Υπάρχουν αρνητικές τιμές για το πετρέλαιο; – Τα κερδοσκοπικά παιχνίδια

Αρνητικές τιμές πετρελαίου; Τι είναι αυτό; Σε πληρώνουν για να παραλάβεις πετρέλαιο; Στα ελληνικά αυτό σημαίνει αρνητική τιμή πετρελαίου. Μόνον που αυτή δεν υπάρχει στην πραγματικότητα, αλλά μόνον στη φούσκα της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Ο απλός τηλεθεατής εντυπωσιάζεται από τέτοιες ειδήσεις, που δημοσιογράφοι μεταφέρουν από ξένα πρακτορεία.

Η ανεπάρκεια κάποιων τηλεοπτικών δημοσιογράφων φαίνεται από μακριά, αλλά δεν ενοχλεί ούτε τους διευθυντές ειδήσεων, ούτε τους ιδιοκτήτες των καναλιών. Αυτοί, αν και γνωρίζουν τι σημαίνει αυτή η είδηση, δεν απαιτούν από το κανάλι τους να μην σπέρνει την σύγχυση. Οι δημοσιογράφοι, εξάλλου, συνήθως δουλεύουν με συρρικνωμένα εργασιακά δικαιώματα και με την αβεβαιότητα ότι δεν θα έχουν δουλειά αύριο.

Αρνητικές τιμές πετρελαίου (όπως -37 δολάρια το βαρέλι, στις 21 Απριλίου 2020) δεν υπάρχουν πουθενά. Η τιμή αυτή δεν απαγορεύεται από το σύστημα συναλλαγών της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Θα απαγορευόταν μόνο αν μιλούσαμε για πραγματικό εμπόριο πετρελαίου. Δεν απαγορεύεται διότι αφορά “συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης”.

Κάποιος κερδοσκόπος, πριν από 30 μέρες, στοιχημάτισε ότι θα μπορούσε να παραδώσει στις δεξαμενές καυσίμων του δυτικού Τέξας, ποσότητα αργού στην τιμή των 25 ή των 22 δολ. το βαρέλι. Επειδή όμως απέμεναν μόνον τρεις μέρες από την εκπλήρωση της δέσμευσης και η τιμή είχε πέσει κάτω από τα 15 δολάρια, χωρίς ελπίδα ότι θα ανακάμψει, ο κάτοχος ήθελε να το ξεφορτωθεί, ώστε να μην αναγκαστεί να το καλύψει με δική του χασούρα. Το πούλαγε όσο όσο και μάλιστα –πράγμα παράδοξο– βρήκε αγοραστή στην τιμή -37 δολάρια το βαρέλι, αλλιώς δεν θα καταγραφόταν η τιμή στο σύστημα.

Το παράδειγμα του κερδοσκόπου

Προφανώς, δεν βρήκε αγοραστή. Η πώληση ήταν εικονική σε άλλη εταιρία του ίδιου ιδιοκτήτη, με έδρα κάποιο φορολογικό παράδεισο. Ο δεύτερος δήθεν αγόρασε το συμβόλαιο μελλοντικής εκπλήρωσης σε αυτή την τιμή, η οποία δεν μπορεί να εκκαθαριστεί, παρά με “κέρδος” του πωλητή, (αφού δεν έχασε μερικά εκατομμύρια δολάρια), η οποία όμως είναι πραγματική ωφέλεια για τον αγοραστή!

Ουσιαστικά, ο αγοραστής πληρώνεται 37 δολάρια για να παραλάβει δωρεάν την ποσότητα αργού που περιγράφεται. Θεωρητικά είναι μια κατάσταση win-win, αφού λογιστικά ο πωλητής απέφυγε τη χρεοκοπία, ενώ ο αγοραστής κέρδισε 37 δολάρια σε κάθε βαρέλι που αγόρασε, πέραν της αξίας του πετρελαίου, η οποία δεν υπάρχει γιατί είπαμε ότι είναι “συμβόλαιο μελλοντικής εκπλήρωσης”.

Αυτή η κατάσταση, όπου μόνον ένα πρόσωπο γνωρίζει από την αρχή ποιος κερδίζει και πόσα ακριβώς πριν και μετά τη συναλλαγή, είναι ο σημερινός “καπιταλισμός”, ενώ θα έπρεπε να ονομάζεται ποδηγέτηση της αγοράς και ο αυτουργός να οδηγηθεί στη φυλακή. (βλ “Η Αριστερά στο δόμο με τις πεπονόφλουδες”, Αθήνα 2019, Εναλλακτικές εκδόσεις).

Ούτε επί Σαντάμ

Ο τηλεθεατής θα έπρεπε κανονικά να προειδοποιηθεί ότι δεν πρόκειται για πτώση της τιμής του πραγματικού πετρελαίου. Δεν είναι τιμή βενζινάδικου, ούτε θα φτάσει μετά από 30 μέρες να γίνει τιμή βενζινάδικου. Η πραγματική τιμή στην οποία πωλείται το αργό πετρέλαιο (πριν γίνει διύλιση) μετά το 1974 είναι πάνω από 25 δολάρια το βαρέλι. Ούτε το ιρακινό πετρέλαιο σε πλοίο του καθεστώτος Σαντάμ Χουσεΐν κατά τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου, ή στη δεύτερη εισβολή των Αμερικανών στο Ιράκ δεν είχε πουληθεί σε κατώτερη τιμή. Δεν έχει πουληθεί σε κατώτερη τιμή, ούτε το ιρανικό πετρέλαιο που διακινείτο παρά τις κυρώσεις.

Δεν έχει πουληθεί σε κατώτερη τιμή ούτε ένα βαρέλι αργό από αυτό που αντλούσε το Ισλαμικό Κράτος και εμπορευόταν το καθεστώς Ερντογάν. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, η διαφορά παρακρατήθηκε ως προϊόν λαθρεμπορίου από τους ίδιους τους λαθρέμπορους, οι οποίοι παραμένουν ευυπόληπτοι πολίτες της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και διατηρούν τα χρήματά τους σε φορολογικούς παραδείσους.

Ο απλός τηλεθεατής πρέπει να προειδοποιηθεί ότι αν σε κάποιο γέμισμα έβαζε 50 ευρώ καύσιμο στο αυτοκίνητό του, αυτή η τιμή μπορεί να μειωθεί έως και 45 ευρώ το γέμισμα. Τα υπόλοιπα είναι φόροι, έξοδα αποθήκευσης, έξοδα διύλισης, έξοδα μεταφοράς, έξοδα διανομής, κέρδος χοντρικής, κέρδος λιανικής και όχι τιμή που πληρώνεται ο παραγωγός αργού πετρελαίου.

Για κάθε μείωση της παγκόσμιας τιμής αργού πετρελαίου κατά 10%, υπάρχει ή πρέπει να υπάρχει μείωση 7% της λιανικής τιμής. Ουδέποτε έχει συμβεί κάτι τέτοιο τα τελευταία 20 χρόνια, αν δείτε τις τιμές λιανικής που δημοσιεύονται από την Τράπεζα της Ελλάδος και από το Παρατηρητήριο Τιμών της Κομισιόν. Για τα προηγούμενα χρόνια δεν υπάρχουν έγκυρες καταγραφές τιμών λιανικής.

Ουδέποτε υπήρξαν έλεγχοι στην Ελλάδα

Σε μια ανταγωνιστική αγορά, όπου η τιµή ισούται µε το οριακό κόστος, ο βαθμός προσαρμογής είναι 100%: κάθε μεταβολή του κόστους μεταφέρεται στο ακέραιο στην τιµή του προϊόντος. Η ασυμμετρία προσαρμογής εξετάζεται μόνον ως προς την ταχύτητα προσαρμογής των λιανικών τιμών της βενζίνης στις μεταβολές της διεθνούς τιμής του αργού πετρελαίου. Το ελληνικό κράτος ουδέποτε έκανε ελέγχους για το κατά πόσον οι εγχώριες τιμές της βενζίνης προσαρμόζονται ταχύτερα προς τα πάνω, αντιδρώντας στις αυξήσεις των διεθνών τιμών πετρελαίου παρά προς τα κάτω, όταν οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου μειώνονται, όπως διαπιστώνει και η Τράπεζα της Ελλάδος.

Στην αγορά του πετρελαίου η ταχύτητα προσαρμογής επηρεάζεται από παράγοντες όπως το κόστος προσαρμογής και η ύπαρξη αποθεμάτων. Το κόστος προσαρμογής (το κόστος που έχουν οι εταιρίες για να υπολογίσουν και να δηµοσιοποιήσουν τις τιµές τους) είναι ιδιαίτερα χαμηλό για τις εταιρίες πετρελαιοειδών, αφού το µόνο που χρειάζεται είναι η αλλαγή των ενδείξεων των τιμών στα πρατήρια. Η ύπαρξη αποθεμάτων επηρεάζει την τιμολόγηση ως εξής: αν οι εταιρίες διαθέτουν αποθέματα πετρελαίου του οποίου η διεθνής τιµή αυξάνεται, μπορούν να περιμένουν μέχρι να παραλάβουν το νέο φορτίο ώστε να αυξήσουν την τιµή.

Ευάλωτη η Ελλάδα στο πετρέλαιο

Έτσι, πιθανές απότομες αυξήσεις στην τιµή του πετρελαίου µπορούν να µετακυλιστούν στην τιµή της βενζίνης πιο αργά. Το φαινόµενο ερµηνεύεται κυρίως µε βάση τις θεωρίες:

• Πρώτον, της ολιγοπωλιακής δύναµης των επιχειρήσεων, εξαιτίας της ατελούς οργάνωσης της αγοράς.
• Δεύτερον, του κόστους έρευνας της αγοράς εκ µέρους των καταναλωτών.
• Τρίτον, της αντίδρασης των καταναλωτών σε µεταβολές των τιµών.
• Τέταρτον, της διαχείρισης των αποθεµάτων πετρελαίου
• Πέμπτον, του κόστους προσαρµογής των διυλιστηρίων.

Η εξέλιξη των τιμών του πετρελαίου έχει σημαντικές επιπτώσεις στην οικονοµική δραστηριότητα και στη διαµόρφωση των τιµών στις ανεπτυγµένες οικονοµίες (βλ. µεταξύ άλλων Task Force of the Monetary Policy Committee of the European System of Central Banks, 2010, OECD, 2011). Ειδικότερα, η οικονοµία της Ελλάδος εξαρτάται από το πετρέλαιο σε πολύ µεγάλο βαθµό και µπορεί να θεωρηθεί περισσότερο ευάλωτη στις µεταβολές των τιµών του σε σχέση µε άλλες ευρωπαϊκές οικονοµίες.

Σύµφωνα µε στοιχεία της Eurostat για το 2009, η ελληνική οικονοµία εξαρτάται από εισαγωγές ενέργειας σε ποσοστό 67,8%, που είναι πολύ υψηλό συγκρινόµενο µε το µέσο ποσοστό ενεργειακής εξάρτησης των ευρωπαϊκών οικονοµιών (ΕΕ-27: 53,9%). Η κατανάλωση πετρελαίου αντιπροσωπεύει πάνω από το 65% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στην Ελλάδα για τα έτη 1999-2010 κατά µέσο όρο. Είναι ενδεικτικό ότι το 2010, έτος κρίσης για την ελληνική οικονοµία, η κατανάλωση πετρελαίου αντιπροσώπευε το 63,7% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας.

Το υψηλότερο μερίδιο της κατανάλωσης πετρελαίου κατέχει η κατανάλωση για μεταφορές (63% κατά µέσο όρο για τα έτη 2007-2012), που σε ποσοστό 95% κατά µέσο όρο για τα έτη 2007-2012 αφορά κατανάλωση βενζίνης και πετρελαίου κίνησης (στοιχεία 2012 από τον Σύνδεσμο Εταιριών Εμπορίας Πετρελαιοειδών Ελλάδος). Κατά συνέπεια, οι μεταβολές των τιμών των καυσίμων επηρεάζουν στο μεγαλύτερο βαθμό τα πραγματικά εισοδήματα των καταναλωτών και γι’ αυτό αποτελούν συχνά αντικείμενο της δηµόσιας συζήτησης. (Τεύχος 37 Οικονομικό Δελτίο Δεκέμβριος 2012 11 1 Βλ. μεταξύ άλλων Papapetrou (2009) για μια ανάλυση των επιπτώσεων των μεταβολών της τιμής του πετρελαίου στην ελληνική οικονομική δραστηριότητα. Meleti BRAGOUDAKIS-SIDERIS: 1 18-01-13). Ως εκ τούτου, το πετρέλαιο κατέχει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του εμπορικού ισοζυγίου αγαθών της ελληνικής οικονομίας.