13-29 του ίδιου μήνα, αλλά ο αγωγός εξακολουθεί να παραμένει εκτός λειτουργίας.

Από την πλευρά της η Gazprom αποφεύγει συστηματικά να αναφέρεται στο πρόβλημα, δηλώνοντας απλώς πως ο ανεφοδιασμός της Τουρκίας εξαρτάται αποκλειστικά από τις παραγγελίες που δέχεται ο όμιλος από τουρκικές εταιρείες που ασχολούνται με εισαγωγές φυσικού αερίου. Από την στιγμή όμως που οι τιμές του ρωσικού ομίλου παραμένουν αρκετές φορές ακριβότερες από τις αντίστοιχες του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), οι εισαγωγές των Τούρκων από τις ΗΠΑ και το Αζερμπαϊτζάν πολλαπλασιάζονται, μέσω του αγωγού TANAP που έρχεται από το Μπακού.

Η Gazprom δεν έχει ακόμα αναφερθεί εάν θα επιβληθούν βάσει των διεθνών συμβάσεων πρόστιμα και αιτήματα αποζημίωσης στην τουρκική BOTAŞ για την απώλεια εσόδων, με βάση τις σχετικές ρήτρες. Όμως και από την τουρκική πλευρά τηρείται απόλυτη σιγή σχετικά με τα νομικά προβλήματα που έχουν προκύψει.

Το ευρύτερο πρόβλημα

Με την αδρανοποίηση των αγωγών η Τουρκία σχεδιάζει να καλύψει το ένα τρίτο των αναγκών της με υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) που πρόκειται να εισάγει από τις ΗΠΑ, την Αλγερία, το Κατάρ, την Νιγηρία, αλλά και την Ρωσία. Όμως οι σχέσεις της Άγκυρας με την Μόσχα καρκινοβατούν και οι εκβιασμοί με την διακοπή λειτουργίας των αγωγών, επιδεινώνουν μία ευρύτερη κατάσταση, που ήδη είναι τεταμένη στην Συρία και στην Λιβύη.

Επιπλέον, αν και ο Ρώσος πρόεδρος δεν έχει αντιδράσει έντονα στο θέμα της Αγίας Σοφίας, δεν παύει να συνεκτιμά τις επιπτώσεις στο εσωτερικό της χώρας του, όπου το ορθόδοξο δόγμα εξακολουθεί να παραμένει ιδιαίτερα ισχυρό και να επηρεάζει σημαντικά τους ψηφοφόρους. Κατά τρόπο ανάλογο οι πολιτικοί στην Ευρώπη συνεκτιμούν τις αντιδράσεις κατά της Τουρκίας στο εσωτερικό τους μέτωπο.

Κατά την διάρκεια της τελευταίας πενταετίας, με εξαίρεση την Γαλλία και την Ιταλία, στις υπόλοιπες χώρες ουσιαστικά ασήμαντες παρατάξεις, με ποσοστά της τάξης του 1-2%, κινούνται πλέον απειλητικά μεταξύ του 10% και 15%. Οι παρατάξεις αυτές προβάλλουν δυναμικά μία αντιτουρκική πολιτική και η τελευταία κίνηση διαμαρτυρίας στο τουρκικό προξενείο του Μιλάνου του γνωστού και μη εξαιρετέου Ματέο Σαλβίνι, παρέχει μία ένδειξη των αντιδράσεων.