Στη δίνη των στεγαστικών δανείων η Βρετανία

Μετά την επικίνδυνη αναταραχή στην αγορά των βρετανικών ομολόγων στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2022, με αφορμή τον ενδιάμεσο προϋπολογισμό της πρώην πρωθυπουργού Liz Truss, μία νέα απειλεί τον διάδοχό της στην πρωθυπουργία Rishi Sunak, με την Βρετανία να βρίσκεται στη δίνη των στεγαστικών δανείων. Από την πλευρά του ο Κεντρικός Τραπεζίτης στην Τράπεζα Αγγλίας υποχρεώνεται σε αγώνα δρόμου για να αποτρέψει την κατάρρευση της αγοράς, με δεδομένη την περαιτέρω άνοδο των επιτοκίων. 

Η μη αναμενόμενη άνοδος των βρετανικών επιτοκίων κατά 50 μονάδες βάσης και η διαμόρφωσή τους στο 5% επηρεάζει εκατομμύρια ιδιοκτήτες ακινήτων, από την στιγμή που τα επιτόκια της Κεντρικής Τράπεζας συνδέονται άμεσα με τα αντίστοιχα των ενυπόθηκων δανείων τους. Η πρόσφατη συνάντηση του υπουργού Οικονομικών με τις διοικήσεις μεγάλων τραπεζών και εκπροσώπους κατασκευαστών ακινήτων στοιχειοθετεί πως η κρίση στην στεγαστική πίστη αποκτά δυστυχώς βάθος, διευρύνοντας απότομα τους κινδύνους.

Οι εξελίξεις δημιουργούν νέες ισχυρές πιέσεις στην βρετανική κυβέρνηση να κινηθεί προς την ανακούφιση εκατομμυρίων παραπαιόντων δανειοληπτών, πριν τα μη εξυπηρετούμενα δάνειά τους, τους εξωθήσουν σε καθεστώς πτώχευσης. Από την πλευρά της η Τράπεζα Αγγλίας αντιμετωπίζει έναν εξαιρετικά επίμονο πληθωρισμό, με τον δείκτη τιμών καταναλωτή να παραμένει αμετάβλητος στο 8,7% κατά το δίμηνο Απριλίου-Μαΐου, τον πυρήνα του πληθωρισμού, δηλαδή χωρίς είδη διατροφής και ενέργειας να αυξάνεται από το 6,2% του Μαρτίου, στο 6,8% τον Απρίλιο και στο 7,1% τον Μάϊο, ενώ ο δείκτης τιμών τροφίμων να διαμορφώνεται στο 18,3%.

Η απόφαση του κεντρικού τραπεζίτη να αυξήσει για δέκατη τρίτη φορά τα επιτόκια, σε μία απελπισμένη προσπάθεια χαλιναγώγησης των πληθωριστικών πιέσεων, τα διαμορφώνει πλέον στα υψηλότερα επίπεδα από το 2008. Όμως η απόφαση πλήττει δραματικά εκατομμύρια δανειολήπτες στεγαστικών δανείων, που επιβαρύνονται με δυσανάλογα μεγαλύτερο κόστος εξυπηρέτησης του δανεισμού τους, ενώ αναμφίβολα πρόκειται να τραυματίσει οικονομικά και τους ενοικιαστές, που θα αντιμετωπίσουν αιφνίδιες και απότομες αυξήσεις ενοικίων.

Η πλημμυρίδα των μη εξυπηρετούμενων δανείων

Οι πιέσεις προς την κυβέρνηση αυξάνονται εκθετικά για να υποστηρίξει αποτελεσματικά τους παραπαίοντες δανειολήπτες, με την αντιπολίτευση να προειδοποιεί για επικείμενη καταστροφή στον χώρο των ενυπόθηκων δανείων, από την στιγμή που εκατομμύρια φυσικά πρόσωπα απειλούνται με πτώχευση. Με τα επιτόκια της Τράπεζας Αγγλίας να φθάνουν μετά από δεκατρείς συνεχόμενες αυξήσεις στο 5% (το υψηλότερο επίπεδο από το 2008) σε μία απεγνωσμένη απόπειρα αποκλιμάκωσης των πληθωριστικών πιέσεων, δημιουργούνται μεγάλα προβλήματα, όχι μόνον σε φυσικά, αλλά και σε νομικά πρόσωπα.

Ένα πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η εταιρεία υδροδότησης και αποχέτευσης του Λονδίνου, Thames Water, που βαρύνεται με χρέος ύψους £14 δισεκατομμυρίων και με την αδυναμία εξυπηρέτησής του, να σημαίνει συναγερμό στην βρετανική κυβέρνηση, από την στιγμή που υδροδοτεί το 25% των ακινήτων. Η τραγική κατάσταση της εταιρείας, υποχρεώνει τον υπουργό υγείας Neil O’Brien να εγγυηθεί δημόσια την απρόσκοπτη υδροδότηση των κατοίκων και πως δεν πρόκειται να υπάρξουν τιμολογιακές μεταβολές στους λογαριασμούς.

Παράλληλα το ανεξάρτητο Εθνικό Ινστιτούτο Οικονομικών και Κοινωνικών Ερευνών (National Institute of Economic and Social Research-NIESR), υπολογίζει πως τα ήδη υψηλά επιτόκια θα εξανεμίσουν ακόμα και τις αποταμιεύσεις εκτάκτου ανάγκης 1,2 εκατομμυρίων οικογενειών (το 4% του συνόλου στην χώρα), λόγω της αύξησης του κόστους εξυπηρέτησης των ενυπόθηκων δανείων. Η συγκεκριμένη εξέλιξη διευρύνει το ποσοστό των οικογενειών σε κατάσταση έλλειψης ρευστότητας στο 30% (περίπου 7,8 εκατομμύρια), με τα χειρότερα πλήγματα να εμφανίζονται στην Ουαλία και την Βορειοανατολική Αγγλία.

Κατά τον οικονομολόγο του NIESR, Max Mosley, η απότομη άνοδος των επιτοκίων εξωθεί εκατομμύρια δανειολήπτες σε κατάσταση αδυναμίας εξυπηρέτησης των οφειλών τους. Όπως εξηγεί, κανείς στον χώρο της στεγαστικής πίστης δεν προσδοκά να υπομείνουν αποτελεσματικά οι δανειολήπτες ένα πλήγμα αυτής της τάξης μεγέθους και οπωσδήποτε ούτε η κυβέρνηση οφείλει να διατηρεί ανάλογες προσδοκίες, από την στιγμή που αποτελούν απλώς ευχολόγια.

Απόπειρες λήψης μέτρων

Μετά την πρόσφατη συνάντηση του υπουργού Οικονομικών, Jeremy Hunt, με τις διοικήσεις των τραπεζών και τους εκπροσώπους κατασκευαστικών εταιρειών, αλλά και με την Ρυθμιστική Αρχή Χρηματοοικονομικής Συμπεριφοράς, αποφασίζονται τα τρία πρώτα μέτρα για την ανακούφιση των δανειοληπτών. Τα μέτρα συμπεριλαμβάνουν προσωρινή μεταβολή των όρων των δανείων με ευνοϊκότερες ρυθμίσεις, υποσχέσεις για το αμετάβλητο της πιστοληπτικής δυνατότητας των δανειοληπτών και δωδεκάμηνη περίοδο χάριτος για όσους κινδυνεύουν με κατάσχεση του ακινήτου τους.

Το Ίδρυμα Επιλύσεων (Resolution Foundation), μία δεξαμενή σκέψης που εστιάζεται σε θέματα που άπτονται των οικογενειών χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων, υπολογίζει σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή του Torsten Bell, πως οι οικογένειες με αναθεώρηση του κόστους του δανείου τους, πρόκειται να επιβαρυνθούν σε μέσο όρο κατά το 2024 με ποσόν ελαφρά ανώτερο των 3.000 λιρών.

Σε δηλώσεις του πάντως ο Jeremy Hunt επισημαίνει πως τα μέτρα θα ανακουφίσουν όσους αισθάνονται άμεσο κίνδυνο από τα υψηλά επιτόκια και θα υποστηρίξουν όσους ήδη αντιμετωπίζουν δυσχέρειες. Δεν πρόκειται να υπάρξει υπαναχώρηση στο μέτωπο της αντιμετώπισης των πληθωριστικών πιέσεων, τονίζει ο ίδιος, από την στιγμή που η κυβέρνηση αναγνωρίζει πως μόνον η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού θα ανακουφίσει την οικονομική κατάσταση οικογενειών και επιχειρήσεων.

Η σκιώδης υπουργός Οικονομικών της αντιπολίτευσης των Εργατικών Rachel Reeves, επικρίνει την χαοτική προσέγγιση της κυβέρνησης στο ακανθώδες ζήτημα των ενυπόθηκων δανείων. Σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις της, το Εργατικό Κόμμα δεν πρόκειται να μείνει απαθές, από την στιγμή που εκατομμύρια Βρετανοί αντιμετωπίζουν κυριολεκτικά την οικονομική καταστροφή τους, λόγω των ενυπόθηκων δανείων τους. Επιρρίπτει ευθύνες στην κυβέρνηση για την επιδείνωση της κατάστασης και υποστηρίζει πως το πρόβλημα θα ενταθεί απελπιστικά κατά το 2024.

Κυβερνητικές αντιδράσεις

Αμέσως μετά την τελευταία αύξηση των επιτοκίων της Τράπεζας Αγγλίας, ο Βρετανός πρωθυπουργός Rishi Sunak παραδέχεται πως η αποστολή της κυβέρνησης να μειώσει τον πληθωρισμό στα επίπεδα του 5% έως την λήξη του έτους, εμφανίζει τεράστιες δυσχέρειες και εμπόδια. Επισημαίνει πως η μάχη παραμένει σκληρή και οδυνηρή, ειδικά κατά την διάρκεια των τελευταίων μηνών, αλλά συνιστά αδήριτη ανάγκη να συνεχισθεί και η κυβέρνηση θα διατηρήσει την άκαμπτη στάση της, επιμένοντας στο σχέδιό της.

Από την πλευρά του ο Διοικητής της Τράπεζας Αγγλίας Andrew Bailey, επιμένει πως η τελευταία αύξηση των επιτοκίων κρίνεται απολύτως αναγκαία για να συνεχισθεί η σκληρή μάχη εναντίον ενός επίμονα υψηλού πληθωρισμού, από την στιγμή που απέχει δραματικά από τα επιθυμητά επίπεδα του 2%. Αναγνωρίζει πως πρόκειται για ένα επώδυνο για τους δανειολήπτες εγχείρημα, αλλά εάν δεν αυξηθούν τα επιτόκια (που αναμένονται στο 6% στην λήξη του 2023), η κατάσταση θα επιδεινωθεί τραγικά. Στην επιδείνωση συμβάλλει και το γεγονός ότι οι τιμές ενέργειας θα παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα, σύμφωνα με τους παρόχους, με την μέση επιβάρυνση ανά κατοικία να υπερβαίνει τις £2.000.

Το Ίδρυμα Επιλύσεων (Resolution Foundation) προειδοποιεί πάντως πως τα προβλήματα των δανειοληπτών θα διογκωθούν και κατά τον γενικό διευθυντή του, Torsten Bell, θα επεκταθούν τα οικονομικά πλήγματα με δραματικό κόστος. Η κρίση της στεγαστικής πίστης στην Βρετανία, απειλεί όμως να διαχυθεί και στην ΕΕ, όπου επίσης αναμένονται νέες αυξήσεις επιτοκίων και δεν πρόκειται να αντιμετωπισθεί με πυροσβεστικά μέτρα, από την στιγμή που θα απειληθούν σοβαρά και οι τράπεζες.

Οι προδιαγραφόμενες εξελίξεις στοιχειοθετούνται και από το μέτωπο του πληθωρισμού, όπου ναι μεν ο δείκτης τιμών καταναλωτή διαμορφώνεται στο 5,5% στην Ευρωζώνη έναντι 6,1% του Μαΐου, πλην όμως ο πυρήνας του πληθωρισμού από το 5,6% του Απριλίου υποχωρεί στο 5,3% τον Μάϊο, για να ενισχυθεί στο 5,4% τον Ιούνιο. Με την Βρετανία να αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου, οι Ευρωπαίοι οφείλουν να καταλήξουν σε μία συγκροτημένη στρατηγική αντιμετώπισης του ζητήματος των μη εξυπηρετούμενων ενυπόθηκων δανείων, πριν προσλάβει μεγάλες διαστάσεις…