Το “πραξικόπημα” του “κόκκινου δράκου”

Η προηγούμενη Κυριακή –15 Νοεμβρίου 2020– πρόκειται να αποτελέσει μία ημέρα-σταθμό στην παγκόσμια οικονομική ιστορία και μία αποφασιστική νίκη της Κίνας στην σύγκρουσή της με την περιφερειακά ηγεμονία των ΗΠΑ, μέσω της υπογραφής της μεγαλύτερης συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου μεταξύ 15 χωρών της Ασίας και του Ειρηνικού.

Υπό την ηγεσία του Σι Τζινπίνγκ η Κίνα έχει υλοποιήσει ένα άνευ προηγουμένου πρόγραμμα διείσδυσης στις διεθνείς αγορές ενέργειας, πρώτων υλών και αγαθών, κυρίως λόγω της πρωτοβουλίας των Εμπορικών Διαδρόμων (Belt and Road Initiative) που ανακοινώνεται επίσημα το 2013. Το συγκεκριμένο μεγαλεπήβολο πρόγραμμα υποδομών περιλαμβάνει κινεζικές επενδύσεις σε σχεδόν 70 χώρες και διεθνείς οργανισμούς, αποτελώντας τον πυρήνα του σχεδιασμού του Πεκίνου για το μέλλον των διεθνών του εμπορικών συναλλαγών.

Στο πλαίσιο αυτό, ο βασικός κινεζικός στόχος εστιάζεται στην εδραίωση αποφασιστικής επιρροής στον ενεργειακό τομέα, ιδιότητα διαφορετική από την αντίστοιχη του παρόχου ενεργειακών πόρων και πρώτων υλών. Η αποφασιστική επιρροή της Κίνας ασκείται με την μορφή της πίεσης ενός κυρίαρχου καταναλωτή και ένα πρόσφατο δείγμα αποτελεί η διακοπή των εισαγωγών άνθρακα από την Αυστραλία, λόγω της πολιτικής που υιοθετεί η κυβέρνηση ακολουθώντας υποδείξεις του Λευκού Οίκου.

Η κίνηση του Πεκίνου εκθέτει τον ευάλωτο χαρακτήρα των αυστραλιανών εξαγωγών και την αδυναμία τους να αντεπεξέλθουν σε εκβιασμούς αυτού του τύπου. Η μόνη επιλογή των Αυστραλών και της κυβέρνησής τους συνίσταται πλέον στην αναπροσαρμογή της στάσης τους από την στιγμή που η Κίνα διατηρεί την πολυτέλεια των πολλαπλών προμηθευτών, από τους οποίους αρκετοί αποτελούν συμμάχους της και εμπορικούς της εταίρους.

Η νέα συμφωνία

Η συμφωνία που καλείται Περιφερειακή Οικονομική Συνεργασία Κατανόησης (Regional Comprehensive Economic Partnership-RCEP) υπογράφεται κατά την διάρκεια της ετήσιας συνόδου των 10 χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (Southeast Asian Nations-ASEAN). Προβλέπει τη δημιουργία του μεγαλύτερου εμπορικού ενιαίου χώρου στην υδρόγειο και σύμφωνα με τους βασικούς υπολογισμούς πρόκειται να απορροφήσει το ένα τρίτο της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας και μάλιστα χωρίς την συμμετοχή των ΗΠΑ.

Με την υπογραφή της συντελείται ένα τρομακτικό πλήγμα εναντίον της πολιτικής του Τραμπ με κυρίαρχο το σύνθημα “Πρώτα η Αμερική” (America First), ενώ παράλληλα εξουδετερώνεται σε μεγάλο βαθμό ο οικονομικός πόλεμος του Τραμπ κατά της Κίνας, με παράλληλη περιθωριοποίηση των αμερικανικών προσπαθειών να πείσουν μεγάλες περιφερειακές δυνάμεις για την οικονομική απομόνωση της Κίνας. Σημειώνεται ότι η Ινδία δεν υπογράφει την συμφωνία ακολουθώντας την γραμμή του Τραμπ.

Την συμφωνία υπογράφουν τελικά οι 10 του ASEAN (Μπρούνεϊ, Καμπότζη, Ινδονησία, Λάος, Μαλαισία, Βιρμανία, Φιλιππίνες, Σιγκαπούρη, Ταϊλάνδη και Βιετνάμ), όπως και η Ιαπωνία, η Κίνα, η Νέα Ζηλανδία, η Νότιος Κορέα και η Αυστραλία. Η τελευταία αναπροσαρμόζει την στάση της έναντι του Πεκίνου, εγκαταλείποντας τις υποδείξεις του Λευκού Οίκου, μετά την διακοπή των κινεζικών εισαγωγών άνθρακα από την χώρα.

Κατά την άποψη του Κινέζου πρωθυπουργού Λι Κετσιάνγκ πρόκειται για μία μεγάλη νίκη κατά του προστατευτισμού, αν και τα διεθνή ΜΜΕ αναφέρονται σε κινεζικό “πραξικόπημα” που ενισχύει και αναδεικνύει το Πεκίνο σε υπέρμαχο της παγκοσμιοποίησης και των πολύπλευρων συνεργασιών. Ο Κινέζος πρωθυπουργός πάντως τονίζει πως πρόκειται όχι μόνο για ένα επίτευγμα-σταθμό στην περιφερειακή συνεργασία της Ανατολικής Ασίας, αλλά και στο πεδίο των ελεύθερων εμπορικών συναλλαγών και των πολύπλευρων συνεργασιών.

Τα βασικά στοιχεία της συμφωνίας

Η συμφωνία πρόκειται να μειώσει τους ήδη χαμηλούς δασμούς των 15 μελών της Περιφερειακής Οικονομικής Συνεργασίας Κατανόησης και παραμένει σε πολλά σημεία δυσνόητη και για τα 15 μέλη, αφού μόνον για την Ιαπωνία το κεφάλαιο με το νέο δασμολογικό πρόγραμμα περιλαμβάνει 1.344 σελίδες!

Παρά το γεγονός ότι σε βαθμό οικονομικής ολοκλήρωσης δεν φθάνει το επίπεδο της ΕΕ, εν τούτοις βασίζεται στις ήδη υπάρχουσες συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου, τις οποίες ενισχύει και επεκτείνει σε νέους ορίζοντες, ενώ ορίζει και νέες ρυθμιστικές αρχές επιδιαιτησίας. Η μόνη χώρα που αν και προσκαλείται, αρνείται τελικά να την υπογράψει, η Ινδία, προφανώς αναμένει να εκτιμήσει την πολιτική της νέας αμερικανικής κυβέρνησης, ώστε να κινηθεί ανάλογα με το νέο περιβάλλον.

Πάντως, η συμφωνία δεν αποτελεί μόνον την χαριστική βολή στο σχέδιο της κυβέρνησης Ομπάμα για τη δημιουργία του αποκαλούμενου Ασιατικού Άξονα, αλλά συνιστά και τον ενταφιασμό των αντικινεζικών πρωτοβουλιών του προέδρου Τραμπ. Ταυτόχρονα τα βασικά αμερικανικά ΜΜΕ, παραμένουν αρκετά περίεργα σιωπηρά για τη συμφωνία ή την περιθωριοποιούν με την έννοια ενός γεγονότος ήσσονος σημασίας.

Όμως, η γνωστή οικονομική εφημερίδα The Wall Street Journal προειδοποιεί πως η συμφωνία της Κυριακής (εννοεί την RCEP) αυξάνει δυσανάλογα τις πιέσεις προς τον εκλεγμένο πρόεδρο Τζο Μπάιντεν να προχωρήσει άμεσα προς την εμβάθυνση της εμπορικής εμπλοκής των ΗΠΑ στην τεράστια ζώνη Ασίας-Ειρηνικού.

Ούτως ή άλλως ο ίδιος είχε προειδοποιήσει προ δωδεκαμήνου πως εάν οι ΗΠΑ δεν ορίσουν τους κανόνες του διεθνούς εμπορίου και των συναλλαγών θα το πραγματοποιήσει η Κίνα και παράλληλα πως επιβάλλεται η αναδιαπραγμάτευση της Συμφωνίας Συνεργασίας του Ειρηνικού (Trans-Pacific Partnership-TPP) της κυβέρνησης Ομπάμα που υπογράφεται στις 4 Φεβρουαρίου του 2016, για να καταργηθεί από τον Τραμπ.

Πιθανή επανάληψη

Η συμφωνία υπογράφεται τότε από 12 χώρες (Μπρούνεϊ, Αυστραλία, Καναδάς, Χιλή, Ιαπωνία, Μαλαισία, Μεξικό, Νέα Ζηλανδία, Περού, Σιγκαπούρη, Βιετνάμ και ΗΠΑ) και περιλαμβάνει μέτρα για την μείωση δασμών και φραγών στο διεθνές εμπόριο, όπως και δημιουργία ειδικού φορέα για την δημιουργία μηχανισμού επίλυσης διαφορών μεταξύ επιχειρήσεων και κρατών (ISDS). Το τελικό πλαίσιο που καταλήγει στην οριστικοποίησή του τον Οκτώβριο του 2015 μετά από δεκαετείς διαπραγματεύσεις, αποτελεί στην πραγματικότητα μία απεγνωσμένη προσπάθεια δημιουργίας ενός αναχώματος έναντι του γεωοικονομικού επεκτατισμού της Κίνας.

Αν και οι 12 συμβαλλόμενοι καλύπτουν το 40% της οικονομίας του πλανήτη, είναι αμφίβολο το εάν και κατά πόσον το σύμφωνο έχει δυνατότητες να λειτουργεί ομαλά, χωρίς να προκαλεί προβλήματα, αναταράξεις και αντιδράσεις. Οι αδυναμίες εστιάζονται στο γεγονός ότι από τα συνολικά 29 πρωτόκολλα του συμφώνου, μόνον τα 5 αφορούν τις εμπορικές συναλλαγές, καθώς τα υπόλοιπα σχετίζονται με την δημιουργία ενιαίων ρυθμιστικών αρχών για το διαδίκτυο και την συγκέντρωση πληροφοριών από τους παρόχους υπηρεσιών διαδικτύου, την αγορά εργασίας, τις υπηρεσίες υγείας και τις χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες.

Με τους 600 μεγάλους εταιρικούς ομίλους των ΗΠΑ να αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα των τελικών διαδικασιών, αποκτώντας προνομιακή θέση με βάση συγκεκριμένα πρωτόκολλα του συμφώνου, καθίσταται σαφές ότι οι Αμερικανοί μετατοπίζουν το βάρος της προσπάθειας αποτροπής της αποδολλαριοποίησης σε εταιρικά σχήματα και ιδιαίτερα σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, χωρίς όμως να προνοούν για την ύπαρξη ενός συντονιστικού οργάνου για τον έλεγχο των ισοζυγίων πληρωμών. Πολλοί ανησυχούν για την σοβαρή πιθανότητα να επιχειρηθεί επανάληψη μίας μορφής της συμφωνίας αυτής, αλλά αυτή την φορά από το Πεκίνο, γεγονός που αναπόφευκτα θα προκαλέσει την απομόνωση των ΗΠΑ όχι μόνον στην ζώνη του Ειρηνικού αλλά ακόμα και στην αμερικανική ήπειρο.