Τα κλειδιά της νέας ανάπτυξης

«Το μέλλον δημιουργεί το παρόν»
Ατάκα από σίριαλ του Netflix

Το άγος της απασχόλησης και των θέσεων εργασίας ταλάνισε την οικονομική και αναπτυξιακή πολιτική της χώρας μετά τον εμφύλιο, καθώς στις μεταπολεμικές δεκαετίες υπήρξε τεράστιο μεταναστευτικό ρεύμα προς την Ευρώπη, την Αμερική και την Αυστραλία.Το άγος των θέσεων εργασίας οδήγησε την περίοδο των μνημονίων και πάλι στην “εξαγωγή” 400-500 χιλιάδων εργαζόμενων υψηλής κατάρτισης και εξειδίκευσης.

Τώρα, ήρθε o κορονοϊός, ως αρχάγγελος της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης (4BE). Ο ΣΕΒ ζήτησε εθνική στρατηγική για να ανακοπεί η εκτίναξη της ανεργίας και μπορούμε να θεωρήσουμε βέβαιο, πως δισεκατομμύρια θα επενδυθούν σε αυτό τον ιερό σκοπό. Καθώς η ιστορία “μας χρωστάει” –αν θέλει να είναι λίγο δίκαια μαζί μας– δύο αναπτυξιακά
κύματα, ένα για να ρεφάρουμε την καταστροφή του παραγωγικού ιστού κατά τη δεκαετία
της χρεοκοπίας και ένα για να πηδήξουμε το φράγμα του κορονοϊού, είναι σκόπιμο να σκεφτούμε το μοντέλο της ανάπτυξης, που ούτως ή άλλως οι πάντες συμφωνούσαν πως πρέπει να αλλάξει.

Το πρώτο κρίσιμο ερώτημα που ανακύπτει εξ αιτίας αυτής της δραματικής κατάστασης
είναι, εάν θα εγκλωβιστούμε και πάλι σε αναπτυξιακές στρατηγικές εντάσεως εργασίας, ή
εάν θα επιδιώξουμε μια ανάπτυξη διεθνώς ανταγωνιστική. Κι αν επιλέξουμε την εξωστρέφεια, προς τα πού πρέπει να πάμε και πώς θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας;
Οι επενδύσεις εντάσεως εργασίας δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα στις μεταπολεμικές δεκαετίες κι ας ήταν η πρώτη επιλογή.

Σε ανύποπτο χρόνο και, αφού το κράτος είχε χρυσοπληρώσει τις προβληματικές εταιρείες του Οργανισμού Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων στη δεκαετία του ’80, προκειμένου να “σώσει” τις θέσεις εργασίας, ο Μένιος Κουτσόγιωργας ομολόγησε ότι θα είχε κοστίσει λιγότερο στο κράτος αν πλήρωνε τα επιδόματα ανεργίας! Από τις τότε προβληματικές επιχειρήσεις, είναι ζήτημα αν επέζησαν δυο-τρεις.

Αναφέρουμε αυτή την ιστορία, επειδή όλα τα αναπτυξιακά προγράμματα που συνδέθηκαν
με τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης και τα ΕΣΠΑ είχαν ως βασικό κριτήριο επιλεξιμότητας το μέγεθος της απασχόλησης. Δηλαδή εξακολουθήσαμε να ακολουθούμε το λάθος πρότυπο. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι το μέγεθος της απασχόλησης αποτελούσε σημαντικό πλεονέκτημα για τους επιχειρηματίες, στην διαπλοκή με τους πολιτικούς και αντίστροφα.

Πολλές ή ποιοτικές θέσεις εργασίας;

Οι θέσεις εργασίας είναι το “αυτονόητο” κριτήριο που φαίνεται να προτάσσει και τώρα η
κυβέρνηση, δεδομένης της έκρηξης της ανεργίας λόγω της πανδημίας του COVID -19. Παρά την αδήριτη αναγκαιότητα για νέες θέσεις εργασίας και συντήρηση των υφιστάμενων, θα υποστηρίξουμε πως αυτές δεν πρέπει να είναι το βασικό κριτήριο επιλεξιμότητας των επενδύσεων. Αντιθέτως, πρέπει να είναι η ποιότητα και η παραγωγικότητα των θέσεων εργασίας που θα σημαίνει σαφή στροφή προς τις επενδύσεις εντάσεως κεφαλαίου και τεχνολογίας.

Μια τέτοια κατεύθυνση:

• Πρώτον, θα διευκολύνει την παλιννόστηση του επιστημονικού δυναμικού που ξενιτεύτηκε.
• Δεύτερον, θα έχει έμμεσα θετικές επιπτώσεις στην απασχόληση χαμηλής εξειδίκευσης, μέσω των υπεργολαβιών που είναι καταλυτικής σημασίας κλειδί για τη βιομηχανική ανάπτυξη.
• Τρίτον, θα διαμορφώσει τις συνθήκες για ακριβές θέσεις εργασίας που σημαίνει ζήτηση και αναβάθμιση της τιμολόγησης της χώρας.
• Τέταρτον, θα είναι ούτως ή άλλως η αποβάθρα για να ανέβουμε στο τρένο της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης.

Σήμερα στην εποχή του outsourcing, η μεγάλη απασχόληση διαμορφώνεται στο out και η
υψηλή παραγωγικότητα στο in. Συνεπώς, το νέο αναπτυξιακό μοντέλο χρειάζεται να θεμελιωθεί στην επιλογή μερικών τομέων-κλάδων γύρω από τους οποίους θα αναπτυχθούν ισχυρές επιχειρήσεις εντάσεως κεφαλαίου και τεχνολογίας και στον δεύτερο κύκλο να αναπτυχθούν μικρομεσαίες επιχειρήσεις, καινοτομικές, υψηλής εξειδίκευσης και εντάσεως εργασίας.

Τα δίκτυα της απεξάρτησης

Τις προάλλες στην Κρήτη 35 νταλίκες έριξαν στη χωματερή τόνους ντομάτες και αγγούρια, που είχαν ως προορισμό τις ευρωπαϊκές αγορές, την στιγμή που στο σούπερ μάρκετ πωλούνται αγγούρια Ολλανδίας! Κι αυτό γιατί η χώρα δεν διαθέτει δίκτυα διανομής. Ο καθένας μόνος του. Οι Ολλανδοί έχουν logistics και δίκτυα και γι’ αυτό ανήκουν στις πλεονασματικές χώρες εμπορικά. Έχουν αγοράσει τεράστιες εκτάσεις στην Κένυα που καλλιεργούν λουλούδια και κηπευτικά, που φεύγουν με τα cargo κατευθείαν για τις αγορές της Ευρώπης.

Ένας φίλος αγρότης-επιχειρηματίας από την Καρδίτσα μου έλεγε πως σύμφωνα με μια
μελέτη της Αμερικάνικης Γεωργικής Σχολής της Θεσσαλονίκης, ο θεσσαλικός κάμπος είναι από τους πιο εκλεκτούς στην Ευρώπη, γιατί έχει οκτώ μήνες σταθερές θερμοκρασίες (δεν υπάρχει μεγάλη απόσταση μέρας και νύχτας) κι έτσι οι καλλιέργειες δεν “σοκάρονται” από τις μεγάλες μεταπτώσεις της θερμοκρασίας. Επιπλέον διαθέτει πλούσιο έδαφος.

Με βάση αυτή τη μελέτη και τη λογική έκανε σε μια αγροτική συνάντηση με αρμόδιους και παράγοντες, λίγο πριν την κοινωνική αποστασιοποίηση, την πρόταση να δημιουργηθεί ένα αεροδρόμιο cargo στο θεσσαλικό κάμπο, για να είναι τα προϊόντα σε τρεις ώρες στις ευρωπαϊκές αγορές. Αν γίνει μια τέτοια επένδυση θα λειτουργήσει ως πόλος έλξης για logistics, για εργοστάσια τυποποίησης, για νέου τύπου αγροτικούς συνεταιρισμούς κ.ο.κ. Δίπλα τους θα αναπτυχθούν υπηρεσίες και απασχόληση…

Κλειδί η ανάπτυξη δικτύων

Δυστυχώς, οι περισσότεροι συνάδελφοί του νοιάζονται για την επιβίωση και την τιμή. Και αυτά τα θεωρούν μακροπρόθεσμα όνειρα. Τα ξενοδοχεία, που περνάνε μείζονα κρίση και αποτελούν μόνιμο θύμα των tour operators, είναι κι αυτά χωρίς δικά τους δίκτυα. Το είχαμε ξαναπεί στη δεκαετία του ’90, όταν πουλήθηκε τότε η Thomas Cook. Έπρεπε να μαζευτούν όλοι οι ξενοδόχοι και να την πάρουν.

Το ίδιο και με την TUI πρόσφατα. Οι Τούρκοι αγόρασαν το γερμανικό της σκέλος. Και τώρα μας κάνουν πλάκα! Μήπως είναι καιρός και σκόπιμο, εκείνος ο άχρηστος εδώ και πολλά χρόνια ΕΟΤ με τα γραφεία εξωτερικού, να μετεξελιχθεί σε ελληνικό tour operator; Ας μπουν και ιδιωτικά κεφάλαια (ξενοδόχοι, παραγωγοί κρασιού, εστιάτορες, αεροπορικές
κ.ά.) με 60% και 40% το κράτος. Μόνο έτσι θα υπάρξει σταθερότητα και διεύρυνση της
σεζόν.

Γενικά, η ανάπτυξη δικτύων είναι το πρώτο μεγάλο βήμα για την εξωστρέφεια της
πρωτογενούς παραγωγής και του τουρισμού, που είναι τα δύο μεγάλα ποιοτικά ατού της χώρας. Η αυτονομία και η αυτάρκεια είναι δύο κρίσιμοι στόχοι που πρέπει να υπηρετηθούν στον επερχόμενο νέο κύκλο ανάπτυξης.