Τίτλοι τέλους για το success story της γερμανικής οικονομίας
16/02/2024
Η ατμομηχανή της Ευρώπης δεν τρέχει πια. Η γερμανική οικονομία εισήλθε σε ύφεση το 2023 με πτώση 0,3% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, επιβαρυμένη από την κρίση στον βιομηχανικό τομέα που υποφέρει από το ενεργειακό κόστος και τις εξαγωγικές δυσκολίες. Σύμφωνα με στοιχεία του στατιστικού ινστιτούτου Destatis, αυτή η αναμενόμενη μείωση του ΑΕΠ της μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρώπης, ακολουθεί μεγέθυνση 1,8% το 2022. Αν και τα στοιχεία είναι ελαφρώς καλύτερα από τις προβλέψεις της κυβέρνησης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, που είχαν προβλέψει συρρίκνωση της μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρώπης με 0,4% και 0,5%, η Γερμανία τα πήγε πολύ χειρότερα από τον μέσο όρο των χωρών της ΕΕ.
Το 2023 συνολικά, ο πληθωρισμός αυξήθηκε κατά 5,9% στη Γερμανία, μετά από 6,9% το 2022, ο υψηλότερος από την πετρελαϊκή κρίση του 1973. Η κατανάλωση των νοικοκυριών μειώθηκε κατά 0,8%. Πλήγηκε και ο μεταποιητικός κλάδος, ο οποίος αντιπροσωπεύει σχεδόν το 85% του κλάδου (πλην των κατασκευών) που κατέγραψε πτώση -0,4%. Το 2023, η συνολική οικονομική μεγέθυνση στη Γερμανία υποχώρησε σε ένα πλαίσιο που συνεχίζει να χαρακτηρίζεται από πολλαπλές κρίσεις.
Παρά την πρόσφατη πτώση, οι τιμές παρέμειναν υψηλές σε όλα τα στάδια της οικονομικής διαδικασίας και επιβράδυναν τη μεγέθυνση. Την επίδρασή τους είχαν και οι δυσμενείς συνθήκες χρηματοδότησης λόγω της αύξησης των επιτοκίων και της εξασθένησης της εγχώριας και εξωτερικής ζήτησης. Όλο και περισσότερες επιχειρήσεις χρεοκοπούν (Galeria Karstadt Kaufhof, Signa, Bree κτλ). Η απώλεια φθηνού φυσικού αερίου από τη Ρωσία έπαιξε σημαντικό ρόλο στις κακές οικονομικές επιδόσεις της Γερμανίας, αλλά ακόμη και οι αποφάσεις που ελήφθησαν στα χρόνια της άνθησης αμφισβητούνται τώρα.
Μέχρι πρόσφατα, η Γερμανία είχε συγκεντρώσει τη μία οικονομική επιτυχία μετά την άλλη, κυριαρχώντας στις παγκόσμιες αγορές για προϊόντα υψηλής ποιότητας, όπως πολυτελή αυτοκίνητα και βιομηχανικά μηχανήματα, πουλώντας τόσα πολλά στον υπόλοιπο κόσμο που η μισή οικονομία της βασιζόταν στις εξαγωγές*. Η απασχόληση ήταν υψηλή και τα κρατικά ταμεία ήταν υγιή, ενώ άλλες ευρωπαϊκές χώρες πνίγονταν στα χρέη και γράφονταν βιβλία για όσα μπορούσαν να μάθουν από τη Γερμανία.
Τώρα πλέον όχι. Τώρα η Γερμανία είναι η μεγαλύτερη ανεπτυγμένη οικονομία με τις χειρότερες επιδόσεις στον κόσμο.
Αυτό ακολουθεί την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την απώλεια του φθηνού φυσικού αερίου της Μόσχας – ένα άνευ προηγουμένου σοκ για τις ενεργοβόρες βιομηχανίες της Γερμανίας, τη μακροχρόνια βιομηχανική δύναμη της Ευρώπης.
Η ξαφνική πτώση της μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρώπης έχει εξαπολύσει ένα κύμα κριτικής, δυσαρέσκειας και συζητήσεων για την πορεία προς τα εμπρός. Το θέμα της ενεργειακής πολιτικής που πρέπει να ακολουθήσει η Γερμανία είναι το κρισιμότερο.
Ένα δεύτερο πλήγμα ήρθε καθώς ο βασικός εμπορικός εταίρος της Κίνας επιβραδύνθηκε, μετά από αρκετές δεκαετίες ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης.
Αυτά τα εξωτερικά σοκ έχουν αποκαλύψει ρωγμές στα θεμέλια της Γερμανίας, που αγνοήθηκαν κατά τα χρόνια της επιτυχίας. Μεταξύ των κρίσιμων ζητημάτων είναι η καθυστέρηση στη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας, εντός της κυβέρνησης και των επιχειρήσεων, και η μακρά διαδικασία έγκρισης για έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τα οποία χρειάζονται πολύ.
Άλλες προφανείς εκτιμήσεις
Οι πόροι που είχε στη διάθεσή της η κυβέρνηση οφείλονταν εν μέρει στις καθυστερήσεις στις επενδύσεις σε δρόμους, σιδηροδρομικές μεταφορές και internet υψηλής ταχύτητας. Η απόφαση του 2011 να κλείσουν οι εναπομείναντες πυρηνικοί σταθμοί της Γερμανίας έχει τεθεί σε αμφισβήτηση από ανησυχίες για τις υψηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και τη χαμηλή διαθεσιμότητα. Οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν σοβαρή έλλειψη ειδικευμένων εργαζομένων, με τον αριθμό των κενών θέσεων εργασίας να αγγίζει το υψηλό ρεκόρ, περίπου δύο εκατομμύρια.
Το 2023 συνολικά, η παραγωγή στη βιομηχανία ήταν 1,5% χαμηλότερη σε εποχικά προσαρμοσμένους όρους σε σχέση με το προηγούμενο έτος, με τη βιομηχανική παραγωγή να μειώνεται κατά 0,7%, την παραγωγή ενέργειας μειωμένη κατά 15,0% και την παραγωγή στις κατασκευές κατά 0,8%. Συνολικά, η παραγωγή παρέμεινε σχετικά σταθερή μέχρι τον Μάιο του 2023. Ωστόσο, με εξαίρεση μια περίοδο στασιμότητας τον Αύγουστο του 2023, στη συνέχεια μειώθηκε σταθερά από μήνα σε μήνα τους επόμενους μήνες, μετά από προσαρμογή για εποχιακές διακυμάνσεις.
Στη βιομηχανία, η παραγωγή σε βιομηχανικούς κλάδους έντασης ενέργειας παρουσίασε ιδιαίτερη πτώση το 2023 (-10,2% σε σχέση με το προηγούμενο έτος). Από αυτούς, ο μεγαλύτερος κλάδος είναι η χημική βιομηχανία, όπου η παραγωγή το 2023 μειώθηκε κατά 10,6% σε σύγκριση με το 2022. Η παραγωγή σε αυτόν τον τομέα είχε ήδη σημειώσει απότομη πτώση το 2022, ως αποτέλεσμα της εκτίναξης των τιμών της ενέργειας. Στη διάρκεια του 2023, η παραγωγή έτεινε στη συνέχεια να σταθεροποιηθεί σε χαμηλό επίπεδο μέχρι την αξιοσημείωτη μείωση τον Δεκέμβριο.
Τελικά, η παραγωγή στη χημική βιομηχανία το 2023 έπεσε στο χαμηλότερο επίπεδο από το 1995. Στην κατασκευή άλλων μη μεταλλικών ορυκτών προϊόντων, επίσης κλάδο έντασης ενέργειας, η παραγωγή το 2023 ήταν 14,1% χαμηλότερη από το προηγούμενο έτος. Εδώ, η πτώση της παραγωγής που παρατηρήθηκε το 2022 συνεχίστηκε. Ανάλογη εξέλιξη παρατηρήθηκε και στην κατασκευή βασικών μετάλλων, όπου η παραγωγή το 2023 μειώθηκε κατά 3,5% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.
Η κρίση του βιομηχανικού τομέα
Η μείωση της παραγωγής ενέργειας είχε επίσης σημαντική επίπτωση στο συνολικό αποτέλεσμα για την παραγωγή στη βιομηχανία το 2023. Περιστασιακά έπεσε σε πολύ χαμηλό επίπεδο, ιδιαίτερα γύρω στα μέσα του 2023, γεγονός που πιθανότατα οφειλόταν εν μέρει στη χαμηλή ζήτηση ενέργειας στη βιομηχανία και στις ευνοϊκές ευκαιρίες εισαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Στη Γερμανία, σημειώθηκε ιδιαίτερη πτώση στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με βάση τον άνθρακα. Στην πτώση συνέβαλε επίσης το κλείσιμο των τελευταίων πυρηνικών σταθμών στα μέσα Απριλίου 2023. Αντίθετα, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από αιολική ενέργεια παρουσίασε θετική τάση απόδοσης και έφτασε στην υψηλότερη τιμή που είχε ποτέ το 2023.
Η αυξημένη παραγωγή στην αυτοκινητοβιομηχανία (+11,5 %) είχε θετικό αντίκτυπο στην παραγωγή στη βιομηχανία εκτός της ενέργειας και των κατασκευών. Το 2023, οι κατασκευαστές μηχανοκίνητων οχημάτων, ρυμουλκούμενων και ημιρυμουλκούμενων ολοκλήρωσαν ορισμένες από τις απλήρωτες παραγγελίες τους, οι οποίες εξακολουθούσαν να βρίσκονται σε πολύ υψηλό επίπεδο στην αρχή του έτους, ενώ οι νέες παραγγελίες το 2023 μειώθηκαν σημαντικά σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Μακροπρόθεσμα, ωστόσο, τα αποθέματα παραγγελιών στην αυτοκινητοβιομηχανία παρέμειναν σε υψηλά επίπεδα τον Νοέμβριο του 2023, παρά την πτώση που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια του έτους.
Η γερμανική οικονομία πληρώνει την κρίση στον βιομηχανικό τομέα, ο οποίος αντιπροσωπεύει περίπου το 20% του ΑΕΠ που παράγεται στη χώρα. Η συμμετοχή του βιομηχανικού τομέα ως ποσοστό της προστιθέμενης αξίας έχει μειωθεί.
Η συνολική βιομηχανική παραγωγή παραμένει περίπου κατά 10%, κάτω από το προπανδημικό επίπεδο. Η κατάσταση αυτή καθορίστηκε από τη συρρίκνωση της εγχώριας ζήτησης, λόγω του καλπάζοντος πληθωρισμού, και την επιβράδυνση των εξαγωγών, ιδίως στην Κίνα (τέταρτη χώρα προορισμού των γερμανικών εξαγωγών, με 106,2 δις ευρώ) και τις Ηνωμένες Πολιτείες (πρώτη χώρα προορισμού των γερμανικών εξαγωγών, με 156,2 δις ευρώ).
Στο επόμενο άρθρο θα εξετάσουμε αναλυτικά πως επηρεάστηκε η γερμανική βιομηχανία από την πανδημία, το ενεργειακό σοκ που ακολούθησε τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά και τις επιλογές των κυβερνήσεων της.
* Η αξία των γερμανικών εξαγωγών ανήλθε το 2022 1,594 τρις ευρώ, οι εισαγωγές σε 1,505 τρις ευρώ και το ισοζύγιο σε +88,6 δις ευρώ αισθητά μειωμένο από το 2021 : 175,3 δις ευρώ. Το ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές ανέρχεται σε 4,121 τρις ευρώ το 2023.
