Τι σηματοδοτεί η ενεργειακή συμφωνία Ισραήλ-Εμιράτων – Ο αγωγός Εϊλάτ-Ασκελόν

Η πρόσφατη υπογραφή μίας προκαταρκτικής συμφωνίας Ισραήλ-Εμιράτων (τρίτος σε όγκο παραγωγός αργού πετρελαίου του OPEC) σηματοδοτεί μία νέα εποχή στην διακίνηση του μαύρου χρυσού προς τις αγορές της Ευρώπης. Η εξαιρετικά σημαντική ενεργειακή συμφωνία υπογράφεται μετά την κοινή επίσημη δήλωση των δύο πλευρών του Σεπτεμβρίου, με επίκεντρο την εξομάλυνση των σχέσεών τους και την είσοδο σε νέα εποχή αγαστής συνεργασίας.

Η νέα συμφωνία μεταξύ της κρατικής ισραηλινής Europe Asia Pipeline Co-EAPC, και της MED-RED Land Bridge Ltd με έδρα τα Εμιράτα, προβλέπει την συνεργασία των αντισυμβαλλόμενων μερών για μεταφορά αργού πετρελαίου μέσω του αγωγού που συνδέει την πόλη Eilat στον μυχό της Ερυθράς Θάλασσας με τις λιμενικές εγκαταστάσεις της Ασκαλώνος στην ανατολική Μεσόγειο. Η υπογραφή της προκαταρκτικής συμφωνίας πραγματοποιείται στο Άμπου-Ντάμπι παρόντος και του Αμερικανού υπουργού Οικονομικών Steven Mnuchin.

Ο συγκεκριμμένος αγωγός που κατασκευάζεται κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1960, είχε προορισμό την εξυπηρέτηση των πετρελαιοπαραγωγών του Περσικού Κόλπου και των Ευρωπαίων πελατών τους. Το Ισραήλ τότε είχε προχωρήσει στην κατασκευή του με την συνδρομή ιρανικών τεχνικών εταιρειών, ολοκληρώνοντας το έργο πριν από την Ισλαμική Επανάσταση το 1979 και την εκδίωξη του Σάχη, οπότε και είχε επισπεύσει την εθνικοποίησή του και την υπαγωγή του σε κρατικό έλεγχο.

Κατά το 2016 το ανώτατο δικαστήριο της Ελβετίας δέχεται προσφυγή της Τεχεράνης για το ιδιοκτησιακό καθεστώς του αγωγού και επιβάλλει στο Ισραήλ την καταβολή αποζημείωσης ύψους 1,1 δισεκατομμυρίου δολ. πλέον και τόκων. Οι Ισραηλινοί πάντως αρνούνται να καταβάλλουν την αποζημείωση και τους τόκους επικαλούμενοι τον νόμο περί συναλλαγών με εχθρικές χώρες.

Πέπλο απόλυτης μυστικότητας

Πάντως, στρατιωτικοί και δημόσιοι αξιωματούχοι στην Ιερουσαλήμ διατηρούν επτασφράγιστο μυστικό τις λεπτομέρειες των ροών προς την Ανατολική Μεσόγειο, αν και η ισραηλινή EAPC δηλώνει εντελώς αόριστα πως η MED-RED έχει προχωρήσει στο τελικό στάδιο των διαπραγματεύσεων με μεγάλους καταναλωτές και προμηθευτές με στόχο από τις αρχές του 2021 να εγκαινιάσει τις μεταφορές αργού προς την Ευρώπη.

Σε βάθος πενταετίας ο αγωγός αναμένεται να αποφέρει έσοδα της τάξης των 800 δολ.εκατομμυρίων στα ισραηλινά ταμεία, αλλά το πέπλο μυστικότητας που καλύπτει την υπόθεση, οδηγεί αρκετούς αναλυτές να υποπτεύονται πως ο αγωγός πρόκειται να εξυπηρετήσει και ροές ιρακινού και ιρανικού αργού.

Πάντως η συμφωνία ευθυγραμμίζεται έστω και προσωρινά με τα ρωσικά και τα κινεζικά συμφέροντα σε πείσμα των λύσεων που προωθούν απεγνωσμένα ΕΕ και ΗΠΑ για την αξιοποίηση του τουρκικού κόμβου του Ceyhan στις μεταφορές αργού στην προσπάθειά τους να διατηρήσουν την σύμμαχο Τουρκία ενεργή στον ενεργειακό τομέα.

Οι Ρώσοι που αποτελούν την αιχμή του δόρατος στην αξιοποίηση των δικτύων του Ιράν, του Ιράκ και της Συρίας για την μεταφορά αργού και φυσικού αερίου στις λιμενικές εγκαταστάσεις της Ταρσού, της Λατάκειας και την Ταρσού, από τις οποίες θα διοχετεύονται στην Ευρώπη, παρατηρούν πως στους κόμβους μεταφοράς προστίθεται και η Ασκαλών.

Αναμφίβολα, το επόμενο βήμα με αφετηρία τη συμφωνία για τον καθορισμό ΑΟΖ μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου στην οποία εντελώς αλλόκοτα συναινεί και η γνωστή Hezbollah (προφανώς λόγω της σκιάς του Πεκίνου στην Τεχεράνη μετά το εικοσιπενταετές μνημόνιο των αρχών του Ιουλίου), θα υλοποιηθεί στην Βηρυττό, προσθέτοντας έναν ακόμα κόμβο διακίνησης.

Ρωσικές κινήσεις

Το Αμερικανικό Ναυτικό Ινστιτούτο (United States Naval Institute), προειδοποιεί με πρόσφατη αναφορά του πως ιρανικά δεξαμενόπλοια συνοδεύονται πλέον από σκάφη του ρωσικού πολεμικού ναυτικού, ώστε να αποφεύγονται νηοψίες ή και καταλήψεις από τους Αμερικανούς ή συμμάχους τους (ειδικά από την Τουρκία που διατηρεί επί μήνες πολεμικά σκάφη στην Ανατολική Μεσόγειο). Στην αναφορά υπενθυμίζεται το περιστατικό του Grace-1 στο Γιβραλτάρ που ακινητοποιείται και συλλαμβάνεται από τους Βρετανούς.

Δορυφορικές φωτογραφίες πιστοποιούν ότι μόλις πρόσφατα το ιρανικό δεξαμενόπλοιο Samah εισέρχεται στην Μεσόγειο μέσω του ισθμού του Σουέζ και αμέσως απενεργοποιεί το σύστημα εκπομπής στίγματος, αλλά σύντομα εμφανίζονται δύο συνοδά ρωσσικά πολεμικά σκάφη μαζί με το μήκους 300 μέτρων δεξαμενόπλοιο εκ των οποίων το ένα είναι αντιτορπιλλικό, για να το οδηγήσουν προς τις ακτές της Συρίας. Τα δεξαμενόπλοια μεταφοράς ιρανικού αργού πετρελαίου αξιοποιούν συχνά τεχνικές “φαντασμάτων” για να καλύπτουν τα ίχνη τους με πλέον συνηθισμένη την απενεργοποίηση του συστήματος εκπομπής στίγματος.

Όμως η κινητοποίηση του ρωσικού στόλου στην Ανατολική Μεσόγειο για την προστασία ιρανικών φορτίων, συνιστά μία νέα στρατηγική κλιμάκωση των προθέσεων του Κρεμλίνου στην περιοχή. Η ρωσική παρουσία διαθέτει πλέον την ισχύ να ανατρέψει τις ευαίσθητες ισορροπίες, με συνέπεια να αυξάνονται οι πολιτικοί και οι στρατιωτικοί κίνδυνοι στην περίπτωση που κάποιοι άλλοι επιχειρήσουν να ανακόψουν τις μεταφορές ιρανικού αργού πετρελαίου. Επί πλέον οι πρόσφατες ασκήσεις του ρωσικού στόλου (οι πρώτες μετά από τρείς δεκαετίες στην Μεσόγειο) εστιάζονται στην ασφαλή ναυσιπλοΐα εμπορικών σκαφών και στην προστασία των πληρωμάτων τους.

Ιρανικά “φαντάσματα”

Στο ίδιο διάστημα ιρανικά δεξαμενόπλοια προσεγγίζουν αθέατα τις ακτές του Ιράκ, όπου μεταγγίζουν αργό πετρέλαιο σε δεξαμενόπλοια υπό άλλη σημαία, ώστε να αποφεύγονται οι επιπτώσεις των αμερικανικών κυρώσεων. Οι λιμενικές εγκαταστάσεις του Al Faw στο Ιράκ αποτελούν τον συνηθισμένο χώρο των μεταγγίσεων, όπου το ιρανικό αργό αναμειγνύεται με αργό από άλλες πηγές, όπως του Ιράκ ώστε να καλυφθούν τα ίχνη της προέλευσής του.

Το τέχνασμα έχει μετατραπεί σε μία επικερδέστατη επιχείρηση για διάφορους πλοιοκτήτες, οι οποίοι μεταφέρουν με κανονικές φορτωτικές ιρακινό πλέον αργό πετρέλαιο. Οι μεταγγίσεις πάντως πραγματοποιούνται και σε άλλα σημεία, λόγω του ότι οι εξαγωγές υπερβαίνουν τα 800.000 βαρέλια ανά ημέρα κατά το πρώτο εξάμηνο του 2020, με την Κίνα να απορροφά ένα μεγάλο μέρος τους.

Σύμφωνα με ιρανικές πηγές, η Κίνα αποθηκεύει φθηνό ιρανικό αργό πετρέλαιο από την εποχή της κρίσης του Απριλίου. Στο δίμηνο Ιουνίου-Ιουλίου αγοράζει 8,1 εκατομμύρια βαρέλια, αλλά το Πεκίνο αρνείται ότι έχει αγοράσει την οποιαδήποτε ποσότητα κατά τον Ιούνιο. Η δήλωση είναι ειλικρινής λόγω του ότι μετά την υπογραφή της μεγάλης εικοσιπενταετούς συμφωνίας με την Τεχεράνη στις αρχές Ιουλίου οι Κινέζοι αγοράζουν ιρανικό αργό πετρέλαιο με μέση έκπτωση της τάξης του 32% βάσει των όρων της συμφωνίας.

Κατά τον Σεπτέμβριο και με τις αναβαθμίσεις των ενεργειακών εγκαταστάσεων να εξελίσσονται ταχύτατα χάρη στον κινεζικό δανεισμό, οι εξαγωγές αυξάνονται στα 1,5 εκατομμύριο βαρέλια ανά ημέρα. Σύμφωνα μάλιστα με τον πρώην ειδικό Αμερικανό απεσταλμένο για τα θέματα του Ιράν, ο Λευκός Οίκος έχει ειδοποιηθεί προ διετίας για τις εξελίξεις αυτές και η διεθνής ναυτιλιακή κοινότητα γνωρίζει τους κινδύνους διακίνησης ιρανικού αργού πετρελαίου, αλλά η επίσημη πλέον παρουσία της Κίνας στο Ιράν, ανατρέπει όλες τις προηγούμενες ισορροπίες.