Τα Paradise Papers αποκαλύπτουν την έκπτωση της δημοκρατίας

Τα Paradise Papers πόνεσαν περισσότερο από τα Panama Papers, γιατί τα 8 τρισ. δολάρια στα οποία αναφέρονται αφορούν φοροδιαφυγή «καθωσπρέπει» προσώπων και όχι κεφάλαια που έχουν προκύψει από λαθρεμπόριο όπλων, ναρκωτικών και πορνεία.

Πόνεσαν, γιατί αφορούν περισσότερα από 120 πολιτικά πρόσωπα από 50 σχεδόν χώρες, μεταξύ των οποίων η βασίλισσα Ελισάβετ της Αγγλίας, ο πρώην καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ, οι υπουργοί Εμπορίου και Εξωτερικών της κυβέρνησης Τραμπ (Γουίλμπερ Ρος και Ρεξ Τίλερσον) και πολλοί άλλοι. Αφορούν επίσης εμβληματικές εταιρείες, όπως οι αμερικανικές Apple και Nike, με τις γερμανικές να έχουν την τιμητική: Siemens, Deutsche Bank, Deutsche Post, Allianz, Bayer και άλλες.

Η φοροδιαφυγή και η φοροαποφυγή έχουν μεγαλύτερο πολιτικό βάρος, γιατί τα τρισεκατομμύρια που φοροδιαφεύγουν επιβαρύνουν τους εργαζόμενους πολίτες, είτε με αβάσταχτους φόρους, είτε με χρόνια στασιμότητα των μισθών και μείωση των συντάξεων.  Οι επιπτώσεις από τις πολιτικές λιτότητας έρχονται να προστεθούν στην πίεση που υφίστανται οι εργαζόμενοι από την εισβολή των οικονομικών μεταναστών, αλλά και από τον αυταρχισμό των τεραστίων επιχειρηματικών ομίλων. Όλα αυτά προκάλεσαν την πολιτική στροφή προς την Ακροδεξιά που σημειώθηκε κυρίως στην Ευρώπη, αλλά και στην Αμερική.

Γι’ αυτό και η Κομισιόν βιάστηκε να υπενθυμίσει τον αγώνα της για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Τώρα προχωράει στη δημιουργία μιας ενιαίας “μαύρης λίστας” των χωρών, οι οποίες χαρακτηρίζονται φορολογικοί παράδεισοι.

Ζήτημα δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Τα Paradise Papers αποτελούνται από 13,5 εκατομμύρια έγγραφα, μέρος των οποίων προέρχεται από δικηγορική εταιρεία στις Βερμούδες που ειδικεύεται στις offshore επενδύσεις. Αναλύθηκαν από τη Διεθνή Σύμπραξη Ερευνητών Δημοσιογράφων (International Consortium of Investigative Journalists) και ενδέχεται να αποτελέσουν τον καταλύτη, τουλάχιστον στην Ευρώπη, για μια σοβαρότερη επανεξέταση του όλου οικονομικού συστήματος. Είναι κοινός τόπος ότι αυτό βρίσκεται σε μεγάλη απόκλιση από τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Οι Βρυξέλλες αντιλαμβάνονται ότι η φοροδιαφυγή των πλουσίων κλονίζει την εναπομείνασα εμπιστοσύνη των πολιτών προς το κράτος και προς τις ελίτ, με αποτέλεσμα να τεκμηριώνει την διάχυτη πεποίθηση πως η δημοκρατία βρίσκεται σε έκπτωση. Σύμφωνα με στοιχεία του Center for Systemic Peace, που δημοσιεύθηκαν πρόσφατα, ο αριθμός των πολιτικών καθεστώτων που χαρακτηρίζονται «δημοκρατικά» αυξήθηκε εντυπωσιακά. Το 1800 ήταν μηδέν και με την πάροδο των ετών έγινε 22, μετά 97 και το 2016 167.

Όμως, μετά την κατάρρευση του σοβιετικού μπλοκ το 1990, περίπου 50 κράτη έχουν χαρακτηριστεί anocracies, ήτοι “χαοτικά” πολιτικά. Επίσης, ο μη κυβερνητικός οργανισμός Freedom House υπολογίζει ότι ένα σύνολο 67 χωρών υπέστησαν πέρυσι υποχώρηση στα πολιτικά δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες, έναντι 36 που εμφάνισαν άνοδο.

Αστάθεια και διεύρυνση ανισοτήτων

Μετά την αποδέσμευση του δολαρίου από τον χρυσό στη δεκαετία του ’70 επικράτησε ο ακραίος μονεταρισμός, ο οποίος  ιδεολογικοποιήθηκε με τα αντικρατικά δόγματα του νεοφιλελευθερισμού. Είναι σαφές πως η μορφή που από τότε πήρε ο καπιταλισμός φαίνεται ότι έχει εισέλθει σε μια πολυδιάστατη κρίση. Διευρύνει συνεχώς τις ανισότητες, αυξάνει αλματωδώς τη συγκέντρωση κεφαλαίου και παράγει υπερβολικό χρέος.

Στην ουσία έχουμε μια παγκόσμια οικονομία χρέους. Προ ημερών το Διεθνές Χρηματοοικονομικό Ινστιτούτο (IIF) ανακοίνωσε πως το παγκόσμιο χρέος (δημόσιο και ιδιωτικό) ανήλθε στο επίπεδο ρεκόρ των 226 τρισ. δολαρίων, δηλαδή, στο 324% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το Ινστιτούτο σημειώνει πως υπήρξε κάποια ελαφρά μείωση του ρυθμού αύξησης του χρέους, αλλά αυτό οφείλεται στο ότι μετοχοποιήθηκε χρέος κινέζικων επιχειρήσεων ύψους 18 τρισ. δολαρίων.

Η παγκόσμια φούσκα είναι τόσο μεγάλη που δεν μπορεί να εξαερωθεί ανώδυνα. Διαφαίνεται ότι η αφαίμαξη των μαζών πλησιάζει σε επικίνδυνα επίπεδα, επειδή τις καθιστά εύφλεκτες.

Οι παραιτήσεις πολιτικών, οι λίστες των φορολογικών παραδείσων και οι πιέσεις από τις κυβερνήσεις δεν θα λύσουν το πρόβλημα του συστήματος. Τα ανοίγματα είναι τόσο μεγάλα που έχουν δημιουργήσει μια θανατηφόρα δυσπλασία στο οικονομικό σύστημα και στην λειτουργία της δημοκρατίας. Είναι οφθαλμοφανές ότι είμαστε μπροστά σε αστάθμητες τεκτονικές πολιτικές και οικονομικές αλλαγές.