Τα υποκείμενα νοσήματα της ελληνικής οικονομίας

Τα μέτρα ενίσχυσης των επιχειρήσεων και των εργαζομένων για την αντιμετώπιση της πανδημίας είναι ορισμένου χρόνου και περιορισμένης αποτελεσματικότητας, όπως άλλωστε γνωρίζουν τα κέντρα λήψης αυτών των αποφάσεων. Κινούνται με σενάριο πως η πανδημία ξεφουσκώνει και ο κόσμος μπορεί, από το καλοκαίρι και μετά, να επανέλθει στην προηγούμενη κανονικότητα.

Μπορεί, όμως, η προηγούμενη κανονικότητα να είναι ανεξάρτητη των μεταλλάξεων του κορονοϊού και της κόπωσης του πλανήτη, που από καιρό έχει εκπέμψει SOS; Ιδού για παράδειγμα τι δήλωσε στους Financial Times ο διευθυντής του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νόσων (CDC) των ΗΠΑ, Ρόμπερτ Ρέντφιλντ:

«Είναι πιθανό ότι θα χρειαστεί ξανά ένας δεύτερος γύρος περιοριστικών μέτρων (lockdown) μετά το καλοκαίρι. Οι ΗΠΑ πρέπει να βελτιώσουν γρήγορα μέσα στους επόμενους μήνες τις δυνατότητες ιχνηλάτησης νέων λοιμώξεων για να αποφύγουν άλλη μία κρίση δημόσιας υγείας, καθώς προς το τέλος του έτους η εποχική γρίπη πιθανώς θα συμπέσει με ένα δεύτερο κύμα της Covid-19. Η νόσος εξαπλώνεται τώρα γρήγορα στο νότιο ημισφαίριο, αλλά όταν τελειώσει εκεί, υποπτεύομαι ότι θα επανακάμψει στο βόρειο».

Για να επιστρέψεις, όμως, στην όποια κανονικότητα, όπως και αν την εννοεί κανείς, το πρώτο που απαιτείται είναι να επανέλθει η αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών στα προηγούμενα, ή ακόμα και σε υψηλοτέρα επίπεδα. Με την ύφεση, που είχε κάνει την εμφάνισή της πριν την πανδημία, να καλπάζει και να σαρώνει το εμπόριο και την εργασία, εξαφανίζοντας εισοδήματα, τίποτα δεν θα είναι ίδιο. Και πολύ πιο πριν την όποια επιστροφή στην κανονικότητα, ένα μεγάλο μέρος επιχειρήσεων θα βρεθεί σε καθεστώς χρεοκοπίας με σοβαρές επιδράσεις στα φορολογικά έσοδα και στο πιστωτικό σύστημα.

Σύμφωνα με τον Economist, αυτά τα έκτακτα μέτρα “αγοράζουν χρόνο”. Οι χρεοκοπίες και η ανεργία δεν έχουν ακόμα αυξηθεί έντονα. Ωστόσο, τα μέτρα διάσωσης απλώς αναβάλλουν την εκτίναξη των χρεοκοπιών, σύμφωνα με τον Steffen Mueller του IWH. Ο Mueller θεωρεί πως οι επιχειρήσεις-ζόμπι θα ξεκαθαριστούν αργότερα φέτος, αλλά ανησυχεί πως ακόμα και υγιείς εταιρείες μπορεί να μην επιβιώσουν.

Θα προκύψει σαφές μήνυμα από την κρίση;

«Αυτή η κρίση πρέπει να χρησιμεύσει ως μήνυμα αφύπνισης και κάλεσμα για δράση, ώστε οι επιχειρήσεις και η κυβέρνηση να σκεφτούν, να δράσουν και να επενδύσουν για το κοινό καλό και να αντιμετωπίσουν τα διαρθρωτικά εμπόδια που έχουν εμποδίσει την οικονομική ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς εδώ και χρόνια», δήλωσε ο Τζέιμι Ντάιμον διευθύνων σύμβουλος της τράπεζας JPMorgan Chase.

Και την άλλη φορά, όμως, στην κρίση που δημιούργησε ο “καπιταλισμός-καζίνο” το 2008, με μεγάλο θύμα τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, ακούσαμε ωραία λόγια, με τον περιβόητο Σαρκοζί να ορκίζεται ότι θα αγωνιστεί να μπει τέρμα στην φοροδιαφυγή του μεγάλου πλούτου στους φορολογικούς παραδείσους. Όσο οι οικονομικές ελίτ καταφέρνουν με τις χορηγίες τους να ορίζουν τις κυβερνήσεις, οι όποιες αλλαγές θα είναι πίσω από τις πραγματικές ανάγκες, αν οι κοινωνίες παραμείνουν σε ρόλο παθητικού θεατή.

Όσο για το μοντέλο της ελληνικής οικονομίας, αυτό έχει πολλά “υποκείμενα νοσήματα”. Ειδικά στα τελευταία 20 χρόνια έγινε επικίνδυνα στρεβλό και αδύναμο να αντιμετωπίσει τις κρίσεις, πολύ περισσότερο τώρα, που ασφάλεια σε εθνικό επίπεδο δεν υπάρχει πουθενά! Για παράδειγμα η θηριώδης ύφεση στην Βρετανία, σημαίνει λιγότερες επισκέψεις τουριστών και μείωση των ελληνικών εξαγωγών εκεί. Η ύφεση στο Νότο, σημαίνει πολύ λιγότερες πωλήσεις γερμανικών αυτοκινήτων και πάει λέγοντας.

Ιδού, λοιπόν, τα “υποκείμενα νοσήματα”, που προκύπτουν από την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μελέτη του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ: «Συγκριτικά με τις άλλες οικονομίες της Ευρωζώνης, το 2019 η Ελλάδα είναι δεύτερη σε όρους προστιθέμενης αξίας που παράγει ο κλάδος του εμπορίου, της εστίασης, της παροχής καταλύματος, της αποθήκευσης και των μεταφορών, πίσω από τη Λιθουανία, ενώ η Γαλλία και η Γερμανία, για παράδειγμα, είναι στην 16η και 17η θέση αντίστοιχα! Αντιθέτως, είναι από τις τελευταίες όσον αφορά την παραγωγή προστιθέμενης αξίας στη μεταποίηση, μπροστά μόνο από την Μάλτα, την Κύπρο και το Λουξεμβούργο»!

Όταν, λοιπόν, σε αυτού του είδους την οικονομική δραστηριότητα χάνονται σήμερα, άγνωστο για πόσο, 580.000 θέσεις εργασίας –σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΣΕΒ που στηρίζονται στα στοιχεία του συστήματος “Εργάνη”– πόσο βιώσιμες θα είναι οι επιχειρήσεις, στις οποίες εργάζονταν, με την κοινωνία να περιστέλλει και για λόγους αβεβαιότητας, κάθε μη απαραίτητη δαπάνη;

Ο ιδιωτικός τομέας ως κομπάρσος…

Με ποιες επενδύσεις, σε ποιους κλάδους, θα επιχειρηθεί η ανάπτυξη; Υπάρχει ιδιωτικός τομέας ικανός να ανταποκριθεί στις ανάγκες των καιρών, να επενδύσει και να δημιουργήσει αξιόλογες θέσεις εργασίας; Οι εγχώριες βιομηχανικές ελίτ –σύμφωνα με την μελέτη του ΙΝΕ ΓΣΕΕ– απέδειξαν πως είναι ανίκανες να ηγηθούν. Μεταξύ 2009 και 2018 η παραγωγή επενδυτικών προϊόντων στην μεταποίηση μειώθηκε κατά 59%(!) με αποτέλεσμα η χώρα να βρεθεί σε επίπεδο παραγωγής αντίστοιχο του 1966!

Υπάρχει κυβέρνηση που αντιλαμβάνεται τις απαιτήσεις των καιρών και ικανή να αναλάβει τις ευθύνες τολμηρών στοχευμένων επενδυτικών σχεδίων με δίκαιο και διαφανή τρόπο; Ποια δείγματα γραφής έχουμε; Εν μέσω πανδημίας, για παράδειγμα, νομοθέτησε υπέρ των χρυσοθήρων στη Χαλκιδική, αδιαφορώντας για τις μεγάλες καταστροφές στο περιβάλλον.

Αυτό είναι το μήνυμα που έλαβε; Να νομοθετεί χωρίς την παραμικρή διαβούλευση με τους ενδιαφερόμενους φορείς και τις τοπικές κοινωνίες, που όταν αντιδρούν ξυλοφορτώνονται όπως συνέβη πρόσφατα στην Τήνο με τις νέες εγκαταστάσεις των ανεμογεννητριών;

Πώς θα γίνει εποικοδομητικός διάλογος και θα ακουστούν χρήσιμες προτάσεις από τους πρωταγωνιστές των διαφόρων τομέων της οικονομίας και της κοινωνίας, όταν κανείς αξιωματούχος δεν νοιάζεται και η ευθύνη των μεγάλων έργων μεταφέρθηκε από τα αρμόδια υπουργεία στο γραφείο του πρωθυπουργού;